BRICS’de neler oluyor?

İlknur Menlik - Sabah.com.tr
imenlik@comart.com.tr
Uluslararası Para Fonu (IMF) zirvede, özellikle Brezilya, Çin ve Hindistan'da yaşanan yavaşlama sonucu büyümenin durma noktasına gelebileceği uyarısında bulunmuştu. Gerçekten de geçen yılın Haziran ayından bu yana BRICS dahil olmak üzere, gelişmekte olan ekonomilerin ulusal paraları değer kaybetmeye devam ediyor.
Ancak durum bu kadarla kalsa iyi; uzmanlara göre 2014 yılı bu ülkeler için başka riskleri de barındırıyor. Olası bu risklere karşı BRICS ülkelerinin ilk önlemi BRICS Bankası oldu. Rusya'nın Sesi Radyosu'nun son haberine göre BRICS grubu tarafından IMF'e alternatif olacak bankanın kuruluşuna dair çalışmalar hız kazandı. Daha önce BRICS Döviz Rezervi Ödeneği olarak isimlendirilen Bankanın 2016'da resmen hizmete açılması planlanıyor. Doğrudan katılımcıları ise Brezilya, Rusya Hindistan, Çin ve Güney Afrika olacak. Radyo'nun haberine göre IMF'den ve diğer kurumlardan farklı olarak BRICS bankasının ayırdedici özellikleri olacak. Birincisi, politik baskıya yer verilmeyecek. Bundan başka bankada pay dağılımı eşitlik temelinde gerçekleştirilecek. Bilindiği gibi IMF'de kota dağılımı tarzı onlarca yıldır değişmiyor. Hâlbuki bu süre içinde Çin ekonomisi birkaç kat daha büyüdü. Veto hakkını yitirmek istemeyen ABD yeni kota dağılımı standartlarını kabul etmiyor. Diğer ülkeler hakkında da aynı şey söylenebilir. Yani IMF'in yapısı eskidi ve şimdiki yapının gözden geçirilmesi gereği oluştu.
Tabii başlangıçta BRICS bankası IMF'in yerini alamayacak. Zaten gelişme halindeki ülkelerin şimdilik böyle amacı yok. Fakat Kalkınma Bankası gibi bir kurum yapısıyla üye ülkelerin gelişmesine olanak sağlanacak. Gelecekte de BRICS bankasının ABD'nin finans dünyasındaki üstünlüğüne meydan okuyabilecek bir yapıya kavuşacağı değerlendirmeleri yapılıyor.
Öte yandan, başını BRICS üyesi Çin ve Rusya'nın çektiği yeni bir çalışma da uluslararası kamuoyunun dikkatini çekmeye başladı. İki ülkenin öncülüğünde yürütülen "Asya'da bir kredi derecelendirme sistemi oluşturma" çalışmaları, konuyla ilgili bir "araştırma merkezi" kurma aşamasına geldi. Bu çok taze haber, Çin Radyosu (CRI) haber servisinden geldi. Konuyla ilgili ilk açıklama, Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu (UKRK) Çin Bilgi Endüstrisi Derneği Kredi Komitesi Genel Sekreteri Song Guangchao tarafından, 23 Haziran'da Beijing'de düzenlenen "Asya kredi sistemi yapılanması" konulu bir zirvede yapıldı. Çin'in önde gelen küresel kredi derecelendirme şirketlerinden Dagong tarafından önerilen plan, Dışişleri Bakanlığı ile UKRK yetkililerine teslim edildi.
Merkez, bir Asya kredi derecelendirme sistemi kurulması doğrultusunda önerilen planının uygulanmasından, eşgüdüm sağlamaktan, Asya kredi bilgi alışverişi platformu ile merkezi veri tabanı oluşturulmasından sorumlu olacak. Merkezin ne zaman ve nasıl açılacağı henüz belli değil.
Çin'in en büyük küresel kredi derecelendirme şirketi Dagong Global Rating'in Başkanı Guan Jianzhong, Asya içinde sermaye yetersizliğinin önemli nedenlerinden birinin, bir Asya kredi derecelendirme sisteminin yokluğu olduğunu vurguluyor. Guan Jianzhong,
Çin şirketi Dagong ve Rus şirketi RusRating ortaklığıyla "evrensel" adı altında 25 Haziran 2013 tarihinde kurulan kredi derecelendirme grubu "Universal Credit Rating Group"un (Evrensel Kredi Derecelendirme) da başkanlığını yürütüyor.
Jianzhong'a göre, yeni derecelendirme sistemi, üç büyük derecelendirme kuruluşunun hakim olduğu mevcut sistemi devirmek değil, mevcut sistemi tamamlamak ve geliştirmek.
Ancak, küresel derecelendirme pazarına hakim olan üç büyük derecelendirme kuruluşu- Moody's' in Investors Service, Standard & Poor Ratings Services ve Fitch Ratings - 2007 yılında finansal kriz başladığı sırada yaptıkları tutarsız değerlendirmelerle, dünya çapında güven kaybettiler.
Çin'de yayın yapan Global Times gazetesi, Moodys ve Fitch yöneticileriyle bağlantı kurarak, Asya merkezli Evrensel Kredi Derecelendirme Grubu hakkındaki görüşlerini sordu; ancak ne Moodys ne Fitch yorum yaptı.
Çin Radyosu'nda yer alan habere göre; Zirve'ye katılanlardan, Beijing Üniversitesi İktisat Fakültesi Dekan Yardımcısı Zhang Zheng, "Bu Dünya Savaşı'ndan bu yana en önemli olaylardan biridir" yorumunu yaptı.
2013 yılında dış ticarette ABD'yi sollayan ve 3,5 trilyon dolar döviz rezervi bulunan bir Çin ve bu devle 400 milyar dolarlık bir enerji anlaşmasına imza atan Rusya, küresel finansın merkezi Asya'ya kayacak değerlendirmelerini doğrulayan yeni girişimlere imza atıyorlar. BRICS ve Afrika ilişkisi ise ayrı bir yazı konusu olacak kadar derin. Bugüne kadar yeni dünya düzeni olarak isimlendirdiğimiz gelişmelerin bundan sonraki yönü gerçekten ilginç olacak.