Çalışan emekliye tazminat

Ülkemizde emekli sayısı 10 milyonun üzerine çıktı. Bu, 100'den fazla ülke nüfusundan büyük bir rakam. Emeklilerimizin hayat şartları son dönemde düzelme yoluna girse de, yine maaşlar yetmiyor. Emeklilerin çoğu çocuk okutuyor, kirada oturuyor, ev geçindiriyor. Dolayısıyla yıllarca çalıştıktan sonra dinlenmesi gereken bir zamanda, mecburen iş aramaya başlıyor. Bu arada önceki yıllardaki popülist politikalar yüzünden Türkiye'de çok sayıda genç emekli de var. Doğal olarak bunlar da çalışıyor. Bu nedenle Türkiye'de önemli bir emekli çalışan nüfus var. Bazı araştırmalara göre emeklilerin üçte biri çalışıyor. Bu oran erkeklerde daha da yüksek. Bu konuyu bir başka yazıya bırakarak, bugün emekli olduktan sonra çalışanların haklarına bakalım. Emekli çalışanların diğer çalışanlardan hiçbir farkı yok. Yani izinleri, tazminatları aynı şekilde hesaplanıyor. Emekli bir çalışan da diğerleri gibi 1 yıl dolduktan sonra işten çıkartılırsa, kanunun tarif ettiği ihbar ve kıdem tazminatını brüt maaş üzerinden alıyor. Emekli çalışanın yıllık ücretli izin hesabı da diğerlerinden farksız. Yani, 1 yıldan 5 yıla kadar en az 14 gün, 5 yıldan 15 yıla kadar 20 gün 15 yıldan sonrası için 26 gün izin hakkı var. 50 yaş üstü için ise 20 günden az olamıyor.
PRİMİ İŞVEREN ÖDER
Bu arada Sosyal Güvenlik Destek Primi gibi yükümlülükleri de var. Eğer emeklilik sonrası kişi kendi hesabına bir işyeri açıp çalışıyorsa, yüzde 15 prim maaşından kesiliyor. Bir firmada çalışıyorsa, primi işveren ödüyor. Şimdi yeni torba yasa bu primlerle ilgili borcu olan esnaf emeklilere yapılandırma hakkı da veriyor, hatırlatalım.
RAPORDA FARK VAR
Burada bir istisnayı da hatırlatmak istiyorum. Çalışan emekliler hastalanır veya ameliyat olurlarsa rapor alabiliyor. Bunda herhangi bir sakınca yok. Ancak iş kazası ve meslek hastalığı durumu yoksa, SGK'dan rapor parasını alamıyorlar. Normal olarak çalışanlar, iş kazası veya meslek hastalığı olsun olmasın rapor aldıklarında ilk iki gün haricindeki zamanın ücretini SGK ödüyor.
ERKEKLER KENDİ İŞİNDE
Emeklilerin yüzde 28.4'ü çalışıyor.
Emekli erkeklerin yüzde 34.6'sı çalışıyor.
Kadın emeklilerde çalışma oranı yüzde 7.5.
Erkeklerin çoğunluğu kendi veya aile işyerinde çalışıyor.
Kadınların çoğunluğu ücretli çalışıyor.
55 yaş altı emeklilerin yüzde 50'si çalışıyor.
65 yaş üstü emeklilerin yüzde 20'si çalışıyor.
TEKLİFİMİZ MECLİS'TE
Borçlanma konusunda kadınlar arasındaki eşitsizliği yazmıştık ve o konu torba tasarıya girdi. Geçtiğimiz hafta da kadınerkek ayrımının durduğunu anlatmıştık. Erkeklerdeki askerlik borçlanması gibi, kadınlara da sigortadan önceki doğumları borçlanmasının sağlanması gerektiğini yazmıştık. Teklifimiz bir önerge olarak komisyona sunuldu. Umarız yasaya girer ve bu haksızlık ortadan kalkar. Bekleyip göreceğiz.
BİR TORBA DOLUSU TALEP
Torba tasarı komisyondan geçerek yasalaşma yoluna girdi. Tasarı, 20 milyon insanı ilgilendiren çok önemli düzenlemeler içeriyor. Sorunlara çözüm getiriyor. Bu tasarıdan beklentiler çok fazla. Bağ- Kur kaydı olmayıp vergi kaydı olanların beklentileri var. Primi eksik olanlarla yaşını bekleyenlerin talebi ise emeklilik. Kamudaki 4C'liler kadro, üniversite mezunu işçiler memurluk istiyor. Akademik personelin arzusu ise daha iyi ücret. Disiplin affını ve bir derece bekleyen eski-yeni memurlar var. Ek gösterge artışları da talepler arasında. İş ve meslek danışmanları ise atama bekliyor.
GİRİŞ TARİHİNİZ GEÇ
01.07.2002 sigorta girişim var. 1 çocuğum var. Çocuğum 6 aylık olduğunda tekrar işe başladım. Doğum borçlanması ve 3.600 günden tazminat alma hakkım var mı? Banu ASIĞ
Çocuğunuz 2002'den sonra doğduysa borçlanabilirsiniz. İşten ayrı kaldığınız 6 ayı borçlanabilirsiniz. 3.600 günden emekli olma ve tazminat alma şansınız yok. Bunun için 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olmanız gerekiyor.
İKİ MAAŞ OLMUYOR
Kocamdan dul maaşı alıyorum. Babam da 2013'te vefat etti. 550 gün SSK primi var. Babamdan da maaş alabilir miyim? Babam için askerlik borçlanması yapmam gerekiyor mu? Fevziye KÖKSOY
Babanızın priminin 900 gün olması gerekir doğru fakat bu sizin için geçerli değil. Dul maaşı aldığınız için, yetim maaşı alamazsınız. Birini tercih edeceksiniz. Dul maaşı almasaydınız, yetim maaşı almak üzere askerlik borçlanması için dava açabilirdiniz.
TOPLU ÖDEME YOK
1955 doğumluyum. Geçmiş yıllarda çalışmadığım dönemlerde çok boşluklarım var. Bunları geriye doğru topluca ödeyerek emekli olma imkânım var mı? Metin KARACI
Maalesef böyle bir imkân yok. Primlerinizi tamamlamanız gerekiyor. Bu konuda çok talep var. Yani yaşı ve yılı tamamlayıp belli bir yaşa ulaşmış kişilerin primlerini topluca ödemeleri isteniyor. Bu konuda bir düzenleme çıkarsa yararlanırsınız.

NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM
Eylül 1998'de SSK girişim var. Lisede 1 yıl staj yaptım. Fakat sigortam Nisan 2000'den itibaren görünüyor. 3.184 prim gün sayım var. Ne zaman emekli olabilirim? Zeynep ÖNAL
Keşke staj yerine gerçek sigorta olsaydı. O zaman tam 4 yıl önce emekli olacaktınız. Yaşınızı yazmamışsınız. Emeklilik şartlarınız 58 yaş ve 7.000 gün. 2000'den sonra doğum yaptıysanız, borçlanıp primleri artırabilirsiniz.
10.05.1974 doğumluyum, 01.11.1988 ilk işe giriş tarihim. Şu an itibarıyla primim 3.785. Halen çalışmaya devam ediyorum. 1998 ve 2000 yılı doğumlu 2 çocuğum var. Ne zaman emekli olurum? İlknur ATEŞ
20 yıl, 45 yaş ve 5.300 prim günü şartlarına tabisiniz. İki çocuk için borçlanıp 1.440 gün kazanabilirsiniz. 5.195 gün olur. 105 gün daha çalışıp 5.300'e tamamlayıp 10.05.2019 tarihini beklersiniz. Ama çalışmaya devam ederseniz borçlanmadan da bu süreyi 2.019'a kadar tamamlayabilirsiniz.
17.07.1981 doğumluyum. Sigorta girişim 15.09.1997. 3.600 prim günüm var. 2 doğum yaptım. Doğum borçlanmasından yararlanabilir miyim ve daha kaç yıl çalışmalıyım? Kaç yaşında emekli olabilirim? Semanur SUBAŞI
Emeklilik şartlarınız 20 yıl, 54 yaş ve 5.975 gün. Doğumlar 1997'den sonra ise ve o sürelerde çalışmadıysanız borçlanıp 1.440 gün kazanırsınız. Yine de priminiz tamamlanmaz. Ya 6.5 yıl çalışıp yaşı beklersiniz ya da 1.440 gün doğum borçlanması yapıp 2.5 yıl daha çalışarak yaşı beklersiniz.
SORULARINIZI BEKLİYORUZ
Her cumartesi bu köşede çalışma hayatıyla ilgili sorunlarınızı gündeme getiriyoruz. Sorularınızı bizesorun@ sabah.com.tr ve faruk.erdem@ sabah.com.tr adresine gönderebilirsiniz.
HAFTA İÇİ HER GÜN SAAT 16.30'DA AHABER'DE BİZE SORUN PROGRAMI'NDA SORULARINIZI CEVAPLIYORUZ… Tel: 0212 300 66 66