ABD – Çin rekabeti Afrika’ya yarayacak mı?

İlknur Menlik - Sabah.com.tr
imenlik@comart.com.tr

Çin'in başını çektiği BRIC ülkelerinin Güney Afrika'yı da içlerine alarak buradaki oyuna dahil olmaları, şimdilerde ABD'yi hareketlendirmiş görünüyor. Kara Kıta'nın (savunma ve ekonomi alanında) bir numaralı ortağı konumunu, 2009 yılından bu yana Çin'e kaptırmış olan ABD, Washington'da Afrikalı liderlerle düzenlediği zirve ile alanı Çin'e bırakma niyetinde olmadığını gösterdi. Afrika'nın petrol, maden ve tarımsal zenginliği göz önüne alındığında bunun zaten mümkün olamayacağı ortadaydı. Washington'daki zirveye biraz da, son 40 yılda 250 milyon dolardan, 2013 yılında 200 milyar dolara ulaşan Çin – Afrika dış ticaretindeki büyük ivmenin neden olduğu da söylenebilir. Bana göre bir sebebi daha var ki ona da yazının sonunda değineceğim.
Zirvede iki gündür konuşulanlara göre, savunma sanayi, gıda güvenliği, enerji ve insan hakları gibi konuları kapsayacak şekilde 100 milyar dolar ortak sermayeli bir ABD - Afrika Altyapı Geliştirme Fonu kurulacak. Bu miktarda bir fon, hemen hemen Afrika'nın yıllık altyapı yatırımı ihtiyacının tamamı demek. Bugüne kadar bu boşluğu, özellikle 2006 yılından bu yana Çin dolduruyordu. Çinli şirketler hükümetlerle işbirliği içinde, Afrika'da yollar, demiryolları, limanlar, havaalanları ve enerji santralleri yatırımlarına milyarlarca dolar harcadılar. Obama ise zirve öncesinde, ABD'li şirketlerin Afrika'ya 14 milyar dolarlık yatırım yapacağını açıkladı. ABD şimdi, toplam dış yatırımlarından binde 7 seviyesinde pay alan Afrika'yı deyim yerindeyse koltuğunun altına almaya çalışıyor. Böylece geç de olsa Çin ile rekabette dengeyi yakalamak istiyor.
Ama ABD'yi asıl endişelendiren noktanın sadece Çin'in kıtayla artan ticareti olmadığını düşünüyorum. Birkaç ay önce Çin Radyosu'nda yer alan bir haber, işin rengini belli ediyor. Habere göre giderek gelişen Çin-Afrika koridoru boyunca ortaya çıkan yeni süper eğilim, Afrika'da büyüyen yuan dolaşımı. 9 Mayıs tarihli haberden aynen alıntı yapıyorum:
"Çin-Afrika ticaretinin büyük bir kısmını emtia oluşturuyor; dolayısıyla ABD doları yerine yuan fiyatlaması başlatıldığında, bu durum büyük bir değişim sağlayacak. Yuanın ticari ödeme birimi olarak gördüğü kabul arttıkça, Afrika merkez bankalarının döviz rezervlerine Çin para birimini ekleyerek çeşitlendirmeleri bekleniyor. Yuan zaten Angola, Nijerya, Tanzanya, Gana, Kenya ve Güney Afrika'da merkez bankası rezervlerinin bir parçası.
2012 yılında Afrika -Çin yıllık ticaretinin yaklaşık yüzde 3'ü (5 milyar 700 milyon dolar) yuan cinsinden yapıldı."
İşte şimdi ABD ile Çin arasında, sahası Afrika olan asıl oyun başlıyor. Bu oyuna başka kimlerin müdahil olacağını önümüzdeki dönemde hep beraber göreceğiz. İki ülke arasındaki rekabet savaşının Afrika'ya yarayacağına kesin gözüyle bakılsa da ben yine de burada bir soru işareti koymayı yeğliyorum. ABD'nin Afrika ile olan ticaretinde, Çin'in yakaladığı yıllık 200 milyar dolarlık rakamı kısa zamanda tutturması zor görünüyor. Çin'den ABD'deki Afrika zirvesi ile ilgili ılımlı sayılabilecek mesajlar gelse de; Obama'nın zirvede, kıtanın refahı için güvenlik ve barışa dair yaptığı vurgu, rekabetin keskinleşeceğine ve aradaki farkın kapanması için başta savunma sanayi olmak üzere farklı kanallardan yürüyeceğine dair izler taşıyor. Bekleyip göreceğiz…