Türkiye, makarnada önemli oyuncu

İlknur Menlik - Sabah.com.tr
imenlik@comart.com.tr
Uluslararası Hububat Konseyi Haziran ayında yayınladığı raporunda, dünya makarnalık buğday üretiminin, Temmuz 2014/Haziran 2015 döneminde, 35,8 milyon ton olacağını öngörüyor. Bu tahmin, bir önceki sezona göre küresel rekoltede 2,2 milyon tonluk bir düşüşe işaret ediyor.
Konseyin son raporu, Türkiye'nin 2014/15 sezonunda 2,6 milyon ton durum buğdayı rekoltesi elde edeceğini gösteriyor. Türkiye bu rekolte tahminiyle, dünya durum buğdayı üretiminde AB (7.6 milyon ton) ve Kanada'nın (5 milyon ton) arkasında, ABD ve Cezayir'in (2.5 milyon ton) önünde yer alıyor. Rapora göre, AB'nin toplam üretiminin önemli bir bölümünü 4 milyon ton ile İtalya gerçekleştiriyor.
Ancak 25 Ekim Dünya Makarna Günü öncesinde yapılan son tahminlere göre, özellikle AB ve Kanada'da rekolte biraz daha düşebilir. AB için 200 bin ton, Kanada için ise 250 bin tonluk bir rekolte düşüşü öngörülüyor. Uzmanlara göre geçen sezon 6,5 milyon tonluk rekor üretimin ardından Kanada'da bu sezon hasat, yüzde 27 gerilemeyle son 13 yılın en düşük seviyesine inecek. Üstelik bir başka sorun daha var; o da kalite problemi.
Durum buğdayı küresel fiyatlarında dönem dönem spekülatif fiyatlara rastlansa da, son tahminler, Avrupa ve Afrika'daki hasatlardan sonra bile fiyatların en erken 2015/16 sezonuna kadar yüksek seyredeceği yönünde.
Tabii bu durum makarna fiyatlarına da yansıyor. Yapılan hesaplamalara göre sadece ABD'de makarna fiyatları yılbaşından bu yana yüzde 7 civarında arttı.
Gerek makarnada gerekse durum buğdayı küresel fiyatlarında yaşanan bu yükseliş, dünya makarna pazarındaki yarışta Türkiye'ye avantaj sağlayabilir. Türkiye geçen yıl 1,2 milyon tonluk makarna üretiminin 690 bin tonunu ihraç etmişti. Türk makarna sanayicilerinin 1 milyar dolar ihracat hedefi var ama bunun önünde bazı engeller de yok değil. Bunların başında kotalar geliyor. Makarna fiyatlarının yılbaşından bu yana yükseldiği ABD, önemli bir üretici olmasına rağmen aynı zamanda da dünyanın en önemli makarna ithalatçılarından biri. Keza AB ve özellikle Almanya ve Fransa gibi ülkeler de sayılı makarna ithalatçıları arasında yer alıyor. Ancak hem ABD hem de AB, makarna ithalatında Türkiye'ye kota uyguluyor. Bu sorun, Türk makarna sanayicilerinin çok sayıdaki girişimine karşın halen çözülemedi. Bu nedenle İtalya yıllardır bu önemli pazarların tedarikçisi konumunda ve ihracatta liderliği elden bırakmıyor.
Öte yandan makarnanın ana ham maddesi durum buğdayı, makarnaya olan küresel talebin artmasıyla birlikte dünya pazarında gittikçe daha önemli bir tahıl ürünü haline gelmekte. Sektör temsilcilerine göre, gerek ihracat hedeflerini yakalamak gerekse dünya pazarındaki konumumuzu korumak adına durum buğdayı üretimini arttırmak zorundayız. Bu nedenle sektör, buğdaya verilen doğrudan gelir desteğinin, makarnalık buğday için ayrıştırılmasını talep ediyor. Tohumluğuna özel teşvikin yanı sıra, toprak tahlili ve gübrelemelerdeki teşviklerin makarnalık buğdaya has bir düzenlemeye tabi tutulması da isteniyor.
Makarna sektörünün önündeki bir diğer sorun da ülkemizde makarna tüketiminin düşük olması. Türkiye, "Makarnanın Birleşmiş Milletleri" olarak da adlandırılan Uluslararası Makarna Örgütü'nün (IPO) 27 üyesinden biri ve 25 Ekim'in Dünya Makarna Günü olarak ilan edilmesi de Türkiye'nin girişimleri sayesinde oldu. IPO'nun Deutsche Welle Türkçe ile paylaştığı verilere göre 2013'te dünya çapında 14 milyar 278 milyon tabak makarna tüketildi. Bu alandaki rekor, tahmin edilebileceği üzere İtalyanların oldu. İtalyanlar geçen yıl kişi başına 25 kg makarna tüketerek en yakın rakipleri olan Tunusluları bile açık ara geride bıraktı. Tunus'ta kişi başına düşen makarna tüketimi 16 kg olurken bunu 12,2 kg ile Venezuela, 11,5 kg ile Yunanistan ve 8,8 kg ile ABD izledi. Ancak 25 Ekim Dünya Makarna Günü'nü dünyaya kazandıran Türkiye'de ise kişi başına 6,8 kg makarna tüketildi.
Kısa vadede kota ve anti-damping meselesinde ilerleme kaydedilmesi ihtimali zayıf görünse de; kaliteli ve ucuz ham madde temini için çiftçiyi durum buğdayı ekimine teşvik edecek önlemlerin yanında makarna tüketimini arttıracak çalışmaların, sektörün şu an önünde duran pek çok sorunu çözeceğini, ihracatta da dünya liderliğini kovalamaya devam edeceğini düşünüyorum.