Küresel enerjinin ipek yolu

Dünya haritasını önünüze koyduğunuzda, Türkiye coğrafi olarak her anlamda bir geçiş noktası olarak dikkatinizi çekecektir. Kara ve deniz yolu ticaretinde Avrupa- Asya-Afrika üçlemesinin buluştuğu nokta olan Türkiye deniz ve kara taşımacılığının yanı sıra hava trafiğinde de önemli bir yere sahip. Son dönemde ulaşımdaki bu güzergah yapısı ise enerjiyi de içine almış durumda. Zengin Orta Asya ve Ortadoğu enerji hatlarını dünyaya açan en önemli liman konumunda yer alan Türkiye, peş peşe imzalanan anlaşmalarla enerjinin küresel anlamdaki en önemli köprüsü konomuna yükseldi.
PETROLÜN VANASIYIZ
Son 30 yılda Türkiye haritası artık doğalgaz ve petrol borularıyla döşenmiş bir ülke haline geldi. Başta Avrupa olmak üzere dünyanın bir çok coğrafyasının enerji ihtiyacı Türkiye'den geçen hatlarla besleniyor. Bu durum enerji fakiri Türkiye'yi hat zengini Türkiye'ye çevirmiş durumda. İşte Türkiye'yi uluslararası arenada daha fazla söz sahibi yapan hatlar ve özellikleri:
Irak-Türkiye Petrol Boru Hattı:
Kerkük-Yumurtalık hattı olarak bilinen Irak- Türkiye Ham Petrol Boru Hattı Sistemi Türkiye'deki ilk uluslararası enerji projesi olarak öne çıkıyor. Irak'ın Kerkük ve diğer üretim sahalarından elde edilen ham petrol Ceyhan Deniz Terminali'ne bu hatla ulaşıyor. 1975 antlaşmasına göre 35 milyon ton yıllık taşıma kapasitesine sahip olan söz konusu boru hattı, Türkiye topraklarında 3, Irak topraklarında 2 adet olmak üzere toplam 5 pompa istasyonu ile 1977 yılında işletmeye alındı.
İlk tanker yüklemesi 1977'nin Mayıs ayında gerçekleşen hat, 1983-84 yılları arasında gerçekleştirilen Birinci Tevsi Projesi ile Türkiye kesimine 3, Irak kesimine 2 adet olmak üzere toplam 5 adet daha yeni pompa istasyonu inşa edilerek hattın kapasitesi 46.5 milyon tona yükseldi. 1986-88 yılları arasında yapılan ikinci tevsi yatırımıyla yıllık taşıma kapasitesi 70.9 milyon tona ulaştı.
Birinci hattın toplam uzunluğu olan 986 kilometrenin 641'i Türkiye'den geri kalan 345 kilometrelik kısmı Irak'tan geçiyor. İkinci hattın uzunluğu ise 890 kilometre. Bunun 656 kilometrelik kısmını Türkiye, geri kalan 234 kilometrelik kısmını ise Irak oluşturuyor. Hattın toplam uzunluğu ise bin 876 kilometre. Bin 297 kilometrelik bölümü Türkiye'den geçiyor.
Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı:

Türkiye'yi petrolde öne çıkarak ikinci proje olarak öne çıkan Bakü Bakü-Tiflis-Ceyhan Hampetrol Boru Hattı Projesi'nin tarihi ise aslında 1980'li yıllara dayanıyor. Doğu-Batı enerji koridorunun ilk ayağı olarak Azerbaycan'da Bakü Şangaçal Terminali'nden başlayarak, Gürcistan üzerinden, Akdeniz'de Ceyhan Terminali'ne ulaşan yılda 50 milyon ton kapasitesi bulunan hat, 1989 yılında, Ramco adlı İngiliz petrol şirketinin temsilcisi olan Steve Remp'in Bakü'ye ziyaretiyle ilk kez gündeme geldi.
Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi 1990 yılında Remp'ten Azeri petrollerinin Batı'ya pazarlanması amacıyla büyük petrol şirketleriyle temaslarda bulunmasını talep etti. Remp öncelikle British Petroleum (BP) ile bağlantı kurdu. Hemen 1991 yılının başında "Amoco" isimli bir diğer petrol devi de devreye girdi.
Ancak 1991 Temmuz ayında Amoco firması Azeri isimli petrol sahasıyla ilgili hakları kazandı. Aynı yıl 30 Ağustos'ta Azerbaycan bağımsızlığını ilan etti. 1992 yılının sonuna doğru; ADPŞ, BOTAŞ, BP, Pennzoil ve Amoco arasında, Bakü'den Gürcistan'ın liman kenti Supsa'ya, Rusya'daki Novorosisk'e ve Türkiye'nin Ceyhan ilçesine uzanması muhtemel üç ayrı boru hattı üzerine araştırmalara başlanması konusunda bir anlaşma imzalandı. Yaşanan siyasi durumdan dolayı rafa kalkan proje merhum Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev tarafından 1994'te tekrar gündeme getirildi.
Nisan 1999'da Bakü-Supsa boru hattı hizmete girdi. Kasım 1999'da İstanbul'da yapılan Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü konferansında Türkmenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Kazakistan ve Türkiye , ABD Başkanı Bill Clinton'un da hazır bulunduğu imza töreniyle bu hattın arkasında durduklarını açıkladılar ve hattın ismi Bakü- Tiflis-Ceyhan (BTC) olarak değiştirildi.
Yine ayn konferansta, Bakü'den Erzurum'a uzanacak olan bir doğalgaz hattı konusunda da anlaşmaya varıldı. Bu hatla Azerbaycan'a ait Şahdeniz bölgesinden doğalgaz taşınması planlandı. Bu konferansın ardından BTC hattı ile ilgili konularda bir hızlanma yaşandı. 17 Eylül 2002'de Azerbaycan'ın Sangaçal yöresinde ilgili devletlerin başkanlarının katıldığı bir temel atma töreni yapıldı.
1.768 km uzunluğundaki boru hattı, 3 Haziran 2006'da hizmete girdi. 9 yıl önce dünya piyasalarına petrol sevkiyatına başlayan hattan geçen yılın sonuna kadar 280 milyon ton ham petrol taşındı. Bu da yaklaşık 2.1 milyar varil anlamına geliyor. 9 yıllık dönemde Ceyhan'a taşınan petrol, 2 bin 793 tankerle dünya piyasalarına gönderildi. Sadece 2014'te bu rakam 262 milyon varil oldu.
Avrupa'yı gazla besliyoruz
TÜRKİYE-YUNANİSTAN-İTALYA DOĞALGAZ BORU HATTI
2007'de işletmeye alınan Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı, BOTAŞ'ın resmi sitesinde yer alan bilgilere göre 2018'de Yunanistan-İtalya bağlantısının da devreye alınmasıyla İtalya pazarına da ulaşacak. Projede, 11.6 milyar metreküp gaz Hazar kaynaklarından sağlanarak Türkiye üzerinden taşınacak. Projenin kara kesimi Gümülcine'den (Komotini) Yunan Adriyatik kıyısına kadar 592 kilometre, deniz geçişi kesimi ise 212 kilometre uzunluğunda. Yatırım, Avrupa'ya doğalgaz temin edecek önemli projelerden biri.
TRANS ANADOLU DOĞALGAZ BORU HATTI
BOTAŞ doğalgaz iletim sistemi kullanılarak Azeri gazı Yunanistan veya Bulgaristan sınırından Avrupa'ya ulaşacak. BOTAŞ, SOCAR ve BP arasındaki Ortaklar Anlaşması imzalandı. TANAP'ta SOCAR'ın payı yüzde 58, BP'nin payı ise yüzde 12, BOTAŞ'ın yüzde 30'luk hissesi var. Milli gelire 37 milyar dolarlık katkı sağlaması beklenen projenin ilk etabında Haziran 2018'de 16 milyar metreküp gaz akışı sağlanacak. Bin 850 kilometrelik projeden Türkiye ise 6 milyar metreküp gaz alacak. Projeye İran'ın da hissedar olarak katılması bekleniyor.

TRANS ADRİYATİK DOĞALGAZ BORU HATTI
Avrupa'ya gaz iletimi amacıyla İsviçre'nin EGL Şirketi tarafından geliştirilen projenin başlangıç noktası Yunanistan'ın Selanik şehri. Bu noktaya kadar Türkiye ve Yunanistan'ın mevcut altyapısının kullanılması öngörülülerek, Arnavutluk ve Adriyatik Denizi'ni geçerek İtalya'ya ulaşması planlanıyor. Projenin temel mühendislik çalışması Mart 2007'de tamamlandı. Detay mühendislik ve izinlere yönelik çalışmalar sürüyor.

IRAK-TÜRKİYE DOĞALGAZ BORU HATTI
Irak'ın kuzeyinde yer alan doğal gaz sahaları için entegre bir proje olan çalışma proje 1996'da Irak ile imzalanan anlaşmalar ile gündeme geldi. 2003'da Irak' ta meydana gelen yeni siyasi gelişmeler neticesinde BOTAŞ, TPAO ve Shell ile görüşmelere başlandıktan sonra sözkonusu üç şirket arasında 2008'de Irak'tan Türkiye'ye doğal gaz ihracatı konusunda bir mutabakat zaptı imzalanarak, çalışma Irak-Türkiye Gaz İhraç Projesi (ITGEP) adını aldı. Mutabakat zaptı ile Türkiye´deki doğal gaz altyapısının değerlendirilerilerek doğalgazın Avrupa'ya ihraç edilmesine imkân tanıması hedefleniyor.

TÜRKMENİSTAN-TÜRKİYE-AVRUPA PROJESİ
Türkmenistan - Türkiye - Avrupa Doğalgaz Boru Hattı Projesi ile Türkmenistan'ın güneyindeki sahalarda üretilen doğalgazın Hazar geçişli bir boru hattı ile Türkiye'ye ve Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşınması amaçlanıyor. Bu kapsamda, 1998 yılında Türkiye ve Türkmenistan Devlet Başkanları tarafından bu projenin gerçekleştirilmesine yönelik bir Çerçeve Anlaşması imzalanmıştır. Anlaşmaya göre; 30 milyar metreküp Türkmen gazının 16 milyar metreküpü Türkiye'ye, 14 milyar metreküpü Avrupa'ya taşınacak.