Simit parasından çekiniyorlar

Çekte hapis cezasının kalkmasının ardından karşılıksız çekler artış trendine girdi. Hükümet Çek Yasası'nda yeni yaptırımlar içeren değişikliklere hazırlanıyor. Aslında reel sektörün kendisini garanti altına alacağı sistemler var. Kredi Kayıt Bürosu'nun (KKB) bankalarla ortaklaşa hazırladığı çek raporlarına ve karekodlu çeke ilgi yok. Genel Müdür Kasım Akdeniz ile konuştuk.
2015'te karşılıksız çek oranı ne oldu? Şu anda trend nedir?
KOBİ'ler üretmeyi biliyor ama finansmanda sorun yaşıyor. Piyasa çek yoluyla kendi kendini kredilendiriyor. 2015'te 22 milyonun üzerinde çek keşide edildi. Bir çekin ciranta yoluyla ortalama 5 kere el değiştirdiğini varsayarsak, 100 milyonun üzerindeki işlem çekle değişti. Verilere göre; 2014'te yüzde 2.9 olan adet bazında karşılıksız çek oranı, 2015'te yüzde 3.4'e çıktı. Ocak 2016'da ise bu oran yüzde 3.7. Yani ne yazık ki, yukarı yönlü bir trend var. Bankacılık sektöründeki gecikmiş alacak oranı gibi bu oran halen makul diyebilirsiniz ancak aynı şey değil. Bankacılık sektörü bu oranı yönetmek üzere kurulan bir sistem, ancak karşılıksız çekin reel sektöre şirketlere etkisi aynı değil. Bir KOBİ'nin alacaklı olduğu iki çeki karşılıksız çıktığında nakit akışı bozuluyor ve bu sefer kendi borçlarını ödeyemiyor. Bu da iflasa giden yolun başlangıcı. 2015'te 750 bin adet çek karşılıksız çıktı. Bu, 2014'e göre 100 bin adet daha fazla karşılıksız çek demek. Yani geçen yıl 2014'e göre 50 binden fazla ilave KOBİ bundan olumsuz etkilenmiş. Durumu daha da ağırlaştıran husus ise şu: Arkası yazılan çeklerin sonraki bir yıl içerisinde ödenme oranı 2011'de yüzde 48 iken, bu oran yıllar 2012'de 39'a, 2013'te 36'ya, 2014'te 32'ye, 2015'te 23'e düşmüş durumda.
Sorunun çözümü nedir?
Bankaların ortaklığında kurulan bir kurum olarak reel sektörün güvenli bir ortamda çalışması bizim için önemli. Çek Yasası değişikten sonra ortaya çıkan boşluğu doldurmak için birtakım sistemler yarattık. 2012'den bu yana çek ve risk raporları üretiyoruz. Çek raporu, bir kişinin çek ödeme performansı, risk raporu da kredi ödeme performansını gösteriyor. Daha sonra bu dataları Findeks Platformu'na taşıdık. Haziran 2015'te karekodlu çeki çıkardık. Ama bunların kullanım oranları oldukça düşük. Özellikle reel sektör tarafında. KKB ve finansal sektör olarak yapabileceklerimizin sınırına geldik. Sistem hazır, ihtiyacımız olan tek şey reel sektörün farkındalığını sağlayıp bu sistemleri kullanmaları. Reel sektörün bilinçlendirilmesi gerekiyor. Bu sistemleri anlatmak için 2 yıldır neredeyse 50'ye yakın ticaret ve sanayi odasını ziyaret ettik. Tanıtımla ilgili son bir hamleye ihtiyacımız var. Kamu spotu veya bu sistemlerin kullanılmasını teşvik edecek bir uygulama olabilir. Vadeli çek ile sağladıkları finansman KOBİ'ler açısından son derece önemli. Buna zarar vermeden sistemi daha güvenli çalıştıracak önlemleri almamız gerekiyor. KKB olarak bunun nasıl yapılacağını biliyoruz ancak ilgili meslek örgütlerinin ve kamunun desteğine ihtiyacımız var.
FİNANSAL HASAR ÖNLENEBİLİR
Mevcut sistemin gerçekten sorunu çözme potansiyeli var mı?
Karşılıksız çek keşide eden kişilerin yüzde 80'den fazlasının geçmişte de en az bir karşılıksız çeki var. Bunun anlamı şu: bu çekler kabul edilmeden önce ürettiğimiz çek raporuna bakılmış olsaydı, bu kişilerin bir ödeme sorunu olduğu görülebilecekti. Karşılıksız çekin yaratacağı enfeksiyonu önleyecek çek raporunun maliyeti 2 TL. Neredeyse simit parası. Bir simit parasına kendi şirketini sigortalayabilir. Ancak iki temel engel var: Birincisi reel sektör yeterince bilinçli değil. İkincisi ise kişilerin keşidecinin geçmiş ödeme performansını keşidecinin onayı olmadan görememesi.
E-İMZADA YASAL DÜZENLEMEYE İHTİYAÇ VAR
Teminat mektuplarını elektronik ortama taşıma projeniz ne aşamada?
Teminat mektubu reel sektörün güvenli şekilde iş yapması için önemli. Bu bankacılığın en geleneksel ürünlerinden biri ama ne yazık ki hâlâ kağıt üzerinde. Teminat mektuplarının daha güvenli ve pratik bir ortamda çalışması için 2 aşamalı bir plan öngördük. Öncelikle kağıt ortamında düzenlenen mektupların gerçekliğinin sorgulanabileceği bir sorgulama sistemi yarattık. Bankalarla entegre bir sistem kurduk. Herhangi bir muhatap Findeks'ten sisteme gidip ilgili banka kayıtlarından kendine gelen teminatı kontrol edebiliyor. Bu sistem çalışıyor. Türkiye'de teminat mektuplarını en çok gümrükler kullanıyor. Orada etkin kullanım söz konusu. Şimdi teminat mektuplarının bir uçtan bir uca elektronik hale getirmeye çalışıyoruz. Burada sistemin tasarımı ve altyapısı hazır. Ama Elektronik İmza Kanunu'nda bir değişiklik yapılması gerekiyor. Kanunda 'Teminat işlemleri elektronik imzayla yapılamaz' hükmü yer alıyor. Bu madde kalkarsa önümüz açılacak. Yasal düzenleme yapılırsa, 2016 sonunda hayata geçiririz.
KAREKODLU ÇEKİ 20 BİN KİŞİ ALDI

Karekodlu çekte durum nedir?
Karekodlu çeki şu anda 13 banka veriyor. Uygulama Haziran 2015'te başladı. Şu anda 20 bin firma bu çeki aldı. Ama piyasadaki dolaşımı ve bu çeklerin sistemde sorgulama oranı yok denecek kadar az. Son 6 ayda sorgulama sayısı 300.
Çek raporunun kullanım oranı nedir?
Ürettiğimiz raporların adedi 50 milyonu aştı. Ayda 2 milyonun üzerinde çek raporu üretiyoruz. 2 milyon raporun sadece 30 bin adedi reel sektör tarafından kullanılıyor.