Dünya küreselleşme rüzgârı ile büyüdü

1980'de başlayıp, küresel ekonomik krize uzanan yıllara kadar kapitalizm ikinci büyük küreselleşme dönemini yaşandı. Genellikle ilk küreselleşme döneminin 19'uncu yüzyılın ikinci yarısında yaşandığı ve 1. Dünya Savaşı'na kadar sürdüğü kabul ediliyor. İkinci küreselleşme döneminde finans sermayesinin, uluslararası finansal liberalizasyon ön plana çıktı. Dünya üretim ve ticaretten bağımsız bir biçimde genişledi, yeni finansal araçların ve bunların işlem gördüğü türev piyasalar ortaya çıktı. Spekülatif büyümenin yaygınlaşması, üretiminin uluslararasılaşması, ortalama kârların düşme eğilimi, finansallaşmayla aşılmaya çalışılması, bunun sonucunda krizlerin patlak vermesi ve uluslararası eşitsizliklerin büyümesi son 30 yılda dünya ekonomisinin özeti oldu.
ZENGİN DAHA DA ZENGİNLEŞTİ
Küreselleşmenin 1985-1989 yılları arasındaki ilk on yılının ikinci yarısı dünya ekonomisinde kargaşa ve istikrarsızlıkların arttığı bir döneme denk geldi. 1990'larda daha da belirgin hale gelen bu durumun nedeni, dünyadaki başlıca finansal kurumlar ve piyasaları karşılıklı olarak birbirine bağlayan, işlem, likidite ve kredi bağımlılıkları. Neo-liberal reçeteler Türkiye'nin de dahil olduğu dünyanın birçok ülkesinde krizlere sebep oldu. Krizler ve küreselleşme bazı ülkeler ve bölgelere yararken bazı ülkelerin de görece daha fazla fakirleşmesini beraberinde getirdi. İngiliz yardım kuruluşu Oxfam hesaplamalarına göre küresel servetin yüzde 82'lik bölümü en zengin yüzde 1'lik kesimin cebine gitti.
ÇİN'İN İNANILMAZ YÜKSELİŞİ
Çin'in bugün dünyanın ikinci büyük ekonomisi olarak taçlandırılması ve birinciliğe kısa vadede geçecek olması ülkenin 30 yıldan uzun bir süre önce serbest piyasa ilkelerini benimseme sürecine başlamasından bu yana neredeyse sürekli olarak faaliyet gösteren bir yükselişin son kilometre taşı oldu. Deng Xiaoping'un lider olması ve ekonomik reformları başlatması ile Çin ekonomisi ortalama yüzde 10'lara yakın büyüme gösteriyor. Küresel ortalamanın üç katı büyüme sağlayan Çin 1980'lerde başlayan küreselleşme dalgasının en çok kazananı durumunda. Dolar cinsinden GSYH, 1978 yılında 147.3 milyar dolar seviyesinden 2009'da 4.9 trilyon dolara yükseldi. 2017 itibarıyla da 12 trilyon dolara yaklaştı. Gerçek anlamda tahmin edildiği gibi, 1960 ile 2010 arasında 50 yıl boyunca, dünya ortalama yüzde 6.4 ile en hızlı büyüme rakamlarına ulaşsa da 2008 ve sonrasında bu büyüme yerini daralmaya ve son toparlamalara rağmen düşük oranlı büyümeye bıraktı.
KARA PAZARTESİ (1987)
Dünya borsalarının kısa bir zaman zarfında büyük değer kayıpları yaşaması sonucunda Kara Pazartesi yaşandı. Düşüş Hong Kong borsasında başladı ve 1 hafta içerisinde tüm dünyada küresel bir etki yarattı. Dünya ülkelerinin zararlarını kapatması üç yıl aldı. Kara Pazartesi, bir günde borsaların en çok değer yitirdiği gün olarak tarihe geçti.
ASYA MALİ KRİZİ (1997)
Asya Mali Krizi, Temmuz 1997'de Tayland Borsasında başladı ve Asya Kaplanları olarak bilinen birçok Doğu Asya ülkesini, para birimlerinin ve borsalarının çöküşüne kadar etkileyen ekonomik kriz olarak adlandırıldı. Tayland Borsası çok iyi bir seviyede işlem görürken aniden birkaç şirket hissesindeki oynamalar 1994 Meksika Krizinden sonra temkinli davranan yatırımcılar tarafından fark edildi ve ani satışlar sonrası önce bölgesel sonra küresel bir krize dönüştü.
KÜRESEL EKONOMİK KRİZ (2008-2012)
ABD'deki mortgage sisteminin çökmesi ve piyasalarda bir anlık nakit sorunu neticesinde büyük parasal şirketler batmaya başlamış ve bunun zincirleme etki yapmasıyla birlikte bir anda Büyük Buhran'dan daha etkili bir kriz baş gösterdi. 2008'e kadar olan süreçte ABD dolarının değer kaybetmesi de etkili oldu. Tüm dünyaya sıçrayan kriz AB ülkelerini derinden etkiledi ve İzlanda, İspanya, Portekiz, Yunanistan gibi ülkeler kriz çıkmazı içerisine girdi.
BARIŞ ERGİN