Ceren Gültekin: Kısa çalışma ödeneği

Ülkemizde pandemi öncesinde de var olan "kısa çalışma" ve "kısa çalışma ödeneği", İşsizlik Sigortası Kanunu'nun Ek ikinci maddesine dayanılarak 30.04.2011 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik" ile düzenlenmiştir. İlgili yönetmeliğin amacı, İşsizlik Sigortası Kanununa göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işverenin, genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerini geçici olarak önemli ölçüde azaltması veya işyerinde faaliyeti tamamen veya kısmen geçici olarak durdurması hallerinde, işçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Yönetmelik, kısa çalışmayı, üç ayı geçmemek üzere 4447 sayılı Kanunun Ek 2 nci maddesinde sayılan gerekçelerle; işyerinde uygulanan çalışma süresinin, işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması olarak tanımlamıştır.
Pandemi öncesinde kısa çalışma, şirketlerin belirli durumlarda, kendi inisiyatiflerince uygulayabildikleri, denetlemeye tabi bir çalışma biçimi, kısa çalışma ödeneği ise ancak kurumun onay vermesi halinde işçiye ödenebilen bir ödenek iken pandemi sonrasında alınan kararlarla şirketlerin kuruma yaptıkları bildirimle, onaya tabi tutulmaksızın, işçilere kısa çalışma ödeneği ödenmiştir ve 30.06.2020 tarihine kadar kısa çalışma ödeneğine başvurmuş bulunan birçok şirketin çalışanı halen de kısa çalışma ödeneğinden faydalanmaktadır. Nitekim bu tarihten itibaren kısa çalışma ödeneğinin aynı şartlarla her ay uzatılmasına karar verilmiş, böylelikle kısa çalışmasını devam ettiren şirketlerin yeni bir beyan vermesine gerek kalmamışken, kısa çalışmaya 30.06.2020 tarihine kadar başvurmamış şirketler ise bu haklardan mahrum kalmışlardır. Gelinen noktada 30.11.2020 tarihli, 3238 sayılı Cumhurbaşkanı kararı ile 30.06.2020 tarihine kadar kısa çalışma ödeneğine başvurmayan işyerlerinin 31.12.2020 (bu tarih de dahil olmak üzere) tarihine kadar başvuruda bulunmaları şartıyla 01.12.2020 tarihinden sonraki dönem için 3 aylık süre boyunca kısa çalışma ödeneğinden yararlanabileceğine, 30.06.2020 tarihinden önce Covid-19 nedeniyle zorlayıcı sebep kaynaklı kısa çalışma başvurusunda bulunan işyerleri bakımından yeni bir başvuru aranmaksızın ve uygunluk tespiti yapılmasına gerek bulunmaksızın, kısa çalışma süresinin 01.12.2020 tarihinden itibaren otomatikman 3 (ay) süreyle uzayacağı ancak söz konusu işyerlerinin daha önce kısa çalışma ödeneğinden yararlanmayan işçileri (ilave işçileri) bakımından 31.12.2020 tarihine kadar başvuruda bulunmak şartı ile kısa çalışma ödeneğinden yararlanabileceğine- Bu karar kapsamında yapılan ödemelerin başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği süresinden düşülmeyeceğine, karar verilmiştir. Son olarak 23.12.2020 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan 3316 ve 3317 sayılı Cumhurbaşkanı Kararları ile; 31.12.2020 tarihine kadar (bu tarih dahil) kısa çalışma başvurusunda bulunmuş iş yerleri için kısa çalışma ödeneğinin süresi 28.02.2021 tarihine uzatılmış; 01.01.2021 tarihinden sonraki döneme ilişkin kısa çalışma talebinde bulunan iş yerleri bakımından kısa çalışma ödeneği için son başvuru süresi ise 31.01.2021 olarak düzenlenmiştir. Yayımlanan her iki karar birlikte değerlendirildiğinde; 30.06.2020 tarihine kadar kısa çalışma ödeneğine başvurmayan işyerlerinin 31.01.2021 (bu tarih de dahil olmak üzere) tarihine kadar başvuruda bulunmaları şartıyla 01.01.2021 tarihinden sonraki dönem için 3 aylık süre boyunca kısa çalışma ödeneğinden yararlanabileceğine, 31.12.2020 tarihinden önce Covid-19 nedeniyle zorlayıcı sebep kaynaklı kısa çalışma başvurusunda bulunan işyerleri bakımından yeni bir başvuru aranmaksızın ve uygunluk tespiti yapılmasına gerek bulunmaksızın, kısa çalışma ödeneği süresinin 28.02.2021 tarihine kadar uzatıldığı, ancak söz konusu işyerlerinin daha önce kısa çalışma ödeneğinden yararlanmayan işçileri (ilave işçileri) bakımından 31.01.2021 tarihine kadar başvuruda bulunmak şartı ile kısa çalışma ödeneğinden yararlanabileceği, Kısa çalışma uygulamasına devam etmeyen işyerlerinin ise, yersiz ödemeye neden olmamak adına bu durumu Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik'in 11. maddesi uyarınca Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına ve işçilere altı işgünü önce yazılı olarak bildirmek zorunda olduğu hususları mütalaa edilmiştir.