Emekliye iki formülle zam

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın "Emeklilerimizi daha da rahatlatacak çözümleri geliştirdik, çok yakında uygulayacağız" sözlerinin ardından gözler 16 milyon emeklinin Ocak 2024 zammına çevrildi. Emekli aylığında kök, taban maaş, refah payı gibi farklı hesaplamalar söz konusu olup iki formül ön plana çıkıyor. Hem kök aylıklar artıracak hem de 7 bin 500 lira olan en düşük emekli aylığı ödemesini yükseltecek formül masada. Birinci formülle temmuzda olduğu gibi refah payı ile oransal bir artışla enflasyonla birlikte emeklilere ilave zam yapılmış olacak. İkinci formüle göre kök aylıklara seyyanen artış yapılacak. En düşük emekli aylığı 7 bin 500 liraya çıkarılmasına karşın 6 milyona yakın emeklinin kök aylığı bu tutarın altında kaldı. En düşük aylıktan başlayarak kök aylıkta kademeli bir artışa gidilmesi de seçenekler arasında. Emeklilere yapılacak refah payı ile yapılacak iyileştirme bütçe çalışmaları sonucunda netleşecek.


Enflasyonda üst nokta olan yüzde 68'in gerçekleşmesi durumunda emekliye zamma ilave kaç puanlık refah payı eklenecek?
Enflasyonun yüzde 68 gerçekleşmesi durumunda SSK, Bağ-Kur emekli aylıklarına refah payı hariç yüzde 40.28, memur ve emeklilerine de yüzde 52.19 zam yapılacak. Ocak 2023'te, toplu sözleşmeye göre memur için yüzde 16.48 olması gereken zamma 13.52, işçi, esnaf, çiftçi emeklisinin yüzde 15.40 olan enflasyon zammına da 14.60 puan refah payı ilave edildi. Temmuz ayında da, SSK, Bağ-Kur'lulara yüzde 19.77, Emekli Sandığı'nda yüzde 17.55 açıklanan zam oranı yüzde refah payı ile 25'e tamamlandı. SSK ve BAĞ-KUR emeklilerine 5.23 puan, memur emeklilerine de 7.45 puan refah zammı yapıldı. Yüzde 25'lik zam emeklilerin kök aylıklarına uygulandı. Ocak ayında refah payıyla birlikte emeklilere yapılacak zammın yüzde 52'yi geçmesi bekleniyor.
Emekli kök aylığı neye göre hesaplanıyor? Yüksek olması için ne yapmak gerekir? Prim günü dolduktan sonra çalışmaya devam edenin kök aylığı düşer mi?
Emekli kök aylığı; aylık tutar, ek ödeme tutar ile Hazine desteği ve kesintiler çarpılarak bulunuyor. İşçi, esnaf ve diğer çalışanların kök aylıklarının yüksek olması için prime esas kazancı yüksek tutmak kritik önem taşıyor. Eksik primi borçlanarak tamamlamak da avantaj sağlıyor. Prim günü dolduktan sonra çalışmaya devam eden herkesin emekli aylığı düşmüyor. SGK'ya bildirilen prime esas kazançlar yüksek, prim süresini doldurduktan sonraki dönemde bildirilenler düşükse emekli aylığı düşer. Primi 2002'den bu yana asgari ücretten yatıyorsa prim günü dolduktan sonra aynı tutarda prim yatırılması aylığı fazla düşürmüyor.


7 bin 500 lira olan en düşük emekli aylığı kaç lira olacak?
Bu yıl yüzde 114'ün üzerinde artışla 3 bin 500 liradan 7 bin 500 liraya çıkan en düşük emekli aylığının 10 bin lirayı geçmesi bekleniyor. Bugün yaklaşık 6 milyon emekli 7 bin 500 lira alırken önemli bölümünün kök aylığı bu tutarın altında bulunuyor. En düşük emekli aylığında artış için Meclis düzenlemesi gerekiyor. Kök aylık üzerinden mi yoksa kademeli bir artış mı yapılacağı önümüzdeki günlerde netleşecek.
Emekli zammı temmuzda olduğu gibi kök aylık üzerinden mi yapılacak?
Emekli aylıkları prime esas kazanç, çalışma süresine göre hesaplanıyor. Dolayısıyla yapılan artışlar 7 bin 500 lira üzerinden değil de kök aylık üzerinden gerçekleştiriliyor. Emekliye zam çalışmasında "prim-aylık dengesizliğinin giderilmesi, 7 bin 500 lira olan en düşük emekli aylığının artırılması, seyyanen zam yapılması" gibi formüller konuşuluyor. Emekli aylıklarının artırılmasına yönelik düzenlemede kök ücretlerde kademeli bir artış yapılması bekleniyor.

Mevcut uygulamada zam taban maaşa mı yapılıyor?
Emeklilerin çalışma hayatlarındaki prime esas kazançlarına göre hesaplanan kök aylık zam için de referans oluşturuyor. Taban aylığa tamamlamak için Hazine'den verilen destek, sosyal ödeme olduğu için zamlar kök maaş üzerinden yapılıyor. Kazancına göre 5 bin lira aylığı olan emekliye 2 bin 500 lira sosyal destek verilerek 7 bin 500 lira taban aylık ödeniyor. Ancak yapılırken asıl aylığa yapılıyor. Örneğin yüzde 50 artış olursa bu emeklinin aylığı 5 bin liradan 7 bin 500 liraya çıkarıyor.
Özel sektörde SSK'lı olarak asgari ücretle çalışıyorum. İsteğe bağlı sigorta da yaptırarak prime esas kazancımı artırarak kök aylığımı artırabilir miyim?
İsteğe bağlı sigortada, SSK'lı olarak çalışmakla beraber ay içinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmama koşulu var. Dolayısıyla 4A (SSK) kapsamında çalışanların ayrıca isteğe bağlı sigorta yaptırarak primini, emekli aylığını artırma imkânı yok.
Refah payı, seyyanen zam nedir?
Refah payı, çalışanların enflasyondan korunmasını sağlamak amacıyla devreye alınan, olası kur, fiyat gibi dalgalanmalara karşı koruma için hayata geçirilen bir uygulama. Refah payı, maaşlardan enflasyon oranı çıkarıldıktan sonra hesaplanarak ödenen miktar. Seyyanen zam ise eşit biçimde yapılan artış anlamına geliyor.