10 soruda Ortadoğu'da İran denklemi

İran'la Batı arasındaki nükleer müzakerelerde olumlu ilerlemeler kaydediliyor. Peki bu durum ne anlama geliyor, Ortadoğu'daki dengeler İran üzerinden yeniden mi tasarlanıyor. İşte bu soruları Sabah.com.tr yazarı Taha Dağlı değerlendirdi. İRAN'LA BATI ARASINDAKİ MÜZAKERELERDEN EN ÇOK HANGİ ÜLKE RAHATSIZ? Elbette bu sorunun ilk yanıtı İsrail. İsrail'de özellikle Netanyahu dönemi, İran'a yönelik operasyon planlarıyla geçti. Amerika'da Obama yönetimi, İsrail Başbakanı Netanyahu'nun 'İran'ı vuralım' tekliflerine her fırsatta hayır derken, nihayet bu gerginlik Obama ile Netanyahu arasında ciddi krizlere yol açtı. İsrail yönetimi bölgede İran'ın güçlenmesini istemiyor en azından bunu net dille ve yüksek sesle duyuruyorlar. Buna karşın Batı'nın İran söylemi İsrail'den çok farklı. SUUDİ ARABİSTAN'IN İRAN TUTUMU NEDİR? İran'la Batı arasındaki müzakerelerin başladığı günden bu yana Suudi Arabistan'ın özellikle Amerika'ya tepkileri olmuştu. Geçen hafta ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Suudi Arabistan'ın İran kaygılarını dindirmek amacıyla Riyad'a gitti, Kerry Kral Selman'la yaptığı görüşmede İran konusunda bazı taahhütlerde bulundu. Suudi Arabistan, şu an Yemen'deki Husi hareketinin faaliyetleri, Irak'taki İran yapılanması ve DAİŞ terör örgütü nedeniyle ciddi bir sıkışıklık içerisinde. SURİYE'DE İSRAİL-İRAN MÜCADELESİ NE DURUMDA? Suriye'de iç savaş başladığından bu yana İsrail hep mesafeli tavır takındı. Bir çok kez Suriye içerisinde Hizbullah ve İran hedefleri vuruldu. 28 Ocak'ta İsrail'in Golan saldırısında Suriye topraklarındaki Hizbullah ve İran Devrim Muhafızlarının komutanları öldürüldü. Bu durum Golan üzerindeki bir hakimiyet mücadelesi olarak yorumlandı. Ancak bölgedeki iki ülke arasındaki gerginlik devam ediyor. İRAN HANGİ ÜLKELERDE ETKİN? Bugün Suriye topraklarında ciddi anlamda bir İran askeri yapılanması mevcut bununla birlikte Irak'ta da özellikle DAİŞ konusunda İran destekli askeri güçlerin Irak Ordusu ve Irak topraklarındaki faaliyetleri söz konusu. Yemen'de Şii Husi hareketinin güçlenmesinde de İran'ı görüyoruz ve tabi ki Lübnan'da Hizbullah etkisi de direk İran'la bağlantılı. TÜRKİYE İRAN KONUSUNDA NE DÜŞÜNÜYOR? Bölgede İran'a yönelik en sıcak girişimler hep Türkiye'den geldi. Hatırlayın 2009-2010 sürecinde Türkiye, Brezilya ile birlikte İran'ın Batı ile arasındaki nükleer krizi sonlandırmak için yoğun mesai harcamıştı. Ancak Batı Türkiye'nin o planına o dönemde sıcak bakmadı fakat sonra aynı planı uyguladı. İran'ın nükleer müzakereler sonunda Batı ile arasındaki problemlerin çözülmesi Türkiye'nin zaten başından beri istediği bir gelişmeydi. Hatta nükleer müzakere süreci başlatıldığında da Türkiye, komşusu olarak İran'a yönelik ambargonun kaldırılmasından memnuniyet duyacağını açıklamıştı. PEKİ NE OLDU DA BATI İRAN'LA MÜZAKERE MASASINA OTURDU? Ahmedinecat sonrası Cumhurbaşkanı seçilen Hasan Ruhani'nin gelişiyle Batı'daki İran algısı değişti. Ilımlı bir isim olarak ön plana çıkan Ruhani, ABD tarafından da desteklendi. Hasan Ruhani'nin seçim sürecinde dini otoriteden destek alması da bu sürecin bir parçası oldu. Zira İran'da dini otorite, 2009 seçimlerinde ılımlı muhalif adaylara sert tepkiler vermişti. Bu durum Ruhani için söz konusu olmadı. RUHANİ'NİN BATIYLA ARASI NASIL? 1986 yılında Haşimi Rafsancani Cumhurbaşkanıyken, Hasan Ruhani de Rafsancani'nin danışmanıydı. O dönemde Ruhani'nin Batıyla ilişkilerinin iyi olduğunu biliyoruz hatta bu konuda bir takım haberler de çıktı. Mesela İsrail Ahronot gazetesi 1986 yılında Ruhani'nin Paris'te ABD'li yetkililer yerine İsrailli bir ajanla yaptığı gizli görüşmenin deşifresini yayınlamıştı orada Ruhani, ABD'li sandığı İsrail ajanına İran'daki dini otoriteyi şikayet ediyordu. BATI İRAN'LA BARIŞIRSA ORTADOĞU'DA NASIL BİR MANZARA ÇIKAR? Bu durum Ortadoğu'daki bir çok dengeyi değiştirecektir zaten gelişmeler de bu yönde ilerliyor. Bölgede hali hazırda İran'ın ciddi bir etkinliği söz konusu özellikle de Suriye ve Irak'ta. Suudi Arabistan'ı da tehdit eden bir yönü var şu an İran'ın faaliyetlerinin. Ben böyle bir duruma İsrail çok da fazla tepki vereceğini düşünmüyorum her iki ülke de birbirine yönelik düşmanlık söylemleriyle politika üreten yönetimlere sahip ancak yine de bu durumda oyun kuran kimse onun sözünün geçerli olacağını tahmin ediyorum. OBAMA İRAN KONUSUNDA TEK SÖZ SAHİBİ Mİ? Bu süreci bu noktaya getiren Amerika Başkanı Obama, görünen tüm gelişmeler onun döneminde yürütüldü. Ancak İsrail yönetimi gibi ABD'de de Cumhuriyetçi kanat da Obama gibi düşünmeyenlerin sayısı fazla. Fakat Batı'nın da İran üzerindeki olumlu gelişmelere yönelik hamlelerinin mevcut olduğunu düşünürsek şu an İran'a sıcak bakanların sayısı olumsuz bakanlara göre daha fazla. Burada tabi Avrupa ve ABD'nin İran üzerinden Rusya'ya karşı verdiği mesajlar da var. BATI SÜNNİ YERİNE ŞİİLERİ Mİ TERCİH EDİYOR? Aslında İran düne kadar Batı için radikal bir örnekti fakat özellikle El Kaide ve DAİŞ sonrası maalesef Batı'nın gözünde sünniler hedef haline getirildi. Burada da İran'ın avantajlı konuma geldiği görülüyor. İran bölgenin Arap olmayan bir ülkesi olarak bölgedeki Arap ülkelerindeki Şii nüfusa hükmedebiliyor. Bunda Batı'daki İran algısının değişmesinin de payı var.

10 soruda Ortadoğu'da İran denklemi

EN SON GALERİLER