Ekonomistler, İlahiyatçılar, Sağlık görevlileri, Psikiyatristler, Sosyologlar konuşuyor… Salgından sonra nasıl bir dünyaya uyanacağız?

Türkiye 2020 yılının ilk günlerinden bu yana dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgınını konuşuyor. Bu yazıyı kaleme alırken Dünyadaki toplam vaka sayısı 1,5 milyonu çoktan aşmıştı. Hayatını kaybedenlerin sayısı ise 90 bine dayandı. Türkiye vaka sayısı 38 bin, vefat sayısı ise 812'ye gelmiş durumda. Dünyada tünelin ucunda henüz ışık görünmüş değil. Ancak Nisan ayının sonunda salgının inişe geçeceği. Mayıs ayının sonunda ise yeryüzünde yaşamın normalleşmeye başlayacağının altı çiziliyor. KORONADAN ÖNCE, KORONADAN SONRA… Peki koronavirüs salgını insanlığın yakasını tamamen bıraktıktan sonra nasıl bir dünyaya uyanacağız? Yüzyılın belki de bu en büyük travmasını insanlık nasıl atlatacak? Hayatımızda gerçekten büyük bir değişim yaşanacak mı? Bu konuda en doğru cevabını verecek olan sosyologlara göre 'insanlık bu tür travmalar karşısında çok unutkan'. Bunun belkide en yakın örneği 17 Ağustos 1999 Marmara depremi. İstanbulluların bu büyük travmadan kurtulması çok uzun sürmemiş. Dibe vuran gayrımenkul ve arsa fiyatları kısa sürede gerçek değerini bulurken, sosyal hayat da birkaç hafta içinde normale dönmüş. Bunun nedenlerini Sakarya Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekanı Sosyolog Prof. Yusuf Adıgüzel'e sordum. EMPATİ DUYGUMUZ GELİŞEBİLİR Prof. Yusuf Adıgüzel'e göre Koronavirüs travmasının hayatımızda meydana getirdiği değişimlerin ayak izlerini görüyoruz. Hayatımızı kuşatan birçok alışkanlığımız artık eskisi gibi değil diyen Yusuf Adıgüzel aile hayatındaki değişimin altını çiziyor: 'Evde geçirilen sürenin artmasıyla, eşimizi, çocuğumuzu, hatta kendimizi daha sakin kafayla izleme ve dinleme fırsatı yakaladık. Korona günleri sonrasında aile fertlerinden başlayarak herkese karşı daha empatik bireyler olacağımızı ümit ediyorum.' SOSYAL MEDYA BAĞIMLILIĞIMIZ ARTACAK Prof. Adıgüzel karantina günlerinde sosyal medyaya bağımlılığımızın da arttığına dikkat çekiyor: 'Sosyal medyada daha aktif olmaya, daha fazla telefon görüşmesi yapmaya, hatta görüntülü ve konferans araması yapmaya başladık. Önümüz bayram. Büyüklerimizin bayramını korona günleri alışkanlığı ile belki de ziyarete gitmek yerine görüntülü aramayla kutlayacağız. Sosyal mesafe uygulamak, teması azaltmak, sokakta karşılaştığı eşi dostu ile uzaktan selamlaşmak, bizim gibi sarılmayı, dokunmayı çok seven bir sıcakkanlı millet için alışılması zor şeyler.' KENTTEN KÖYE GÖÇ OLUR MU? Peki bu sürecin sonunda insanların bir kısmı kentten köye göç eder mi? Yusuf Adıgüzel soruya şöyle cevap veriyor: 'Korona sonrasında, özellikle İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyükşehirlerde yaşayan orta yaşın üzerindekiler için, Anadolu'ya memleketlerine geri dönüş eğilimi olabilir. Ama bunu genelleştirip, 'İstanbul boşalacak, Anadolu'ya dönüş başlayacak' biçiminde yorumlamak da doğru olmaz. Biz yaşananları maalesef çabuk unutan bir toplumuz. Henüz 20 yıl önce 7,4 şiddetinde bir deprem yaşamamış gibi şehirleşmeye devam edebiliyoruz. Deprem sonrasında çok fazla hasar gören İstanbul Avcılar'da emlak fiyatları dibe vurmuşken, artık kimse oranın zemini ile filan ilgilenmiyor. İkitelli Basın Ekspres yolu dere yatağında 30'dan fazla insan selde hayatını kaybetmişken, şimdi orada gökdelenler yükseliyor.' MAALESEF ESKİ ALIŞKANLIKLARIMIZA GERİ DÖNECEĞİZ Peki hayatımızda hiçbir şey değişmeyecek mi. İşte cavabı: 'Şu anda dünyayı kasıp kavuran virüs de, bir süre sonra etkisini kaybedecek ve bizler eski 'kötü' alışkanlıklarımıza döneceğiz. Korona etkisi geçtikten sonra, insanlar evinden çıkınca ağaçları, kırları, ovaları, dağları görebilecekleri küçük yerlerde (veya memleketlerinde) yaşamak yerine, yine kalabalıktan ve yüksek binalardan gökyüzünü göremeyecekleri yerlerde yaşamayı seçecekler.' EKONOMİDE TÜRKİYE DAHA AVANTAJLI Bu salgının bir ekonomik buhran ve finansal krize neden olacağını düşünenler çoğunluktaydı. Alınan önlemlerle ilk kriz çabuk atlatıldı. 85.000'e kadar gerileyen BİST 100 endeksi bugün itibariyle yeniden 95 binlere dayanmış durumda. Finansal piyasalarda görülen bu yukarı doğru tepkiyi, hayatın durduğu sokaklarda görmemiz şimdilik mümkün değil. Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi ve SETA Ekonomi Araştırmacısı Doç. Dr. Mevlüt Tatlıyer'e göre salgının ekonomiye etkisinin derinliğini henüz bilmiyoruz. ÇİN ARTIK DÜNYANIN ÜRETİM MERKEZİ OLMAYABİLİR Doç. Tatlıyer, Çin'in eskisi kadar dünyanın üretim merkezi olmayacağını düşünüyor: 'İlk olarak, bu krizde küresel tedarik zincirlerinde yaşanan ciddi kırılmalar nedeniyle uluslararası şirketler üretim politikalarında önemli değişikliklere gidebilirler. Bu çerçevede, başta Çin olmak üzere uzak coğrafyalarda yaptıkları üretimleri hatırı sayılır oranda kendi ülkelerinde gerçekleştirmeye başlayabilirler. Yine, fabrikalar daha yakındaki ve dolayısıyla tedarik zinciri boyutunda daha az riskli gelişmekte olan ülkelere de belirli oranlarda kaydırılabilir. ' DÜNYA DAHA BORÇLU HALE GELECEK Her ülke kendi kurtarma paketini açıklıyor. Mevlüt Tatlıyer, ABD ve Almanya'daki gibi devasa kurtarma paketlerinin dünya ekonomisine bir maliyetinin olacağını belirtiyor: 'İkinci olarak, bu kriz sürecinde uygulamaya sokulan devasa 'kurtarma paketleri' nedeniyle bu süreçte devletlerin borçluluk düzeyi ciddi şekilde artacak.' Dünyadaki hiçbir ülke ise ayakta kalabilmek için aldığı bu tedbirlerin ekonomiye olan maliyetini şu an için gündemine almıyor. ÇİN Mİ ABD Mİ SINIFTA KALDI? Bu salgın ABD-Çin arasındaki ekonomik savaşı yeniden gün yüzüne çıkardı. Peki salgın sonrası bu savaştan kim daha avantajlı çıkacak? 'Üçüncü olarak, daha sonra kontrolü ele almasına rağmen başlangıçta Korona krizini hafife alması ve virüsün Çin kaynaklı olması nedeniyle Çin bu süreçte hatırı sayılır düzeyde bir imaj kaybına uğradı. ABD ise krizle mücadelede ciddi şekilde sınıfta kaldı. Avrupa Birliği ise bu süreçte neredeyse hiç 'birlik' gibi hareket edemedi ve daha da kötü bir performans gösterdi. Bu çerçevede, Çin ve ABD'nin küresel imajı bu süreçte önemli ölçüde zarar gördü. ' AB'NİN ÇÖKÜŞÜ HIZLANACAK Birbirine yardım etmek bir yana sınırlarını kapatarak birlik ruhuna aykırı hareket eden Avrupa Birliği ise salgın günlerinden en fazla zarar gören oluşumdu. Birbirine yardım etmek bir yana sağlık malzemelerine el koyan AB, bundan sonra hangi motivasyonla yoluna devam edecek? Doç. Tatlıyer'e göre bu çok mümkün görünmüyor: 'Avrupa Birliği ise 'Korona testinde' başarısız oldu ve birliğin varlığını devam ettirme ihtimali hiç de azımsanamayacak ölçüde azaldı.' PSİKOLOJİMİZ NORMALE DÖNECEK Mİ? Belkide tüm dünya bu soruya cevap arıyor. İstisnasız bütün dünyanın ruh halini derinden etkileyen bu salgından sonra insan psikolojisi tekrar normale dönecek mi? Yoksa toplumun bir kesiminde bu travmanın etkileri devam edecek mi? Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Psikoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Sefa Saygılı'ya normalleşmek hiç kolay olmayacak. Sefa Saygılı'ya sorduk. Sabah.com.tr için cevapladı. KAYGI BOZUKLUĞU ARTACAK Toplumun geniş bir kesimi bu travmayı psikolojik olarak hasarsız atlatacak. Prof. Sefa Saygılı'ya göre hasar bıraktığı insan sayısı da hiç az olmayacak: 'İnsanlar daha çok stres altında olacak, giderek artan dert ve kaygılar bireysel ve toplumsal zorlanmalara sebebiyet verecek. Daha çok strese maruz kalacağız. Kısacası daha mutsuz, daha kırılgan ve endişeli olacağız. Panik atak, anksiyete bozuklukları ve depresyon artacak.' DAHA ALÇAK GÖNÜLLÜ OLACAĞIZ Küçücük bir virüs dünyayı adeta dize getirdi. Prof. Sefa Saygılı'ya göre insanların önemli bir kesimi kibiri bir tarafa bırakıp daha alçak gönüllü olacak: 'Yine insanoğlunun aciz ve fani yaratık olduğu, her şeye hâkim olmasının mümkün olmadığı bu salgının bir başka göstergesi. Bu da ahlaki ve etik kurallara daha önem vermenin, kul olma bilincinin artmasını sağlayacak. İnsanoğlu daha alçakgönüllü, daha boynu eğik olacak.' YİNE SALGIN OLUR MU KORKUSU Salgın bir gün bitecek ama 'yine salgın olur mu, yeni bir virüs çıkar mı' korkusu hep aklımızda olacak. Prof. Saygılı bu korkuyu şöyle yorumluyor: 'İnsanlığı yeni salgınlar ve pandemiler bekleyecek. Temizliğin, sağlığı korumanın önemi daha belirgin hale gelecek. Buna paralel olarak temizlik, titizlik takıntısı ve hastalık bulaşma obsesyonları artacak. İnsanlar birbirlerine daha mesafeli durmaya gayret edecekler.' TOPLUMDA EMPATİ ARTACAK Kutuplaşmanın her yeri sardığı günümüzde birbirimize karşı daha mı anlayışlı olacağız. İşte cevabı: 'Bu hastalığın zengin-fakir, beyaz-sıradan insan ayırt etmeden herkese bulaştığı görüldü. Toplum içinde zengin ve kendini seçilmiş zannedenlerin bundan böyle yoksullara karşı büyüklük ve mağrur tavırları azalacak. Aynı zamanda daha çok empati yolu açılacak.' MANEVİYAT DÜNYAMIZ NASIL ETKİLENECEK? Peki maneviyat dünyamız nasıl etkileyecek. İnsanlar maneviyata yönelecek mi yoksa karantina günlerinin acısını çıkararak daha mı dünyevileşecek? Bu soruyu Sosyolog ve İlahiyatçı Erol Erdoğan'a sorduk. Toplumun geniş bir kesiminde herşeyin kısa sürede eskiye döneceğini belirten Erol Erdoğan'a göre 'Din güçlenecek ama doğal, sivil, birey boyutu ile yaşam kazanacak.' DİNİ HAYAT YENİDEN ŞEKİLLENEBİLİR Salgın sırasında hayattan izole olan insanlar için dini hayat yeniden şekillenebilir diyen Erol Erdoğan, bazı dini kavramların hayatımızda çok etkili olacağına vurgu yapıyor: 'Bu bir yönüyle yine dinin kavramları olan ihlas, samimiyet, riyasızlık, tevazu, fıtrat dini kavramlar üzerinden açıklanabilecek bir durum. Corona günleri ve bu süreçteki psikoloji ve sosyolojinin genç kuşakların dünya tasavvurunu fazla etkileyeceğini düşünüyorum. Mesela sosyal mesafe, bir kültüre, rutine dönüşebilir. Bu ise sosyal, kültürel ve dini hayatın yeniden şekillenmesidir. Sosyal mesafe bazı ibadetler ve dini ritüellerin yapılamaması veya yeni bir biçimde yapılmaya başlanması demektir.' AİLENİN ÖNEMİ ARTACAK 'Ailenin önem kazanması dinler için uzun dönemli kazanım olabilir. Birey ve toplum açısından bunları söyleyebiliriz ama bir yandan da salgınlara karşı geliştirilecek olan küresel ve ulusal dijital takip sistemleri bireyi büyük bir gözetim altına alacaktır. Bu ise yeni bir insan ve sosyal yaşam tanımını gerektiriyor. 'Şu olacak' gibi tek bir cümle kurmak zor, birçok şey iç içe olacak. Şunu diyebilirim, Kapitalizm, Emperyalizm, Sosyalizm gibi ideolojiler ile dinler ve inançlar bu defa Corona sonrası yeni dünya düzeninde yine yerlerini alıp mücadelelerini sürdürecekler.'

Ekonomistler, İlahiyatçılar, Sağlık görevlileri, Psikiyatristler, Sosyologlar konuşuyor… Salgından sonra nasıl bir dünyaya uyanacağız?

EN SON GALERİLER