Kazım Karabekir’in hatıraları

HASAN HÜSEYIN KEMAL Son dönemlerde ortaya atılan belge ve bilgiler resmi tarihi değiştirecek ve tarihin yeniden yazılmasına kapı aralayacak gibi. Kurtuluş Savaşı’nı anlatan Nutuk’a alternatif olarak Mustafa Kemal’in silah arkadaşı Kazım Karabekir’in kaleme aldığı ve her dönem tartışmalar doğuran eseri “İstiklal Haribimizin Esasları” kitabı da bu bağlamda yeniden gündemde. Tarihçi Mustafa Armağan “Kazım Karabekir’in Gözüyle Yakın Tarihimiz” kitabıyla çok ses getirecek yeni bir tartışmaya kapı aralıyor. Neden mi? Zira, Karabekir Paşa, “19 Nisan 1919’da Trabzon’a çıktım” diyerek İstiklal Harbi’ni kendisinin başlattığını öne sürüyor. Cumhuriyetin ilk dönemlerinde rejim düşmanı olarak görülen, mahkemelere verilen Kazım Karabekir bir defaya mahsus olarak sadece 2009 tarihinde İlker Başbuğ’un Genelkurmaylığı döneminde anıldı. Ve sonrası gelmedi. O Kurtuluş Savaşı’na yön veren paşalar arasında hep biraz öksüz bırakıldı. Oysa Karabekir Paşa hatıralarında, Kurtuluş Savaşı’na büyük katkılar verdiğini; Erzurum, Kars, Ardahan, Sarıkamış, Batum’u kurtardığını; Sakarya, Dumlupınar, İnönü ve Büyük Taarruz savaşlarına asker ve mühimmat gönderdiğini belirtiyor. Hatta 1919 yılında Fatih- Zeyrek’te İstiklal Harbi’nin planını ilk kez İsmet İnönü’ye anlattığını dile getiriyor. Mustafa Armağan’ın yeniden tartışmaya açtığı “İstiklal Harbimizin Esasları”yla Karabekir Paşa yakın tarihe basit ve yalın ama bir o kadar da tartışmaya hazır bir not düşüyor. İşte paşanın notlarından yakın tarihi değiştirecek açıklamalar… Vahdettin’i o ikna etmiş İstanbul’da ne durumda kalırsanız kalın bir şey yapmak imkansızdır” der. Bu fikrini daha sonra Mustafa Kemal’e anlatır ve Mustafa Kemal hak verir. Karabekir’in fikri Doğu’da milli hükümet esası kurulduktan sonra kurtuluş için batıya yönelinmesidir. Hatta Sultan Vahdettin’i de genç komutanların Anadolu’ya gönderilmesi konusunda o ikna eder. 24 Şubat 1919 tarihinde artık 15. Kolordu’ya atanmıştır. Doğu’ya gittikten sonra “Erzurum Doğu İlleri temsilcilerinden oluşan bir kongre yaparak ülkenin istilasına karşı hükümet çekirdeği hazırlamak” gibi siyasi bir planı olduğunu söylerken “Bir tehlike doğması halinde geçici bir hükümetin kurulmasını, Mustafa Kemal’in Anadolu Komutanı adını almasını, aynı zamanda Batı Cephesi komutanlığını üstlenmesini, kendisinin de Doğu Cephesi Komutanlığını üstleneceğini” belirterek askeri bir yapılanma içinde olduğunu da gösterir. Daha sonra tüm bu çalışmaları yapmak üzere Gülcemal vapuruyla İstanbul’dan ayrılır. Erzurum’da kongre kararı Böylelikle “Erzurum Kongresi’ne giden ilk ciddi adım” atılmış olur. Ve kongrenin alt yapı hazırlıkları için Erzurum’a gidilir. Tüm bu çalışmalar devam ederken Mustafa Kemal de Anadolu’ya geçer; Tarih 19 Mayıs 1919, yer Samsun. Ancak bir gün öncesinde İzmir’in işgal haberi gelir ve Erzurum’da büyük gösteriler yapılır. Karabekir, Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkmasıyla kendisini de Anadolu’ya getirtmiş olur ve karşılamak üzere alay ve topçu taburu gönderir. Daha sonra kendisine Cemiyet’le Erzurum’da kongre yapma kararını açıklar. Mustafa Kemal’e “Milli örgüt teşkilatlanmadan, milli kongre direniş kararı almadan askeri olarak harekete geçmenin Batı tarafından birkaç generalin ayaklanması olarak görülebileceğini” ifade eder. Günler ilerler ve 3 Temmuz’da Mustafa Kemal Erzurum’a gelir. Ancak İstanbul hükümeti Karabekir’den Mustafa Kemal’in tutuklanmasını ister. Bu isteği “Emirleriniz kanunlara uygun değildir” diyerek geri çevirir. 8 Temmuz’da ise İstanbul Hükümeti Mustafa Kemal’e askerlikten çekilmesi yönünde telgraf çeker. Bu sefer Karabekir olayların çirkinleşmemesi için istifa etmesinin uygun olacağını ancak kendisinin askerleriyle birlikte “emrinde” olacağını belirtir. 23 Temmuz 1919’da açılan Erzurum kongresine komutan olduğu için katılamayan Karabekir “hami” olarak kongreyi izler. Kongrede Karabekir, Mustafa Kemal’i Erzurum delegesi yapmak ister ancak Erzurumlular Mustafa Kemal’in İstanbul Hükümeti’nin adamı olduğunu söyleyerek kabul etmezler. Daha sonra Karabekir’in uğraşları sonucu bir delege istifa ettirilir ve Mustafa Kemal delege olarak seçilir. Sevr Antlaşması’na ilk darbe Bu zaferler üzerine İsmet İnönü Eskişehir’den Karabekir’e bir mektup yazar “Doğu harekâtı bizi ve davamızı ihya etti. O kadar sıkılmış ve daralmıştık ki nefes alacak deliğe ihtiyaç vardı. Allah’ın yardımıyla sen o deliği tam bir başarı ve düzenle açtın. Batı’da sıkıntıdayız Kazım. Malzeme, anarşi, entrika sıkıntıları; tabi en önemlisi malzeme... Milletimize, tarihimize hediye ettiğin zaferlerle geleceğimizi açmış oldun” der. Kazım Karabekir de Doğu Cephesi’nde kazanılan zaferler sayesinde Batı Cephesi’nin de zafere ulaştığını yazar. Batı cephesine üç tümen gönderildiği halde Doğu’daki sükûnetin bozulmadığını, Büyük Taarruz’un Doğu’dan gönderilen mühimmata dayanılarak yapıldığını söyler. Bitmeyen tartışma Kazım Karabekir tüm bunları “Tarihe not düşmek” için hatıralarında anlatır. Hatta Hardvard Üniversitesi kendisinden “İttihat ve Terakki Cemiyeti” hakkındaki bilgelerini paylaşmasını ister. Ancak o bunu “Türkiye’nin kendi tarihini kendisi yazması gerektiğine inandığı için” reddeder. Kurtuluş Savaşı’ndaki hatıralarından yola çıkarak yazdığı “İstiklal Harbimizin Esasları” kitabı 1933 yılında daha basılmadan matbaadan toplatılır. Mahkemelere verilir. Erenköy’deki evinde göz hapsine tutulur. Ama hatıraları her dönem yeniden gündeme gelir. Geçen zamana rağmen anlaşılan o ki bu tartışma bitmeyeceğe benziyor. Kazım Karabekir’le ilgili ortaya atılan belge ve bilgiler tarihin yeniden yazılmasına kapı aralayacak gibi. Mustafa Armağan (Tarihçi, kitabın yazarı) Nitekim Karabekir’in de Enver Paşa’nın gözü gibi koruduğu Erzurum’daki eski Kafkas ordusunun başına gönderilmiş olması, Mustafa Kemal’in de “Nutuk”a aldığı en eski tarihli telgrafının Karabekir’e çekilmiş olması bu tezi doğrulayan olgular. O telgrafta Karabekir Paşa’ya, “Bir an önce size kavuşmayı arzu ediyorum” diyordu. İstiklal Savaşı’nın temelleri 1918-19’da değil, en az 3-4 yıl öncesinde aranmalıdır. Teyfur Erdoğdu (YTÜ İnsan ve Toplum Bilimleri Bölümü) Bu arada Erzurumlular ile Trabzonlular arasında M. Kemal’in kongreye katılıp katılmaması konusunda anlaşmazlık çıkar. Trabzonlular -Kazım Karabekir’in söylediği kadarıyla 1922 yılında halife dahi olmak isteyecek- M. Kemal’in katılımına onu muhteris buldukları ve Milli Mücadele’yi kendi istediği yöne çekebileceği endişesi ile kesinlikle karşı çıkarlar. Ermeni mezaliminden ordunun önderliğinde kurtulan Erzurumlular ise (bir asker istifa etse de hala askerdir ilkesi gereğince) ordu mensubu olan M. Kemal’e bu yönü dolayısıyla itibar ederler. K. Karabekir uzayan bu tartışmaya ağırlığını koyarak son verir ve M. Kemal’in Milli Mücadele içinde kalmasını sağlar. Sevan Nişanyan (Yanlış Cumhuriyet kitabının yazarı) Bu kişiler fonlarla desteklendiler ve Nisan ayında Anadolu’nun her kentinde gazeteler çıkarılmaya başlatıldı. Mart ayında Anadolu’ya ilk çıkan Rauf’tur ondan sonra da Cafer Tayyar çıkmıştır. Nisan ayında ise Kazım Karabekir çıkmıştır. Kazım Karabekir dar ufuklu, siyasi olaylardan pek anlamayan bir insandı. Savaş yıllarında M.Kemal’e kuşkuyla bakılsa da savaş kazanan tek general olması onu hareketin başına lider yaptı. Liderliği zamanla pekiştirdi. Daha sonra kendini göreve getirenleri idam ettirdi.

Kazım Karabekir’in hatıraları

EN SON GALERİLER