Bir İtalyan'ın gözüyle Atatürk

Türkiye üzerine uzun yıllardır araştırmalar yapan İtalyan tarihçi Fabio L. Grassi, Mustafa Kemal Atatürk'ün hayatını anlattığı "Atatürk" adlı kitabı ile Osmanlı'nın küllerinden doğan, Türkiye Cumhuriyeti'nin tarihine farklı bir bakış açısı getiriyor. Atatürk'ün Latife Hanım ile olan evliliğini ideolojik olarak nitelendiren Grassi, farklılıkların Atatürk'ü korkuttuğunu söylüyor. Kitap aynı zamanda, bir İtalyan tarihçi gözüyle hazırlanan ilk Atatürk biyografisi olma özelliği de taşıyor.

11 YILDIR İSTANBUL'DA
İtalya'da, Türk-İtalyan ilişkileri üzerine doktora yapan ve 11 yıldır İstanbul'da yaşayan Grassi, Yıldız Teknik Üniversitesi Batı Dilleri ve Edebiyat Bölümü'nde öğretim görevlisi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâpları Uygulama ve Araştırma Merkezi'nde de Yönetim Kurulu üyeliği görevlerinde bulunuyor. İtalya'da bir yıl önce "Atatürk, İl Fondatore della Turchia Moderna" adıyla yayımlanan kitap Turkuvaz Kitap tarafından Türkçe'ye çevrildi.
Türk okuyucularından büyük ilgi görmesi beklenen kitabı, yazarı Fabio L. Grassi ile konuştuk.
Osmanlı ve Türk uzmanı olan Grassi, akıcı Türkçesiyle, binlerce kaynaktan ve İtalya'daki arşivlerden faydalanarak hazırladığı ve "25 yıllık bir entelektüel serüvenin meyvesi" olarak tanımladığı kitabını anlattı.

İTALYANLARA EĞİTİCİ OLDU
Neden Atatürk ? Bu kitabı diğer Atatürk kitaplarından farklı kılan ne ? Bu kitap İtalya'daki bir boşluğu doldurdu. Çünkü Atatürk üzerine İtalyanca literatür çok az. Benim kitabım İtalyan okuru için eğitici bir kitap oldu. Yaklaşımı açısından Türk okurunun ilgisini çekecektir. Atatürk'ün yaptıklarını, yaşadığı çağın koşullarına göre anlattım. Atatürk'ün bıraktığı eseri tarihselleştirmeye çalışarak, karşılaştırmalı perspektifle, eserinin anlamını çıkartmaya çalıştım. İtalyan tarihçileri, uzmanları kitabı çok beğendi. Yapılan yorumlarda bir 'nihayet' vardı.
Atatürk'ün Mussolini'ye şüphe ile yaklaştığını söylüyorsunuz. Atatürk ile Mussolini'yi kıyaslar mısınız ? Birinci Dünya Savaşı esnasında onbaşı rütbesine yükselen Mussolini, savaşlarla, saldırgan bir politika ile mest olurken Atatürk, hiçbir zaman savaştan iyi bahsetmedi. Atatürk çok başarılı bir önder, müthiş zaferlere imza atan bir asker ama hiçbir zaman savaşı övmedi, savaş propagandasında bulunmadı. Eski onbaşı Mussolini ise savaşı her yerde övüp, saldırgan bir dış politikayı kendine misyon edinmişti. Faşist rejim ile Kemalist rejim aynı çağda geliştiler. Bana göre Kemalist rejim ile faşist rejim arasındaki farklar, benzerliklerden çok daha fazlaydı. Bu fark, iktisadi politikalarda çok belirgindi. Atatürk'ün kontrolü altındaki Türk ekonomisi çok temkinliydi. Aşırı borçlanma, aşırı masraf yapılmadı. Hem Mussolini, hem de Atatürk karizmatik önderler oldu. Ancak Atatürk'ün karizması, daha rasyonel ve pozitifti.
Atatürk döneminde İtalya ile Türkiye ilişkileri nasıldı ? Dört yıllık iyi bir dönem yaşandı. 1928 ile 1932 yılları arasında dostluk gelişti. Atatürk'ün, İtalyan operasının büyük bir hayranı olduğunu görüyoruz. Operanın, kendi vatanının, batılaşmasında önemli bir araç olduğuna inanıyordu. Atatürk döneminde izlenen dış politika çok başarılıydı. Atatürk, büyük bir askerdi ama zaferlerini diplomatik ve siyasi zaferlerle taçlandırdı.
EVLİLİĞİ İDEOLOJİKTİ
Atatürk'ün özel hayatına da çok yerde vurgu yapmışsınız. Atatürk, özel hayatında nasıl bir insandı ? Olağanüstü insanlar sıradan bir özel hayat sürdürmezler. Mustafa Kemal her alanda milletine örnek olmak isterdi. Bu amacının kurbanıydı. Latife ile olan evliliği de böyleydi.
Örnek Türk kadını modelini onda gördü. Bu evliliği, ideolojik bir evlilikti. Örnek evlilik olmalıydı. Latife, Batılı bir kültüre sahipti. 'Yalnız kurt' olan Mustafa Kemal, sıradan bir aile rutinine alışamadı. Evlilikte insan Mustafa Kemal, ideolog devlet adamı Atatürk'ün emirlerine dayanamadı.
Samsun'a ayak bastığında yanında bulunanların 18'inin Rumelili olmasını neye bağlıyorsunuz ? Yakın ve en güvendiği arkadaşlarını yanına aldı. Bir takımı vardı ve bu onun için önemliydi. Bir takım adamıydı Atatürk. Atatürk'ün yaşam serüveni inanılmaz, müthiş değişimler içerisinde geçti. Doğduğu yer olan Selanik, kurduğu devletin dışında kaldı. Selanik'i bir daha görmedi. Görebilirdi ama görmek istemedi. Bu bir seçim oldu. 'Geçmiş, geçmişte kaldı. Biz geleceği kuruyoruz' dedi ve arkasına bakmadı.
GÜÇLERİ DEVLETTEN
Mustafa Kemal'in benimsediği ideoloji ile ilgili neler söyleyebilirsiniz ? Bazı yazarlar ve 3. dünya ülke önderleri, devrimcileri Atatürk'ü, kendilerine örnek aldıklarını söylerler. Kemalist devrimi, Batı karşıtı ve 3. dünya ülkelerinde meydana gelen devrimlerin öncüsü olarak tanımlıyorlar. Ben bu görüşleri paylaşmıyorum. Ne Atatürk, ne arkadaşları toprak sahibi ve sanayici değillerdi. Onların gücü devletten geliyordu. Komünistliği benimsemeleri için sınıf çıkarlarından kaynaklanan engelleri yoktu. Atatürk'ün benimsediği, kabul ettiği ideoloji, gelişmiş, ilerici, demokratik, Batılı kültürüydü. Sonuçta Türk ulusal mücadelesi, Batılı güçlere karşı yapılmasına rağmen, Mustafa Kemal ve yönetici grubu, hiçbir zaman batılı ve kapitalist karşıtı ideolojiyi kabul etmediler.