Kıbrıslı Türkleri Rum saldırılarına karşı korumak için savaş uçaklarımızın 8-9 Ağustos'ta (1964) Rum mevzilerini bombalamaları ve Türkiye'nin Kıbrıs'a askeri müdahale kararı, Türkiye'yi önce Johnson mektubu ile ABD'nin sonra da Sovyetler'in uyarıları ile karşı karşıya bırakmıştı. Sonuçta Kıbrıs'ta durum çatışmalarla, Birleşmiş Milletler'in arabuluculuk çabaları ile ve Türkiye'de de durum Johnson Mektubu ertesinde İsmet İnönü Hükümeti'nin TBMM'deki Bütçe oylamasında devrilmesi çizgisinde sürdü. İnönü, Türkiye'nin Sovyet müdahalesi karşısında yalnız bırakılacağını söyleyen Johnson Mektubu'na reaksiyon olarak
"Yeni bir dünya kurulur, biz de bu dünyada yerimizi alırız" demişti. Ama yeni bir dünya değil önce Suat Hayri Ürgüplü'nün başbakanlığında yeni bir hükümet kuruldu. 1965 seçimleri ile de Adalet Partisi tek başına iktidar, Ürgüplü kabinesinde Başbakan Yardımcısı olan Süleyman Demirel de başbakan oldu. 1967'ye gelindiğinde Rum Cumhurbaşkanı Makarios'a karşı, Atina kaynaklı muhalefetin Rum kesimi içinde tırmandığı görülüyordu. Makarios, Kıbrıs'ın bütün ve bağımsız kalmasından yanaydı. Ona karşı çıkanlar ise Kıbrıs'ın Yunanistan'la birleşmesini istemekteydiler.
ART ARDA İKİ DARBE
1967'nin nisan ayında Yunanistan'da bir askeri darbe olmuş, Albaylar Cuntası'na karşı Makarios olumsuz bir tavır takınmıştı. Atina gazetelerinde Makarios'u hain olarak yazılar yayımlayan Albay Georgies Grivas gizlice Kıbrıs'a gelmiş, Atina'daki cuntanın desteği ve EOKAB örgütü ile Makarios'a karşı darbe hazırlıklarına başlamıştı. Grivas, 1974'ün Ocak ayında ölünce Makarios da EOKA üyeleri için bir af ilan etti. Ama şimdi de Kıbrıs'taki Milli Muhafız Ordusu içindeki Yunan subayları, Makarios'u devirmek için çalışmalar yapmaya başlamışlardı. Makairos'un dünya kamuoyuna yaptığı
"İmdat" çağrıları arasında 15 Temmuz 1974'te Kıbrıslı bir gazete yayıncısı olan Nikos Sampson'un liderliğinde darbe yapıldı ve Makarios devrildi. Makarios darbeden kaçarak kurtulmuş, New York'ta Birleşmiş Milletler'de yaptığı konuşmada Yunanistan'ı Kıbrıslı Rumların da Türklerin de tehdidi olarak ilan emişti. Sampson darbesinden 5 gün sonra da Türk Silahlı Kuvvetleri "Barış Harekâtı" adı verilen operasyonla Kıbrıs'a müdahale etti. Türkiye'nin gerçekleşen askeri müdahalesi ertesinde, durumu çaresizce izleyen Atina'daki cunta devrilecek ve Paris'teki sürgününden dönen Karamanlis'in liderliğinde Yunanistan demokrasiye kavuşacaktı. Türkiye'nin ikinci harekâtında ise Karamanlis Hükümeti, NATO müttefiki iki ülke arasındaki çatışmayı NATO'nun durduramadığı gerekçesiyle Yunaistan'ın NATO'dan ayrıldığını açıkladı. Kıbrıs'ta da darbeci Sampson kaçmış, İngiltere'de bulunan Makarios'a vekaleten Klerides, Cumhurbaşkanı makamına oturmuştu. 1974'ün yazında her şey Türkiye'nin lehine görünüyordu. Kıbrıs'a kalıcı ve adil bir çözüm için dünya kamuoyu da, Amerika da, Yunanistan da hazırdılar. ABD Dışişleri Bakanı Kissinger Ankara ile Atina arasında mekik diplomasisine başlamıştı bile. Ama artık Türk siyaseti dış konjonktürü bir kenara itmiş ve içerideki iktidar hesabına dayalı çekişmelere dalmıştı. Ecevit, koalisyon ortağı Erbakan'ın
"Bize kalsa Kıbrıs'ın tümünü fethederdik" benzeri söylemlerinden sinirleniyordu. Bu arada kendisi için halk arasında
"Kıbrıs fatihi" olarak söz edilmesini bir erken seçime yansıtmayı da hesap etmekteydi. Bu şekilde Kıbrıs'ta çözüm falan bir kenara itildi. Ecevit
"Dokuz seçenekli" istifasını Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'e sundu. Dokuz seçeneğin dokuzu da bir
"Erken seçim"i işaret ediyordu. Ama o sırada muhalefette olan Süleyman Demirel erken seçimi bertaraf edecek formülleri üretti. Önce Sadi Irmak'ın başbakanlığında bir azınlık hükümeti kuruldu. Sonra da Demirel 1977'deki genel seçime kadar devam edecek 1'inci Milliyetçi Cephe Hükümeti ile iktidara geçti. Sonra olanlara bakıp Ecevit'in
"Bu bana ders olsun" dediğini sanmıyorum. Neler olduğunu hatırlayalım... Kıbrıs Barış Harekâtı sonrası ABD Kongresi'nde de Türkiye'ye karşı silah ambargosu uygulanması yönünde girişim başlatıldı. Girişimciler ABD'nin Türkiye'ye savunma amacıyla verdiği silahları Kıbrıs'ta kullanmış olmasını gerekçe olarak gösterdi. Kongre'den çıkacak bir ambargo kararını veto edeceğini belirtmiş olan Başkan Nixon ise Watergate Skandalı yüzünden istifa etmişti. Amerikan Kongresi 5 Şubat 1975'te Türkiye'ye yönelik silah ambargosu kararını aldı. Türkiye'nin buna ilk yanıtı bir hafta sonra Kıbrıs Türk Federe Devleti'nin kurulduğunu ilan etmek oldu. Daha sonra 25 Temmuz 1975'te Türkiye, ABD'ye verdiği bir nota ile 1969 tarihli Türkiye-ABD Savunma İşbirliği Anlaşması'nı (Defence Cooperation Agreement) askıya aldığını ve ülkedeki bütün Amerikan üs ve tesislerinin Türk Silahlı Kuvvetleri'nin "kontrol ve gözetimi" altına girdiğini açıkladı.
