Tarih Vakfı, 'kara kutu' raporları kitaplaştırdı

Tarih Vakfı, Cumhuriyet döneminin önemli isimlerinden olan ve 1939-1950 arası Bingöl ve Tunceli milletvekilliği yapan Necmeddin Sahir Sılan'ın arşivlerini açarak, bölge hakkında hazırladığı raporları "Doğu Sorunu" adıyla bir kitapta topladı. Sılan'ın tek partili dönemde Cumhuriyet Halk Partisi ve ardından Demokrat Parti için hazırladığı raporlardan oluşan kitabın tanıtımı için yapılan toplantıda konuşan Zafer Toprak, kitabın genç Cumhuriyet'in Doğu Sorunu'nda uyguladığı sosyal mühendislik sürecini en yakın tanığının gözüyle aktarması açısından önemli olduğunu belirterek "Bir tarihçi olarak bana çok daha geniş bir perspektif kazandırdı. Türkiye'nin dününü anlamak için önemli" dedi. Toprak, kitabın neden "Kürt Sorunu" değil de "Doğu Sorunu" olarak adlandırıldığını da o dönem Kürt milliyetçiliğinin yeterince gelişmemiş olmasına ve Sılan'ın sorunların sebebi olarak bölgedeki aşiret sistemini görmesine bağladı. Tarih Vakfı Başkanı Murat Güvenç de Sılan'a ait arşiv belgelerinin yaklaşık 5 kitaplık bir dizi olarak yayınlanacağını açıkladı. Cumhuriyet'in ilk yıllarındaki Doğu Sorunu'na ışık tutacak olan dizinin ilk kitabında Necmeddin Sahir Sılan'ın 1939-1953 arasında hazırladığı 13 rapor yer alıyor. Sılan'ın milletvekili olduğu Bingöl ve Tunceli merkezli raporların 9'u CHP'ye, 4'ü DP'ye verilmiş. Cumhuriyet'in kara kutusu olarak görülen Sılan'ın aralarında Dersim Raporu'nun orijinalinin de bulunduğu arşivi, Abdülhaluk Renda'nın 1925'te Meclis için hazırladığı rapor gibi, Doğu hakkında Cumhuriyet'in ilk döneminde yapılmış çok sayıda çalışmanın orijinal örneklerini içeriyor. Arşiv, Sılan'ın 1992'de ölümünün ardından kızı Şen Sahir Sılan tarafından 1993'te Tarih Vakfı'na bağışlanmıştı. Şen Sahir Sılan bu kitap basılmadan 15 gün önce vefat etmiş.

SENİN KÜRTLER, ÖLSÜNLER!
Sılan'ın raporlarında Doğu Sorunu'nun kaynağı olarak aşiretler görülüyor. Sılan "Dağ Türkleri" olarak bahsettiği Kürtlerin, Türkleştirilmesini sağlamak için bölgeye demiryolu hatlarının ulaştırılmasını ve Anadolu'dan nüfus göç ettirilmesini savunuyor. Toprak reformunun bir an önce hayata geçirilmesi için çaba gösteren Sılan, CHP'den karşılık görmeyince 1950'de DP'ye geçmiş. İstifa dilekçesinde Tunceli Mazgirt için acil yemeklik buğday talebini Ankara'ya iletince bir bakanın kendisine "Senin Kürtler mi? Ölsünler" dediğini belirtiyor.