Bir çınar devrildi

Türkiye sosyalist hareketinin sembol isimlerinden ''Kapetan Kemal'' lakaplı Mihri Belli 96 yaşında hayata gözlerini yumdu. Dün saat 16.00'da uzun süredir tedavi gördüğü İstanbul Göztepe'deki evinde solunum yetmezliği nedeniyle hayatını kaybeden Belli, geride ideallerle dolu film gibi bir yaşam ve gençlere örnek olan devrimci bir ruh bıraktı. Toplam 18 yıl sürgün hayatı yaşayan, 11 yıl tutuklu kalan, Yunan İç Savaşı'nda çatışıp 2 kez yaralanan, İstanbul'da kendisine düzenlenen suikastte ölümden dönen Belli'yi son anlarına kadar sosyalist gençler yalnız bırakmadı. Silivri'de Aralık 1915'te dünyaya gelen Mihri Belli'nin babası Kurtuluş Savaşı yıllarında Trakya Direnişi'ni yönetenlerden Urfalı Mahmut Hayrettin Bey idi. Babasından yadigar bir direnişçi ruhla doğan Belli, Marksist düşünce ve devrimci eylemle 1936'da iktisat okumaya gittiği ABD'de tanıştı. Orada gençlik ve işçi hareketlerine katıldı. Bir süre Mississippi'de zenci yarıcılar arasında faaliyet gösterdi. 1940 yılında Türkiye'ye dönen Belli, o sıralarda İstanbul il sekreteri olan ilkokul arkadaşı David Nea aracılığı ile illegal Türkiye Komünist Partisi'yle (TKP) ilişki kurdu. 1942'de TKP'nin Merkez Komite üyeliğine getirildi. 1944'te İlerici Gençler Birliği kovuşturmasında tutuklandı, iki yıl hapis ve sürgün cezasına çarptırıldı.

KAPETAN KEMAL
1946'da yeniden yurt dışına çıkan Belli bu kez Yunan İç Savaşı'na gerilla olarak katıldı. Demokratik Ordu saflarında tabur komutanlığına kadar yükseldi ve "Kapetan Kemal" (Komutan Kemal) olarak tanındı. Çatışmalarda iki kez yaralandı. Bulgaristan ve Sovyetler Birliği'nde tedavi gördü. 1950'de Türkiye'ye pasaportsuz girmekten ve tabanca bulundurmaktan tutuklanan Belli kısa süre hapis yattı. Serbest bırakıldıktan sonraki yıl, ünlü 1951 TKP tutuklamalarında tekrar tutuklandı. Mihri Belli ilk kez 1960'larda legal olarak, kendi adıyla konuşma ve yazma olanağını elde etti. "Türk Solu" ve "Aydınlık Sosyalist Dergi" adlı yayın organlarının yayınlanmasına yardımcı oldu. Bu dönemde de konuşma ve yazılarından dolayı iki kez tutuklandı, aylarca hapis yattı. Mihri Belli bu dönemde ünlü Milli Demokratik Devrim (MDD) tezlerini geliştirdi. Gençlik hareketinin Deniz Gezmiş, Mahir Çayan gibi liderleriyle ilişkiye geçti. 12 Mart 1971 darbesinin ardından yakalanmamak için bir kez daha yurt dışına çıkan Belli, bir süre Filistin Kurtuluş Örgütü'nün konuğu oldu. 1974 Af Yasası'ndan sonra arkadaşlarıyla birlikte 1975'te Türkiye Emekçi Partisi'ni kurdu. 1979'da kendisine suikast girişiminde bulunuldu. Saldırıda ağır yaralandı. 12 Eylül 1980 darbesinden sonra, 1981 sonlarına doğru yurt dışına çıktı, Ortadoğu'da kaldı. Oradan İsveç'e geçti. 1992'de Türkiye'ye döndü. 1996'da ÖDP, 2002'de SDP kurucusu oldu. 2005'te 50 yıl önce yaptığı portreler, "Hapisaneden Çizgiler" adıyla sergilendi. Oğlu Hayrettin Belli, "Geçtiğimiz yıl bacağı iki defa kırıldı. Yavaş yavaş şuur kaybı vardı. Bir yıldır sağlıklı değildi. Solunum yetmezliğinden vefat etti" dedi. Bir ideolog ve sosyalist olarak Mihri Belli'yi kaybetmenin büyük bir kayıp olduğunu söyleyen Hayrettin Belli, "Babamın, Türkiye'nin haksızlık ettiği insanlardan biri olduğunu düşünüyorum. Çok seveni vardı, hem aile hem de devrimci hayatı çok mutluydu. Pazarlıklara girmediği için yalnız kalmayı göze aldı" dedi. Belli'nin ölümünün ardından bir komite kurulacağını ifade eden Belli, perşembe veya cuma günü cenaze töreni yapılacağını, muhtemelen Zincirlikuyu'daki aile kabristanına defnedileceğini sözlerine ekledi.
Nurdeniz ERKEN - Recai KÖMÜR / SABAH