'Önce Yunanlar'ın tepkisini görelim'

Gizli satırlar
Türk savaş uçaklarının Lefkoşa'yı bombaladığı saatlerde Başkan Nixon'la Dışişleri Bakanı Kissinger arasındaki tarihi telefon görüşmesinin tutanağı buldum. Tutanaklarda üç satır üstündeki gizliliğin kaldırılmadığını gördüm. Nixon'ın "Amerikan silahlarını kullananların dikkatli olması gerektiğini" söylemesinden sonra Kissinger'ın ne cevap verdiğini bilmiyorum. Onun yanıtının ardından da Nixon'ın sözlerini de okuyamadım. Ona Kissinger'ın yanıtını da... Harekâtın üstünden 39 yıl geçmesine rağmen Washington neden hâlâ üç satırın ABD çıkarlarını tehlikeye sokacağını düşünüyor acaba? Türk gemilerinin Girne'ye yanaştığı saatlerdeki o tarihi konuşmanın tutanağını birlikte okuyalım...
19 Temmuz 1974. Saat 22.06 Türk jetlerinin Lefkoşa'yı bombalamaya başladığı saatler. Başkan Nixon'ın telefondaki sesi kaygılıydı. "Çatışmalar başladı mı" diye sordu. Kissinger "Evet" diyerek anlatmaya başladı: "Lefkoşa'yı bombalıyorlar. Bazı yerlerde de çatışmalar var. Henüz Yunanlıların bir tepkisi yok. Sisco protesto gösterileri altında Atina'ya gitti. Durumun tehlikeli olabileceğini düşünüyor" [1]
Duydukları Başkan'ın canını sıkmıştı. "Amerikan aleyhtarlığı yüzünden mi tehlikeli" diye sordu. "Evet" dedi Kissinger, "Zaten bize de bu yüzden para ödüyorlar" diye takıldı. Nixon da "Tanrı her şeye kadirdir. Hepimize bu yüzden para ödüyorlar" diye acı acı güldü. Sonra yeniden ciddileşip "Neyse ki Atina'da büyükelçimiz güçlü" diye ekledi. Büyükelçisi Tasca 7 yıldır Yunanlara kan ağlatan Albaylar Cuntası'nın yeni lideri Yunannidis'in tehlikeli olduğu çoktan bildirmişti ama o da adayı Yunanistan'a ilhak etmeye kalkacağını tahmin etmemişti. Kriz patladıktan sonra Türkler'in adaya asker çıkarmasını da pek beklemiyordu. Nedeni ise, 1964'te de Türkler katledilirken bile Ankara'nın jetlerini Lefkoşa üzerinde uçurtup Rumlara gözdağı vermekten öteye gitmemesiydi. Ama hesaba katılmayan bir olay vardı. Ankara "Sakın asker çıkartmayın" diye İnönü'yü tehdit eden Başkan Johnson'ın açtığı yarayı unutmamıştı. Ayrıca o zaman çıkartma gemisi bile olmayan Türk ordusu, Rumların Enosis rüyasından vazgeçmeyeceğini bildiği için ciddi askeri hazırlık yapmıştı. Nixon kaygılıydı: "Washington'a döneyim mi" diye sordu. Kissinger "Henüz değil" dedi ve ekledi: "Ama Yunanlılar Türklere saldırırsa dönmelisiniz. O zaman büyük bir savaş patlayacak." Nixon pek tatmin olmamıştı ama Kissinger ısrar etti; "Ortadoğu savaşı patladığı zaman da siz Key Biscayne'daydınız. Önce Yunanların tepkisini görelim" dedi. Kissinger baştan beri kafasında olan planını uygulamaya çalışıyordu. "Eğer Yunanlılar Klerides çözümünü kabul eder ve Türklerle Londra'da buluşurlarsa ateşkesi sağlarız" diye planını anlattı.

***

[1] ABD Dışişleri Bakanlığı Volume XXX 1973-1976 Başkan Nixon'la Dışişleri Bakanı Henry Kissinger arasındaki telefon görüşmesi tutanağı...
YARIN:
KİSSİNGER'IN EN BÜYÜK KORKUSU... BAŞKAN NİXON'IN YANITI NE OLDU?