Medya sosyal duvarlar örüyor

Devlet korumasında yetişen çocuk ve gençlerin ayrımcılığa uğramadan hayata hazırlanması konusunda çalışmalar yapan Hayat Sende Gençlik Akademisi Derneği, Sabancı Vakfı Hibe Programları kapsamında desteklenen Sosyal Duvarları Yıkalım projesi kapsamında, medyanın devlet korumasındaki çocuk ve gençler ile ilgili haber içeriklerini ele alışını istatistiksel olarak değerlendirmek için ayrıntılı bir haber analiz çalışması yaptı.

744 HABERDEN YALNIZCA 8'İ OLUMLU

1 Eylül 2013-1 Nisan 2014 tarihleri arasında yürütülecek olan yedi aylık projenin başladığı tarihten 31 Aralık 2013'e kadar geçen süre içinde yazılı basın organlarında yer alan konuyla ilgili haberlerin değerlendirmesini yapan Sosyal Duvarları Yıkalım proje ekibi, toplam 744 haberi analiz etti.
İki haftada bir proje paydaşları temsilcilerinin ve bir hukuk danışmanının katılımıyla gerçekleşen haber analiz toplantılarında ele alınan, ulusal ve yerel gazete ve dergilerde çıkan haberlerin yalnızca 8'i devlet korumasındaki çocuk ve gençlerle ilgili herhangi bir etiketleme içermiyor. Dolayısıyla olumlu bir söyleme ve dil kullanımına sahip olarak değerlendiriliyor. İncelenen haberlerin 70'i, devlet korumasındaki çocuk ve gençler hakkında çeşitli etiketlemeler içeren, olumsuz ve önyargılı söylemlerden ibaret. 587'i ise, derneğin aramalarda kullandığı anahtar kelimelere takılan ve dil dönüşümü gerektiren kavramları içeren haberler olduğu için proje ekibi tarafından "hatalı dil kullanılan haber" olarak değerlendiriliyor. Sosyal Duvarları Yıkalım projesini içeren haber sayısı da 79.
Analiz kapsamında evlatlık, koruyucu aile, kimsesiz çocuk, devlet koruması, çocuk esirgeme, istismar, SHÇEK, tecavüz, yetimhane, çocuk evi, sevgi evi gibi anahtar kelimelerle arama yapıldı. Proje yürütücülerine göre bu anahtar kelimelerin yoğunlukla şiddet, istismar, intihar vb. gibi içeriklerle birlikte anılması ve haber başlıklarında vurgunun haberin özünden çok bu anahtar kelimelere yapılarak sunulması, devlet korumasındaki bireylere karşı genelleyici ve olumsuz bir önyargı gelişmesini pekiştiriyor.

"REYTİNG MALZEMESİ YAPILIYORLAR"

"Sosyal dışlanmaya karşı mücadelenin verimli ve etkili bir iletişim süreci sayesinde başarılı olacağı inancıyla Ankara ve İstanbul'da hayata geçirilen projemiz, devlet korumasındaki bireylere yönelik medyadaki ayrıştırıcı etiketlerin oluşmasına yol açan hatalı söylemleri düzeltmeyi amaçlıyor" diyerek projenin kapsamını özetleyen Sosyal Duvarları Yıkalım projesi yürütücülerinden Hayat Sende Gençlik Akademisi Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Abdullah Oskay, haber analiz çalışmasının önemine dair şunları söyledi:
"Hem olumsuz, hem de olumlu veya hatalı dil kullanımı olarak değerlendirdiğimiz haberlerde dil dönüşümü gerekiyor. Örneğin; 'Sevgi evlerinde yetişen 31 bin kız çocuğunun değerlendirilmeye alındığı bir araştırma, bu çocukların yüzde 70'inin okullarında başarılı olduğunu ortaya koydu' cümlesi, söylem ve dil olarak etiket barındırmayan, olumlu bir kullanım. Bunun yerine, 'Sevgi evlerinde yetişmelerine rağmen 31 bin kız çocuğunun yüzde 70'i okullarında başarılı' dediğimiz anda, 'rağmen' sözcüğü ile kamuoyuna olumsuzluğu empoze etmiş oluyoruz. Böylece bu çocukların aslında başarısızlığa mahkum olduklarını ama bu kez bizi şaşırttıklarını ister istemez kişilerin bilinçaltına işlemiş oluyoruz. Bu tür örnekler, karşılaştığımız en yaygın olumsuz kullanımlardan. Bununla birlikte, örneğin, cinsel istismara uğramış bir kız çocuğunun geçmişte çocuk yuvasında yetişmiş olması, haberci tarafından reyting malzemesi olarak bilinçli bir şekilde kötüye kullanılabiliyor. Oysa bu ayrıntının, çoğu zaman bu haberle hiçbir ilgisi bile olmayabiliyor."

BASIN MENSUPLARINA ÇAĞRI

Sosyal Duvarları Yıkalım proje koordinatörü Rahmiye Bozkurt ise, analiz çalışmasının sonuçlarından yola çıkarak şunları söyledi: "Devlet korumasında yetişen bireylere dair toplumsal önyargılara dikkat çekmek için yaptığımız bu çalışma, aynı zamanda basın mensuplarına bir çağrı olarak değerlendirilmelidir. Toplum ile bu çocuk ve gençler arasındaki sosyal duvarları yıkma sorumluluğu önce bireysel olarak bizde, daha sonra da aileler, öğretmenler, kamu kurumları, sivil toplum kuruluşları ve nihayetinde medyadadır. Kapsamlı ve çok yönlü çalışmalar gerektiren çözüm sürecinin en önemli ayaklarından biri basındır. Devlet korumasında yetişen çocuk ve gençlerin başarı öykülerini manşetlere ve haber başlıklarına daha fazla taşıdığımız, rencide eden ve genelleyen bir haber dili yerine yapıcı, objektif ve tüm önyargılardan arındırılmış bir dil kullandığımız sürece, hep birlikte sosyal duvarları yıkmak için büyük ve anlamlı bir adım atmış olacağız."