Ukrayna bölünmeye mi gidiyor?

Dünya yine ciddi bir krizle karşı karşıya. Ukrayna'da devam eden siyasi kriz Batı'nın devreye girmesi ile sakinleşmeye başlarken Rusya Kırım Özerk bölgesini işgal etmesi savaşın eşiğine gelindi.
Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN) Dış Politika ve Güvenlik Araştırmaları Merkezi Uzmanı Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın ile gelişmeleri Ali Değermenci'ye değerlendirdi.
Gürcistan'dan sonra Rusya ikinci bir hamleyi yapmasının sebebi Gürcistan'da Batı karşısında bir kazanım elde ettiği, dolayısıyla Ukrayna'yı da aynı kazanımla elde edebileceği düşüncesi midir? Batı'nın pasif davranması mıdır? Ya da Obama'nın çok pasif davranması mıdır?

JEOPOLİTİK BİLEK GÜREŞİ

Burada kimse pasif davranmıyor tam aksine herkes bir aktif davranıyor ve burada bir jeopolitik bir bilek güreşi var. Bilek güreşinin görünen tarafını Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya öbür tarafını, Avrupa Birliği ama içinde Almanya ve Polonya olduğu biliniyor. Aslında mesele burada askeri, siyasi olmaktan ziyade bana göre ekonomik. Ukrayna ekonomisi boşalmış durumda. Maliye Bakanı'na göre 35 milyar dolar acil paraya ihtiyaç var. Rusya bunu karşılamıştı 20 milyar dolar ve bir kısmı da vermeye başladı. "Bu Ukraynalı kardeşlerine bir kardeş yardımıdır." dedi. Çünkü hem IMF hem de Avrupa Birliği söz verdikleri halde bu ülkeye ekonomik yardımda bulunmadılar. Gelinen nokta ise bence burada her iki tarafın bana göre farklı noktaları var. Uluslararası hukuk çok açık, 2. Madde çok açık: Kuvvet yoluyla devletlerin çadırları değiştiremeyeceği ilkesi var.

''KIRIM'IN BAĞIMSIZLIK İLAN ETMESİ, RUSYA'YA BAĞLANMASI''

Bu durumda Rusya bana göre jeopolitik olarak üç veya dört ana sebeple hareket ediyor. Bunlardan bir tanesi burada askerleri tutarak pazarlığını kuvvetlendirmek, ikincisi mart ayına alınan bir referandum kararı var. Bu referandum da üç ikaz çıkacak ortaya. Bunlardan bir tanesi özerkliğin daha fazla genişletilmesidir. Kırım'ın bağımsızlık ilan etmesi. Yani bu bağımsız bir devlet olarak kendisini de faktör olarak ilan edebilir ve bunu tıpkı Kafkasya örneğinde olduğu gibi Rusya bunu tanıyabilir. Veya Kırım'daki çoğunluğunun yüzde 50'si nüfusunun Rus olduğunu düşünecek olursak Rusya'ya bağlanma kararı alır. Bu üç opsiyon hala uluslararası hukuka uygun olarak gündeme gelebilir. Ancak eğer olaylar şiddetlenirse burada Rus ordusu yaklaşık 6000 asker tahkik etti ve 20.000 asker olduğunu biliyoruz. Bunun yanı sıra bu bölgede zırhlı araçlar, tanklar, silahlar ve uçaklar da var. Silahlı helikopterler var ayrıca sınırın hemen gerisinde bekleyen 150 bin Rus askeri var ve DUMA bütün Ukrayna'da kuvvet kullanmak kaydıyla Putin'e ve genelkurmaya yetki verdi. Bu durumda durumun çok gergin olduğunu düşünüyoruz. Rusya karışışında Ukrayna Batı'dan yardım istedi. Hem Birleşik Milletleri hem NATO'dan. NATO'nun 4. Madde'sine bağlı olarak da NATO'dan yardım istedi. NATO Genel Sekreteri de yakın ittifak olarak bahsetti Ukrayna'dan. Şimdi bu gelişmeler netice itibariyle Türkiye'nin başını ağrıtacak gibi. Çünkü eğer NATO buraya müdahale ederse kesin Boğazlardan geçmek durumunda kalacak. 2008 savaşında olduğu gibi Türkiye'yi zor günler bekliyor diyebiliriz.
Lavrov'un bir açıklaması oldu. Gerekirse bütün Ukrayna'nın tamamında referandum yapabiliriz diye. Ukrayna'nın tehdit altında olduğu anlamına gelir mi? Çünkü Rus nüfusu oldukça fazla.
Rus nüfusu 8 milyon. Ancak bazı Batılı kaynaklarda ortaya atılan bir görüş var. Rusya'nın batısının Dinyeper nehrinin Batı Ukrayna'nın burası tarımla ilgili bir coğrafyaya sahip. Doğu ise, bildiğiniz üzere ekonomik olarak kalkınmış ve daha zengin. Ve nihayet Kırım. Kırım stratejik bir bölge. Böyle bir referandum yapılabilir mi? Yapılabilir tabii. Bu parçalanma demek bir defa. Bu parçalanma uluslararası ilişkilerde tartışmalı bir konu ve uluslararası hukuk açısından da tartışmalı. Ama bir dışişleri bakanının başka bir ülkenin topraklarını referandum hakkını deklare etmesi uluslararası hukuka uygun değildir. Lavrov da aslında bir diplomattır. Bu bana göre uygun değil ama şunu kullanabilir: Rusya'nın dış politika ötesinde yakın çevresi gereğince eğer Rus vatandaşları ki bunlar Sovyetlerden kalan topraklardan Baltık dâhil 26 milyon Rus var. Bunun en yoğun olduğu bölgede Ukrayna. Burada Doğu Ukrayna'da da bir referandum olursa bu durumda Doğu Ukrayna olarak ayrılır. Küçük bir Ukrayna kalır. Bu durumda Ukrayna en kötü durumda kalır ve en önemlisi devletin çıkışı olmaz. Tıpkı Bosna Hersek gibi veya Moldova gibi.
Rusya ile Ukrayna'nın bu geriliminden dolayı Batı veya Türkiye'nin stratejik pozisyonu öne çıkar mı?
Amerika'nın bu konuda Türkiye ile çok yakın temasa gireceğini zannetmiyorum. Çünkü John Kerry Ukrayna nedeniyle Doğu-Batı savaşı yok dediyse de, Başkan Putin'in danışmanlarından Sergey Glazyev, Rusya-Batı savaşı var dedi. Şimdi biz burada Batı'nın bir parçasıyız. Ancak baktığımız zaman Türkiye biraz rengini belli etti. Davutoğlu, hükümeti tanıdığını ifade etmek için ziyarette bulundu. Hem Rusya hem Ukrayna'ya eşit mesafede duran bir ülke. Artı burada yaklaşık yüzde 12 oranında Tatar Türkleri var. Ve nitekim bakanın çok dikkatle seçmiş olduğu ifadeler var. Bunlardan bir tanesi Ukrayna parçalanırsa bölge hareketlenir ve Balkanlar ve Trans Sibirya'ya kadar uzar. Bakanın açıklaması çok doğru. Zira şunu biliyoruz ki; hala Rusya topraklarının yaklaşık yüzde 4'ü Kırım Tatar nüfusu ve maalesef bugün Ruslarla Tatarlar kavga ettiler. Bunlar hiç güzel şeyler değil. Türkiye'nin duruşu bellidir. Türkiye baştan beri Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü muhafaza etmektedir, onu desteklemektedir. Bizim duruşumuz Türk dış politikası olarak Balkanlarda Yugoslavya'da da aynı olmuştur. Suriye'de de. Irak'ta da. Biz bunu hiçbir zaman benimsemiyoruz ve desteklemiyoruz. Ancak Sayın Bakanın söylediklerinin içerisinde bir şey daha var. Aksi durum dünya barışı için ciddi bir sorundur.

BÖLGEDE KAZANAN ÇİN OLUYOR

Bana göre bu çatışma çerçevesinde bir tane kazanan var. Eğer Ukrayna parçalanırsa ne Avrupa Birliği ne Amerika ne de Rusya. Asıl kazanan bana göre Çin olur. Çünkü Çin'in burada kiraladığı topraklar var. Kimse buna dikkat etmiyor kiraladığı tarım toprakları şöyle söyleyeyim alan olarak Belçika ile Ermenistan'dan daha büyük araziler. Çin'in savunma bütçesi 104 milyar dolar Rusya'nın ise 51 milyar dolar. Çin her durumda Rusya'yı zorlar duruma geldi. Eğer burada Rusya Batı ile angajmana girerse birbirine vurduğunda mutlaka biri kazanacaktır. Dolayısıyla Rusya'nın NATO'yla veya Amerika'yla bir harbe gireceğini düşünmüyorum. Çünkü her ikisi de nükleer ülke. Bir başka şey daha var. Ukrayna Hava Kuvvetlerini de boşa atmayalım güçlü bir hava kuvveti var.