"Dar bölge en demokratik sistem"

Açıkçası çok partili hayata geçilsin diye kurulmadı o parti. 1930 dünyasına demokratik bir ülke çok partili bir ülke sayısı 10'u geçmezdi. Avrupa ülkelerinin çoğu otoriter, dünyanın neredeyse hepsi öyleydi. Öyle bir ortamdaydık.

1926 İzmir davalarından sonra, suikast davalarından sonra rejim çok kapanıyor. Muhalefetin sesinin çıkmadığı, bir ortam. 4 sene böyle gidiyor. Bütün muhalefet odakları tasfiye edilmiş durumda. Yani kimsenin ses çıkartacak hali de yok. İşte böyle bir ortamda Atatürk biraz rahatsız olmaya başlıyor. Çankaya'ya çekilmiş durumda gündelik siyaset İsmet Paşa'nın elinde. En azından İsmet Paşa'yı denetleyecek yine çok güvendiği birisi tarafından kurulan bir 2. parti istiyor. Yani hiçbir şekilde o parti iktidarın alternatifi olmasın, iki partiyle hayatın yaşaması falan değil, yani böyle kenarda güvenilir parti tutalım kaygısı. Bu parti kontrolden çıkıyor. Beklemediği, yöneticilerinin de beklemediği kadar destek bulunca.. Mesela parti kurulduktan 1 ay sonra hemen seçim var. Belediye seçimi. Bazı belediye seçimlerini Serbest Fırka kazanır. Sonra İzmir'de büyük bir kitlesel miting… Partisinin yöneticileri dâhil bu gelişmeden korkuyorlar. Çünkü karşısında Atatürk'ün başında olduğu bir parti var. Sonra da fesih kararı alıyorlar. Atatürk de zaten Fethi Okyar'ı bu fesih sırasında partinin kendisini feshedilmesi için teşvik etmiştir. Dolayısıyla oradaki niyet böyle çok partili bir sistem olsun, alternatif olsun iktidar partisi oluşundan ziyade, "güvenilir arkadaşlar" olsun.