Türkiye’de batı dışı modernleşme yaşanıyor

Yeni Şafak gazetesi yazarı Ali Bayramoğlu, İslami kesimi yakından tanıyan çok önemli bir entelektüel. Özellikle 28 şubat sürecinden beri İslami kesimdeki toplumsal talepleri, değişimi ve modern dünya ile kurdukları bağı yazılarında, konuşmalarında çok iyi analiz eden bir kişi. Laik cumhuriyetin en önemli normlarından birisi olan laiklik, başörtüsü yasağı ile son 30 yılda çok ciddi tartışmalar neden oldu. AK Parti hükümetinin başörtüsü yağını önce üniversitelerde son olarak da 5.sınıf sonrasında serbestleşmesi şüphesiz özgürlükler açısından çok önemli bir kazanımdır.
Peki bu özgürlük alanındaki gelişme liberalleşme, bireyselleşme olarak mı? Yoksa daha farklı bir algıya mı neden olacak? Başörtüsü yasağının ortadan kalkması ile İslami kesim ile laik-Kemalist kesimde nasıl bir tartışma oluşturacağını, Ali Bayramoğlu ile konuştuk.

Ortaöğretimde başörtünün serbest bırakılmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Çatışma olması ihtimali var tabii. İlkokul ve anaokulu dışında bu tür bir tercihin çocuklara açık olmasının yanlış olmadığı kanaatindeyim. Bu sonuç olarak bireysel bir tercihtir. Bir kültürel tercih. Bir inanç tercihidir. Bu tercihi yapan çocukların başörtülü okullarına gitmelerinde bir mahsurun olmadığını düşünüyorum. Bu demokratikleşmenin bir gereğidir. Türkiye bu tür farklılıklarla bir arada yaşamayı, açıkların kapılılarla, kapalıların açıklarla bir arada yaşamayı öğrenecektir. Toplumun İslamileşmesi ya da İslami değerlerin dayatılmasının başlangıcı olarak görmenin çok doğru olmadığını düşünüyorum.
DİNDAR KESİM İLE LAİK KESİM ARASINDA GERİLİM OLABİLİR
Sorun oluşur mu?

Elbette oluşturur. Eğitim meselesi her zaman bu tür yaşam biçimi tartışmalarında en önemli meseledir. Eğitim sadece müfredat açısından değil, dersi kimin verdiği, hangi derslerin okutulduğu ve dini simgelerin kimler tarafından nasıl kullanıldığı önemli sorunlardan bir tanesi. Malum laik okul, (Fransız okul) bizim de Türkiye'de kullandığımız bir modeldir. Her türlü dini görünürlüğün ve sembolün yasak olduğu bir okuldur.
İki görüş arasında tartışma olur mu?
Daha laik kimliğin talepleri olacağı gibi, İslami kesimin de bunun normalleşmesi yönünde talepleri oluyor. Bu bir tartışma yaratır. Bu uygulama tabii önemli, bu uygulamada ne olacak, sorunlar nasıl çıkacak, tartışma nereye doğru gidecek? Karşılıklı olarak dil çok önemli, kullanılan söylem çok önemli. Muhtemelen bunlar da belirleyecektir tartışmayı tabi ama bu tür adımlar tartışmaya yol açması doğaldır.
Peki, İslami kesim açısından değerlendirirsek başörtüsü uzun yıllardan beri Türkiye'nin sorunu olarak tartışılıyor. Başörtüsü simgesel bir pozisyona da bürünmüştü. İslami kesimde bir rahatlama, özgürleşme Türkiye genelinin toplumuna nasıl sirayet eder ya da eder mi sizce?
Bunu İslami kesimin nasıl yaşadığı önemli… Bunu kendi değer sistemlerini diğer değer sistemlerinin yanında ve karşısında onlardan bir tanesi olarak kabul edip sindiren bir İslami kesiminiz varsa, sorun yoktur.
O tersine bunun bir liberalleşmeyle, bunun özgürlüğün çıtasının yükselmesiyle gelen bir aynı zamanda geleneğin ya da inancın var oluş alanı olarak değerlendirebilir. Ama diğer taraftan kendi değer sisteminizi, diğer değer sistemlerin üstünde dayatan, kontrol eden, onu doğru gören, diğerini ortadan kaldırmak isteyen tarzınız varsa, Müslümanın sadece kendisini, çevresini de diğerlerini de kendi inancına yönelik düzenlemesi tarzı bir İslami yorumdan yola çıkıyorsanız, bunun tersi bir istikamette etki yapması da muhtemeldir.
LİBERALLEŞME OLUŞUYOR
Türkiye'de ne olur?

Aslında iki eğilim de var. Ana eğilimin liberalleşme olduğu kanaatindeyim. Yani bir İslami kimliğin bir farklılık olarak diğer farklılıklar arasında, onlarla eşit olan farklılık olarak yaşanması asıl ana eğilimdir. Türkiye'de baskın eğilim kentleşmeyle birlikte İslami kesimde genç nüfusun artmasıyla birlikte özellikle AK Parti ile beraber gelen özgüven, demokratik değerlerin temasıyla birlikte özellikle tabii kamu alandaki dindar Müslüman kadınların varlığından hareketle ana eğilimin bu olduğunu düşünüyorum.
BATI DIŞI MODERNLEŞME OLUYOR

Nilüfer Göle'nin çok tartışılan kitabı Modern Mahrem idi. Ortaöğretim, lise ve üniversitelerde başörtü serbestliğinin olması o gençlerin hayatlarında kentleşmeyle birlikte nasıl bir değişime yol açacaktır?

Daha çok Batı dışı modernite istikametinde, modern dünyanın değerleriyle uyumlu İslami anlayış olacağını ve bir tür bireyleşme yani birey merkezli, kimlik merkezli bir özgürleşme çerçevesinde İslami algının genişleyeceğini, şekilleneceğini düşünüyorum. Bütün veriler bu tarafa işaret ediyor bu da son derece doğal. Çünkü AK Parti'nin getirmiş olduğu bir kere bir ılıman iklim var özgüven var. Diğer tarafta yaşanan deneyimler İslami kesimin çeşitli aktörlerinin olmadıkları yerlerde bugün son derece başarılı ve Kapitalist sistemle demokratik sistemle kurdukları etkileşimler var. Ekonomik olarak güçlü bir sermaye sınıfının doğuşu var. Güçlü bir medyanın doğuşu var. Bütün bunlara baktığınız zaman ben Türkiye koşullarına uygun bir bireyselleşme ve özgürleşme istikametinde yol alacağını düşünüyorum ve başörtüsü yasağının kalkmasını da bu çerçevede böyle değerlendirmek lazım. Bu İslami kesim açısından bir kalenin bir cephenin kazanılması değil tam tersine bir özgürlük alanını kısıtlayan bir yasağın ortadan kaldırılması olarak değerlendirilmeli. Böyle değerlendirilecek diye de umuyorum.
İSLAMİ KESİM SEKÜLER DEĞER SİSTEMİNDEN YARARLANIYOR
Sekülerleşme oluşur mu?
Sekülerleşme risklibir kavram. Sekülerleşme demek dinden arınma demek aslında. İslami kesimde sekülerleşme olacağını sanmıyorum ama bir tür modernleşme evet daha hızlı bir şekilde olur diye düşünüyorum. Modernleşme olursa o zaman seküler diğer sistemlerle İslami kesimden gelen insanların değer sistemi bir arada yaşayabilir. Ya da şu olabilir İslami kesimden gelen insanlar, gençler seküler değer sisteminden de istifade edebilirler. Bu anlamda sekülerleşme bir alan olabilir. İslami kimlik ve İslami hayatı öne çıkaran kişiler için diyebiliriz elbette.

BAŞÖRTÜSÜNÜN SERBESTLEŞMESİ CHP'Yİ ZORLAYACAKTIR
Cumhuriyet Halk Partisi'nin kendisini bir değişime sokmaya çalıştığı ve bu değişimi mahcup bir şekilde yönetmeye çalıştığı gözüküyor. Bu konuda parti olarak çok ciddi bir eleştiri gelmedi ama parti milletvekillerinin çok ağır eleştirileri var. Buradan nasıl bir sonuç çıkar sizce? CHP başörtü serbestliğini biraz radikal mi bulur, buna ayak uydurabilir mi?
Vallahi zorlanacağını düşünüyorum. Çünkü daha etnik kimlikle ilgili konularında bile zorlanıyor. Oralar daha rahat tabii ki Cumhuriyet Halk Partisi için. Çünkü Cumhuriyet Halk Partisi'nin temsil ettiği şeyin temelinde laikçilik var. Bir yaşam tarzı var. Onun için başörtüsünün 5. Sınıftan sonra arzu edildiği zaman kızlar tarafından takılacak olması CHP'yi çok zorlayacaktır diye düşünüyorum. Nitekim belki doğrudan bu konuyla ilgili değil ama bununla ilgili pek çok veri var. Her konuda özgürlüklerle ilgili ya da yaşam biçimleriyle ilgili Cumhuriyet Halk Partisi zorlanıyor. Henüz o olgunluğa gelmedi. Keşke gelse. Cumhuriyet Halk Partisi burada başka bir dil geliştirebilse, Türkiye çıta atlıyor demektir. Pek çok farklı kurumuyla henüz o noktada değil. Keşke olsak.