İşte Türkiye'nin kaybettiği ilk toprak

Süleyman Şah Türbesi'nin taşınmasıyla 'Türkiye ilk kez yurtdışında bir toprağını kaybetti' tartışması ortaya atılsa da gerçekte kaybedilen ilk toprak Tuna Nehri ortasındaki Adakale'ydi.
Tuna Nehri üzerindeki 160 bin metrekarelik Adakale, 93 Harbi'nden sonra imzalanan Berlin Antlaşması'nda gözden kaçınca uzun yıllar Türk toprağı sayıldı; Osmanlı, Lozan Antlaşması'na kadar Adakale'yi elinde tutmayı başarabildi. Adakale'de yaşayan 800'ü aşkın Türk, 2. Meşrutiyet'in ilanından sonra yapılan seçimlere bile katıldı. Adakale, Balkan Savaşı'nda Avusturya-Macaristan tarafından ilhak edilse de uluslararası kurallar gereği Türk toprağı olarak kabul edildi.
Türkiye, Lozan görüşmelerinde Adakale'nin, Süleyman Şah Saygı Karakolu (Caber Kalesi) ile aynı statüye sahip olmasını talep etti. Ancak, İsmet İnönü'nün yoğun ısrarı, Avrupalıları ikna etmeye yetmeyince Adakale'nin Romanya'ya bağlanmasına karar verildi. 1967'ye kadar ise yaklaşık bin Türk'ün yaşadığı Adakale, özerk bir bölge statüsünde varlığını devam ettirdi. 1967 yılında Romanya ve Yugoslavya'nın ortaklaşa Tuna nehri üzerinde inşa ettikleri baraj, Adakale'nin 1972'de sulara gömülmesine neden oldu. Bölgede yaşayan Türkler ise baraj tamamlanıncaya kadar dönemin Başbakanı Süleyman Demirel'in girişimiyle Türkiye'ye getirildi.
Türkiye'de yaşayan Adakale'nin eski sakinlerinden Erol Balkan, ışığında o dönem yaşananları şöyle anlattı:
"Baraj yapıldığında 13 yaşındaydım. Adatepe 2 kilometre uzunluğunda, 1 kilometre genişliğinde küçük bir Türk toprağıydı. Yugoslavya sınırına geçişimiz yasaktı. Romanya'ya sandalla geçiyorduk. İlkokulu Adatepe'de okudum. Ortaokul için Romen kasabasına gidip geliyordum. Adatepe 1967'de Romenler tarafından istimlak edilince Türkiye'ye göç etmek zorunda kaldık. Son kafile 1970'de ata toprağımızı terk etti. Romenlerin Ortenita ile Karpati gemileri toprağımıza turist getirir, ailelerimiz de Türk lokumu, kahve, dondurma satardı. Dönemin Başbakanı Demirel, Çavuşesku ile görüştükten sonra eşyalarımızı toplayıp Türkiye'ye dönmemize izin verildi. Vagonlarla Türkiye'ye geldik."
'Ada anlaşmada unutulmuştu'
Adakale sulara gömüldüğü 1972 yılına kadar Tuna Nehri'nin ortasında ve Romanya ile Sırbistan'ı ayıran bir noktada bulunuyordu. İnönü hatıralarında, Adakale konusunda "Adakale, Berlin Muahedesi'nde unutulmuş ve bizde kalmıştı. Bu kez kurtarılmasını karara bağlamıştık" ifadelerini kullanıyor.

Lozan'da masada kaybedildi

-Prof. Dr. Çağrı Erhan (Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi): Adakale'yi Lozan Antlaşması'nda Türk toprağı kabul ederek masaya oturduk. Türklere ait bu kara parçasını pratik gereklilikler nedeniyle Romenlere bırakmak zorunda kaldık. Türkiye ile arasında çok ciddi mesafe olması bunun en büyük nedenlerinden biriydi. Atatürk realist bir devlet adamıydı. Ulaşılamayacak hedefler peşinde koşmadı. Lozan'da başta Romanya, Bulgaristan olmak üzere Avrupalı devletler Adakale'nin Türklere bırakılmasına şiddetle karşı çıktılar. Adakale Türkiye'ye verilmiş olsa Avrupa'nın ortasında üzerinde Türk askeri ve Türk nüfusu olan bir toprak parçası olacaktı. Türk tarafının Berlin Antlaşması sırasında Adakale'yi özellikle gözden kaçırttığı, ilerideki antlaşmalarda koz olarak öne sürmeyi düşündükleri tahmin ediliyor."
(Milliyet)