Başkanlığı getiren ülke uçuyor

Araştırma; ABD, Brezilya, Arjantin, Meksika, Şili ve Güney Kore'deki başkanlık modellerinin incelenmesiyle gerçekleştirildi. SETA'dan Serdar Gülener tarafından hazırlanan raporda, "Demokratik hükümet sistemlerinden ister parlamenter, ister yarı başkanlık, isterse başkanlık olsun ona demokratik karakterini katacak olan denge ve denetleme mekanizmalarının nasıl dizayn edildiğidir. Diğer hükümet sistemleri, başkanlık sisteminden daha fazla demokratik nitelik taşımıyor" denildi.

KURTULMUŞ: İLK ÖNCELİK YENİ ANAYASA VE BAŞKANLIK

ÜLKELERİN ORTAK YANI DÜNYANIN İLK 20 EKONOMİSİ İÇERİSİNDE

Araştırmanın yapıldığı ülkelerle ilgili şu tespit de rapora yansıdı: "Bu ülkelerin ortak noktası, 1990'lardan itibaren sistemlerini reforme etmeleri ve Şili hariç dünyanın ilk 20 büyük ekonomisi içinde yükselen birer değer olarak öne çıkmalarıdır. Bu ülkelerin hemen hemen hepsi demokratik anlamda konsolide rejimler olma yolunda hızla ilerlemekte ve büyük çoğunluğu, yasamanın yürütmeyi dengeleyerek denetlemesine imkan veren araçları güçlendirmektedir."

Türkiye'de, kimi çevrelerin diktatörlüğe dönüşebileceği iddiasıyla karşı çıktığı başkanlık konusunda denge ve denetleme mekanizmalarının önemine işaret edildi.

DSP'NİN ESKİ GENEL BAŞKAN ADAYI BAŞKANLIK SİSTEMİNE DESTEK İÇİN YOLLARDA

İncelenen altı ülkedeki yapıda öne çıkan bazı hususlar..

1- Bu ülkelerin büyük kısmı, yürütme ve yasama seçimlerini eş zamanlı yapıyor. Çift kamaralı yasama organlarına sahip ülkelerde bu durum belirgin. Güney Kore'de ise eş zamanlı değil.

2- Hemen hemen tüm ülkeler başkanlarını iki turlu seçimle belirliyor. Bu sistemlerde detay, siyasi prati yapısının ikiden çok kutba ayrılması. ABD ve Meksika'da ise tek tur var.

3- Başkana tanınan veto yetkisi, yasama organlarını başkanın görüşleri ışığında kanun yapmaya itiyor. Bu da bir denge mekanizması olarak öne çıkıyor.

4- Başkanlık kararnameleri yetkisi de bir denge mekanizması. Son dönemde bu yetki, istisnai konularda ve süre sınırlamalı veriliyor.

5- Başkanlık sistemlerinde olası tıkanıklıkları çözmek adına başkanlara tanınan yasama organını fesih etkisi, artık bazılarında verilmiyor. Buna karşın, yasama organının başkan üzerindeki önemli yetkilerinden olan ceza yargılaması artan oranda yasama organları tarafından kullanılıyor.
6- Bütçenin kabulü ve üst düzey kamu görevlilerinin atanması da başkanlık sistemlerinde denge ve denetleme açısından önem taşıyor.