Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Suriye'nin kuzeyinde Cerablus ile El-Rai arasında güneye doğru şöyle bir 30-40 kilometre, bu bölgede bir terörden arındırılmış güvenli bölge ilan edelim. Orayı aynı zamanda uçuşa yasak bölge ilan edelim. Eğit-donat yapmak suretiyle de oradaki milli orduyu yetiştirelim" dedi. Peki güvenli bölgeler konusunda masada hangi planlar konuşuluyor, Amerika ve Rusya'nın güvenli bölgeye bakışı nasıl, güvenli bölgeler PYD terör örgütü için ne anlama geliyor, Taha Dağlı Sabah.com.tr'ye değerlendirdi.
GÜVENLİ BÖLGE FİKRİNİ İLK ORTAYA ATAN KİMDİ?
Güvenli bölge meselesi Suriye'de 2011'de başlayan iç savaşın ilk yıllarında gündeme gelmişti. Gündeme getiren Türkiye'ydi. Çünkü Suriye'de rejimin savaş uçakları sivil halkı bombalıyor, katliamlar oluyor, katliamlardan kaçanlar sınırımıza akın ediyordu. Böyle bir ortamda özellikle sınır boyunca güvenli bölge ve uçuşa yasak bölgeler oluşturulması yönünde Türkiye, hem ABD'ye hem AB'ye hem de BM'e önerilerde bulundu. Bir çok kez gündeme taşındı bu mesele. Eğer kabul görseydi sivil katliamların da mülteci akınının da büyük ölçüde önüne geçilebilirdi.
OBAMA YÖNETİMİ GÜVENLİ BÖLGE TALEBİNE NE YANIT VERMİŞTİ?
O süreçte güvenli bölge konusu Obama'nın önüne her getirildiğinde ABD yönetimi bu teklifleri reddetti. Adam akıllı bir gerekçe gösterilmedi hatta Obama son ret yanıtı verdiğinde güvenli bölgelerin sadece bazı bölgeleri kapsayacağını bunun da Suriye geneline büyük bir yansıma sağlamayacağını gerekçe göstermişti.
TRUMP'IN GÜVENLİ BÖLGE ÖNERİSİNE RUSYA NASIL YAKLAŞIYOR?
Donald Trump, 20 Ocak'ta yemin ettikten 3 gün sonra Suriye'de güvenli bölge kurulmasını desteklediğini söyledi. İlk tepki Rusya'dan geldi. Zira Suriye'de 30 Aralık'ta ilan edilen bir ateşkes vardı ateşkes varken Ruslar, güvenli bölge oluşturulma konusunun gereksiz olduğunu savundu. İlk bakışta geç kalınmış bir karar gibi de duruyordu ancak şu var ki güvenli bölge oluşturulması Rusya'nın Suriye'deki askeri varlığı özellikle de hava operasyonları için bir engel teşkil etme özelliğine sahip.
PYD TERÖR ÖRGÜTÜ GÜVENLİ BÖLGE KONUSUNDA NEYİ AMAÇLIYOR?
PYD terör örgütü de güvenli bölgeye sıcak bakıyor. Çünkü onlar güvenli bölgenin kendi denetimlerine verilmesini istiyor. Hatta bir adım daha ileri gidip Afrin-Münbiç arası yani tam da bizim Fırat kalkanı operasyonu yaptığımız Azez-Cerablus hattında güvenli bölge olabilir diyorlar. PYD terör örgütü fırsatçılık peşinde, biz Suriye'de terör örgütleriyle mücadele edip, PYD'nin terör koridoru kurmasını engellerken onlar Obama devrinden kalan adamlarla terör kantonlarını güvenli bölge adı altında birleştirme derdinde. Tabi bu sadece onların talepleriydi, Trump'ın böyle bir talebe olumlu yanıt vermesi beklenmiyor zaten verse Türkiye ile Suriye konusunda ortaklık için girişimlerde bulunmazdı.
TRUMP, GÜVENLİ BÖLGELERİ PYD'YE BIRAKIR MI?
Trump'ın PYD terör örgütüne bakışı Obama'nınki gibi çok sıcak değil daha mesafeli. Tam olarak PYD'ye desteği tamamen kesmeyebilir daha çok PYD'nin alternatifleriyle bir denge oluşturmayı amaçlıyorlar bu sayede PYD tekelinin önüne geçilmesi ve Türkiye'nin PYD konusundaki hassasiyetlerine saygı duyularak hareket edileceği görülüyor. O nedenle güvenli bölge konusunun PYD'yi koruma altına alan, bir terör koridoru kurmasının önünü açan bir hamle olması beklenmiyor. Böyle bir planı Türkiye masadayken uygulamaya cesaret edemezler.
CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN'IN KASTETTİĞİ GÜVENLİ BÖLGE NERESİ?
Cumhurbaşkanı Erdoğan Azez-Cerablus hattı içerisinde sınırdan yaklaşık 30 km güney kadar giden Cerablus ile El Rai yani Çobanbey'i içine alan bölgeyi kast etti. 24 Ağustos'ta Fırat Kalkanı operasyonu başladığında terör örgütlerinden ilk temizlenen bölgeler burası. Özellikle Eylül ortalarından itibaren de Suriyelilerin güvenli bir şekilde yaşam fırsatı buldukları bir alan. Cumhurbaşkanı bu bölgenin uçuşa yasak bölge ilan edilerek desteklenmesini istiyor.
ÖZGÜR SURİYE ORDUSU GÜVENLİ BÖLGELERDE KULLANILABİLİR Mİ?
Zaten Cerablus ve çevresinde Suriyelilerin evlerine kendi topraklarına dönerek 6 yıllık iç savaş sürecinde ilk kez güvenli bir şekilde yaşam fırsatı buldukları bu ilçe ve kasabalarda şu an Türk askerinin desteğiyle Özgür Suriye ordusunun denetimi ve kontrolü var. Güvenliği de onlar sağlıyor. Tabi burada eksik olan uçuşa yasak bölge ilanı, Cumhurbaşkanı bunu da kastetti uçuşa yasak bölge ilan edilmesi halinde , eğit-donat projesiyle birlikte yerel unsarlar kendi kendilerini koruyabilme noktasına daha hızlı şekilde erişmiş olacaklar.
MASADA KONUŞULAN DİĞER BÖLGELER NERELERİ?
Trump'ın önünde birkaç güvenli bölge planı olduğu belirtiliyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın söylediği Cerablus da bunların başında geliyor. Halep'in kuzeyindeki bazı noktalar da var. Sadece Türkiye sınırında değil rejimin saldırdığı iç bölgelerle ilgili de adresler bulunuyor. Bunlardan birisi güneyde Dera bölgesi. Orada da Özgür Suriye Ordusunun kontrolü.
PYD BU KONUDA NASIL BİR YOL İZLİYOR?
PYD terör örgütü yatırımlarını Obama üzerine yapmış, Hillary Clinton gelecek diye beklenti içerisine girmiş bir yapı. Trump'ın seçilmesine en çok onlar üzüldü. Trump, Suriyeli Kürt grupların hepsine aynı mesajı veriyor, Obama ise PYD'yi hep ayrı tutuyor, PKK karşıtı Kürtleri ise yok sayıyordu. Trump'ın tutumu PYD'nin tek başına sivrilmesinin önüne geçiyor, bu nedenle PYD terör örgütünde bir tedirginlik belirgin.
RUSYA'NIN PYD İLE TEMASINI NASIL YORUMLAMAK GEREKİR?
Ruslar PYD ile 24 Kasım 2015'teki uçak hadisesinden sonra yakınlaşma içerisine girmişlerdi. Obama PYD'nin Ruslarla çok sıkı fıkı olmasına karşıydı. Sonra Türkiye-Rusya ilişkileri düzelince Moskova, PYD konusunda adım atmadı. Ta ki Trump-Türkiye yakınlaşmasına kadar. Geçen hafta Moskova'da PYD'lileri ağırladılar. PYD ile ilişkilerini hiçbir zaman kesmemişlerdi ama şimdi biraz arttırdıklarını görüyoruz. Bunun nedeni Türkiye-ABD yakınlaşması. Rusya, Türkiye ile Suriye konusunda bir çok konuda ortak hareket ediyor, bunu Fırat Kalkanının başında gördük. Ama Türkiye'nin kendilerinin içinde olmadığı planlarla hareket etmesine de tepki gösteriyorlar, bu açıkça görülüyor.