Sadece faydan uzaklık değil sağlam zemin de çok önemli

Deprem bilimci, jeolog Prof. Dr. Şener Üşümezsoy, Kahramanmaraş depremlerinden sonra yeni kurulacak şehirler için faydan uzaklık meselesinin yanında zeminin de dikkatlice incelenmesi gerektiğini söyledi. Faydan uzaklığın önemli bir kriter olduğunu ancak bu kriterin yalnız başına pek bir şey ifade etmediğini dile getiren Üşümezsoy, Antakya'da fay kırılmadığını ancak yıkımın en fazla burada olduğunu hatırlattı. Üşümezsoy, "Faydan ne kadar uzaklaşsan da fay seni yakalar. Zemin kötü olursa yıkım ortaya çıkar. O nedenle faydan uzak, sağlam zeminde yapılacak yatay mimariye sahip yerleşkelerin önemli" dedi.

ANTAKYA'YI KÖTÜ ZEMİN YIKTI KIRILAN FAY ANTAKYA'DA DEĞİL

Fay zonundan ne kadar uzaklaşsan fay seni yakalıyor. Örnek Sisam'da fay vardı ama Bayraklı'yı yıktı. Kötüyse zemin yıkıyor. Aynı şekilde Antakya yerle bir olmuştu ama fay Antakya'da kırılmamıştı. Neden? diye sorulursa Pazarköy'deki yıkılan merkezden şiddet buraya gelerek burayı yıkmıştır. Zemin kötü olduğu için yıkılmıştır. Ama bu fay burada kırılmamıştır diye söyledikten sonra orada da 6,5'lik ikinci deprem olunca burası büsbütün yıkıldı. Buna rağmen doğu kenarındaki yamaçlar Yayladağı ve Şenköy civarındaki yerlerde hiç yıkılma olmadı. Demek ki faya uzaklıktan öte bir de zeminin ayarlanması gerekiyor.

SADECE FAYA UZAKLIK DEĞİL ZEMİN DE DİKKATE ALINMALI

Örneğin Sisam'da fayın ama 80 kilometre ötede Gediz deltasının doldurduğu eski bir körfez Bayraklı, Çiğli ve Menemen gibi bölgeler çok büyük hasar aldı. Yine aynı şekilde Gölcük'te fay kırıldı ama ondan daha uzakta Adapazarı da büyük hasar aldı. O yüzden de fayları sadece böyle BTA haritalarında faylar var deyip de bunlar alınarak yapılacak bir mühendislik projesi olmaz. Söylemek istediğim şu. Bazı bölgelerde faydan uzak olsa da fayın şiddetiyle kötü zeminde yıkılmalar oluyor. Bazı bölgeler ise fayın hemen yanında olduğu halde sağlam zeminlerde binalar sağlam kalabiliyor.

ŞİDDETE ETKİ EDEN FAYDAN ZİYADE ZEMİNİN KÖTÜ OLMASIDIR

Mesela yamaçlara taşınma modeli var. Ama yamaçlarda da heyelanlar etkili oluyor. Bu heyelanlar fayların etkisiyle harekete geçiyor. Mesela Pazarköy'de olan deprem nedeniyle Hatay Altınözü'nde büyük bir yarık ortaya çıktı. Millet fay kırıldığını söyledi ama o fay değildi heyelandı, binaların şiddetle yıkılması gibi. Bu anlamda faya uzaklık şiddetin azalması için önemli bir kriter ama şiddeti daha çok etkileyen şey zeminin kötü olmasıdır.

HEYELAN OLMAYAN YAMAÇLARA YATAY MİMARİ OLMALI

Özellikle fay bu bölge gibi Amanoslar, Amik Ovası boyunca giden fay çok geniş bir alana yayılıyor. Bir uca havaalanında, bir öbür tarafta. Amik Ovası'na tekrar bina yapılmamalı. Oysa yerleşim Amik Ovası'na değil yamaçlardaki ama heyelan olmayan bölgelere doğru olmalı. Bunun da bir dezavantajı var. Bizim dev binalar ve siteler yapmak gibi bir hastalığımız var. O da düz yerlere olur, bu yamaçlara değil. Yamaçlara da yatay mimari yapılabilir. Burada düz ovalarda da yapılaşma olmaması gerekir.