Uğur ÖZTEKE: Konya ve bölgesinde su kültürü

Yaklaşık yüz yıldır Türkiye'nin tahıl ambarı olarak kabul edilen Konya bölgesinde özellikle son 10 yıl içerisinde gerek merkezi hükümet planlaması ile gerekse Valilik, Büyükşehir ve KOP Başkanlığı ile yürütülen ortak çalışmalar sonucunda artık bölgede sanayicisinden çiftçisine insanda bilinçli su tüketimi kısaca su kültürü oluşuyor.
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli'nin Değerlendirme Raporu'nda yer alan Türkiye senaryosunda, ülkede yıllık ortalama sıcaklığın ileriki yıllarda 2.5-4 derece artacağı, ülke genelinde kış yağışlarında ciddi azalışlar olacağı, güney bölgelerde aşırı kuraklık etkisi ile karşılaşılırken kuzey bölgelerde sel riskinin olabileceği resmen ifade edilmiş bulunuyor.
1980-2011 yılları arasında kuraklık etkilerinin belirlenmesi için yapılan "Konya Karaman Kuraklık İndeksi" çalışmasında su tüketimi görece yüksek olan yem bitkileri üretiminin en yoğun yapıldığı ilçelerin kuraklık etkisinin de en fazla hissedildiği ilçeler olduğu da tespit edilmiş durumda.
Özellikle bölgenin çölleşme ve erozyonla mücadele faaliyetlerinin başlatıldığı Karapınar ilçesi gibi tehdit altında olan, en kurak ilçeler ise Konya Merkezi ile; Ereğli, Çumra ve Cihanbeyli ilçeleri olarak gösteriliyor.
Bölgede yeraltı su potansiyelinin hızla azalmasını önlemek için de özellikle yine Valilik, DSİ 4.Bölge Müdürlüğü ve MEDAŞ ortak çalışma ve denetimleri ile yeraltı sularının korunması için izinsiz kuyu açımına karşı ciddi bir önlem alınmış durumda.Tarım alanlarında yeraltı suyu kullanım oranlarının çok fazla olması bölgede yoğun yeraltı suyu kullanımı ve yağışların da yetersizliği sebebiyle yeraltı su seviyesinde her yıl yaklaşık 3 metre düşüş yaşandığı tespit edilmiş durumda. Bu nedenle sulu tarım alanlarında düşen yeraltı su seviyeleri yüzünden enerji ve dolayısıyla sulama maliyetleri de buna paralel olarak artmakta.
Konya ve bölgesinde suyun gelecekte ki önemi yönünde yapılan resmi çalışmalar da bölgede tarıma elverişli arazinin çok, kullanılabilir su kaynağı potansiyelinin az olması nedeniyle, sınırlı su kaynaklarına göre üretim desenlerinin oluşturulmasına daha büyük önem veriliyor.
Yapılan son çalışmalara göre bölgede işlenen tarım alanlarının tamamının modern sulama sistemleri ile sulanabilmesi için 12 milyar metreküpün üzerinde bir kaynağa ihtiyaç duyuluyor.
2016 yılında tam kapasiteyle faaliyete geçmesi planlanan KOP projesi kapsamında 400 milyon metreküp su ile bölgenin kullanılabilir su potansiyelinin ancak 4 milyar metreküpe ulaşacağı düşünüldüğünde su kaynaklarının bölgede, maksimum verim, kalite ve kazancı getirecek düzeyde en rasyonel şekilde kullanılması gerektiği gerçeği ortaya çıkıyor.
KOP Bölgesi Kalkınma İdaresi Başkanlığı'nın hazırlamış olduğu Yeraltı Suyu Eylem Planı Raporunda Bölge illerini oluşturan Konya ve Karaman'da sadece yeraltı suyunun kullanıldığı belirlenmiş durumda.
Sulu tarım alanlarında fiili sulama imkanlarında yaklaşık 2,84 milyar metreküp suyun kullanıldığını, bilimsel esaslarla ve modern sulama sistemlerinin kullanılması durumunda ise bu miktarın yaklaşık yüzde 35'lik bir tasarrufla 1.87 milyar metrüküpe düşeceği hesaplanmış.Hâlen sulanan alanlar bölgedeki toplam tarım alanlarının yüzde 34 ünü oluşturuyor.
Konya ve bölgesinde yeraltı ve yerüstü suyu toplam su potansiyeli ise yaklaşık 7,2 milyar metreküp olmasına karşın kullanabilir su kaynağı potansiyelinin toplam 3,6 milyar metreküp olduğu biliniyor.
Mevcut sulu tarım alanlarında gerçekleştirilecek modernizasyon çalışmaları ve doğru sulama programları ile tasarruf edilecek su miktarının mavi tünel projesi ile gelecek 400 milyon metreküp'lük su kaynağının çok üstünde olduğu göz önüne alındığı zaman ülkemizde mevcut su kaynaklarının yüzde 75'inin tarımsal sulama amaçlı kullanıldığı tespit ediliyor.
Ancak buna karşın bu değerin bölgede yüzde 84 olduğu ortaya çıkıyor. Su kaynakları üzerinde etkisi artarak devam ettiren iklim değişikliği etkileri, gıda üretiminde kullanılan suyun etkinliğinin artırılması zorunluluğunu da beraberinde getirdiğinde bölge insanı üzerinde bilinçli su kültürü çalışmalarına ağırlık veriliyor. Bu aşamada da Valilik, Büyükşehir, KOP Başkanlığı, DSİ, KOSKİ ve Milli Eğitim Müdürlüklerinin ortak çalışmaları ile su tüketimi ve su kullanımı konusunda eğitim çalışmaları hedefleniyor.