Bir fincan insanlık

Yaklaşık 100 yıl önce 1913 yılında hayata veda eden Japon sanat tarihçisi ve yazar Okakura Kakuzo, 1906 yılında yayımlanan Çay Kitabı adlı eseriyle Batılı okuyucularını Japon çay kültürü ile tanıştırdı.
Kakuzo sadece bir tarihçi ve yazar değildi. Çevirmen, sanat koleksiyoncusu, filozof, müze küratörü gibi farklı unvanları da adının yanında taşıdı.
Bu sayede çayın Uzakdoğu kültüründeki yerini anlatırken bir yandan da Doğu düşüncesini Batılılara tanıtarak bir kültür elçisi rolü de üstlendi. Hayatı boyunca Doğu ile Batı arasında köprü görevi gördü.
Japonya'da doğan Kakuzo, babasının isteğiyle İngiliz geleneklerine göre eğitim gördü. Tokyo İmparatorluk Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra bir süre Tokyo Üniversitesi'nde ders verdi. Tokyo Güzel Sanatlar Okulu'nun kurucuları arasında yer alan yazar, ardından Japonya Güzel Sanatlar Akademisi'nin de hayata geçmesinde önemli rol oynadı. Japon modern sanatını etkileyen önemli isimler arasındaydı.
İngilizce, Çince ve Japoncayı akıcı bir şekilde konuşan Okakura, davet üzerine gittiği Boston'da birlikte çay içtiği dönemin birçok kültür insanını da etkilemeyi başardı. Bu isimler arasında Amerikalı şair Ezra Pound, Alman filozof Martin Heidegger ve Japon ressam Taikan da vardı. Bostonlu sanat tutkunu hayırsever Isabella Stewart Gardner'ın organize ettiği çay partilerinde Çay Kitabı'ndan metinler okuyor, dinleyenlerin tepkilerini de ölçme fırsatı buluyordu.
Okakura, 40'lı yaşlarında bir yandan Boston Güzel Sanatlar Müzesi'nin Çin ve Japon Sanatları Bölümü için çalışırken geri kalan zamanını da ailesiyle birlikte yaşadığı Japonya'nın Izura bölgesinde geçirdi. O dönem açtığı Rokkakudo, benzeri olmayan bir çay seremonisi eviydi.
Bu ev 2011'deki korkunç tsunamide ne yazık ki büyük hasar gördü.
SAFLIK VE UYUM
Alfa Yayınları tarafından Mesut Küçükoğlu çevirisiyle Türkçe yayımlanan Çay Kitabı, üzerinden yıllar geçmesine rağmen hâlâ ilgiyle okunuyor. Hatta meraklıları kitabı okumakla kalmayıp çay seremonilerini yerinde görmek için yazarın adımlarını takip edip Kyoto ve Uji gibi Japon şehirlerinde keşfe çıkıyor.
Kitabı okumaya başladığımızda çayın ilk önce bir ilaç olarak ortaya çıkıp daha sonra bir içecek haline geldiğini öğreniyoruz. Yolculuğu 8. yüzyılda Çin'de şiir dünyasına girmesiyle başlıyor, 15. yüzyılda Japonya'da çayizmle tanışıyor. Saflığı ve uyumu, karşılıklı yardımlaşmanın gizemini ve toplumsal düzenin romantizmini öğretmeyi hedefleyen çayizmle...
Kitapta, çayın dünyadaki yolculuğu ve algılanışına yönelik tespitlerin ardından çay ekolleri konu ediliyor.
Çayın bir sanat eseri olduğu ve en soylu niteliklerini göz önüne serebilmesi için bir ustanın eline ihtiyacı olduğunu anlatıyor yazar. Çay ekollerini de üçe ayırıyor.
Kaynamış Çay, Çırpılmış Çay ve Demlenmiş Çay olarak...
İlerleyen bölümlerde Zen ve Tao felsefelerinin çayla ilişkisini de irdeleyen yazar, kitap boyunca çayın insana ve doğaya bakış açımızı nasıl etkilediğini ustalıkla kelimelere döküyor.
KİTAPTAN...
"Ne tuhaftır ki insanlık bunca zamandır çay fincanında buluşuyor. Çay evrensel saygıya hükmeden Asya kökenli tek seremonidir. Beyaz adam bizim dinimiz ve ahlakımızla çok alay etmiş, ancak bu kahverengi içeceği tereddütsüz kabul etmiştir. Artık Batı toplumunda öğleden sonra çaylarının önemli bir işlevi var. Zarif tepsilerin ve çaydanlıkların tıkırtısıyla, konukseverliğin kadınsı yumuşak hışırtısıyla, süt ve kremanın ortak ilmihaliyle biliyoruz ki çaya tapınma sorgusuz sualsiz kendini kanıtlamıştır. Misafirin ne olduğu bilinmeyen, kaynamış ot suyu görünümünde kendisini bekleyen kader karşısındaki filozofça tevekkülü, en azından bu konuda Doğu ruhunun hakim olduğunu gösteriyor. "