Üç tarafı denizlerle çevrili ülkenin deniz dolu kitapları

Belki de önünden her gün gelip geçtiğiniz Beşiktaş'taki Deniz Müzesi'nin içine kaç kez girdiniz? Peki bu müzeye bağlı bir arşiv ve kütüphane olduğunu biliyor muydunuz? Üstelik bu kütüphanede Osmanlı dönemi deniz tarihine ilişkin binlerce kitap, dergi, harita, fotoğraf ve el yazması bulunuyor. Osmanlı arşivciliğinin başlangıcı, özellikle devlet katına çeşitli sebeplerle getirilen belgelerin, tomarlar halinde toplanması ve bunların torbalara konulup saklanmasıyla olmuş. Modern anlamda arşivcilik Tanzimat döneminde başlamış. Bahriye içindeki arşivcilik anlayışı da bu dönemde oluşmuş. Ama 1821'deki büyük Kasımpaşa yangınında Tersane-i Amire içerisinde korunan Bahriye'ye ait belgelerden önemli bir kısmı kül olmuş. Yine de bugün Deniz İhtisas Kütüphanesi'nde yer alan en eski belge, 1571 yılına ait Terzi Avizi isimli bir yazara ait İtalyanca bir kitap. Uzun yıllar İstanbul Bahriye Komutanlığı çatısı altında bulunan bu arşiv ve kütüphane, 2. Dünya Savaşı'nın başlaması tehlikesi belirince güvenlik nedeniyle Anadolu'da çeşitli yerlere taşınmış. Savaşın sona ermesiyle Dolmabahçe Camii ve müştemilat binalarına getirilmiş. 1970'te Ankara-Lalahan'a götürülen arşivin Osmanlı dönemine ait bölümü 1984'te tekrar İstanbul'a, Beşiktaş'taki yerine getirilmiş. Mekânda, 25 milyona yakın Osmanlıca belge bulunuyor. Aslında tam olarak bir rakam söylemek mümkün değil; çünkü şimdiye kadar sayılmamış. Ama 25 bin defter olduğu kesin ve her defterde 50-100 arasında belge yer alıyor. Bunların arasında Bahriye Şurası'na ait askeri yazışmalar gibi belgelerin yanı sıra pek çok gemiye ait seyir defteri, kimi limanlara ait evrak kayıt defteri veya bir tersaneye ait amele maaş defteri gibi belgeler var. Bunun yanı sıra 7787 tane Osmanlıca matbu kitap bulunuyor. Yabancı kitapların ise önemli bir bölümü İngilizce ve Fransızca. İtalyanca, Rusça ve Japonca kitaplar da var. Ayrıca 1120 tane haritanın bulunduğu bir yerli ve yababancı harita arşivi de var. Tüm bunlara bakmak, tarihte yolculuk yapmak gibi... Ama arşivin bulunduğu kilitli odaya herkes giremiyor. Yangına, suya dayanıklı dolaplar içindeki belgelerin ömrünü uzatmak için nemi standart tutan bir havalandırma sistemi de çalışıyor. Burada Piri Reis'in dört tane yazması var. Fotoğraf arşivinde gemilerden tersanelere, limanlardan okullara kadar farklı gruplara ayrılmış binlerce tarihi fotoğraf var. Ayrıca dünyada ve Türkiye deniz harp tarihinde yaşanan olaylarla iz bırakan şahsiyetler hakkında araştırma yapmak için kurulan Piri Reis Araştırma Merkezi, aynı binada.

GÜVENLİK ÇOK SIKI
İstanbul Deniz Müzesi Arşiv ve Kütüphanesi'nde araştırma yapabilmek için İstanbul Deniz Müzesi Komutanlığı'na başvuruda bulunmak gerekiyor. Bu da öyle çok kolay bir süreç değil. Başvuru için fotoğraf, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırma formu, adli sicil kaydı, nüfus cüzdanı sureti gibi pek çok belgeyi toparlamak gerekiyor. Tüm bunları yapmanıza rağmen başvurunuzun kabul edimeme ihtimali de var. Kabul edilirse, talep ettiğiniz belgelerin suretleri kullanma amacına göre telif ücreti veya fotokopi ücreti karşılığında size veriliyor. Ama fotokopi çekmek istemiyorsanız, başvuru yapmadan kütüphaneden faydalanmanız mümkün. Bu arada kapıda cep telefonunuzu bırakmanız gerektiğini belirtelim. www.denizmuzeleri.tsk.tr adresinden arşiv ve kütüphanedeki belgelerin bilgisine ulaşabilirsiniz.
Tel: (0212) 327 43 45