Film eleştirisi ne işe yarar?

Popüler medyada film eleştirmenlerinin de yer aldığı tartışmalara belirli aralıklarla rastlıyoruz.
Konu bazen Sİ-YAD'ın verdiği ödüller oluyor, bazense eleştirmenlerin pek beğenmediği ticari bir Türk filmi… Bu tartışmalarda şikayetçi kanattan gelen argümanlar da, eleştirmenlerden gelen savunmalar da doğruyu söylemek gerekirse büyük oranda tekrara dayanıyor.
Bir kesim sinemacı ve köşe yazarı ısrarla eleştirmenlerin ve halkın beğenisinin uyuşmadığını iddia ederken, eleştirmenler de bıkmadan usanmadan bunun doğru olmadığını ispat etmeye çalışıyor. Sadece ülkemize özgü olmayan ve aslında, sinemadan bağımsız olarak, eleştiri kurumunun tarihi kadar eski bu argümanlar en nihayetinde temeldeki daha önemli sorunların da gözden kaçmasına sebep olabiliyor. Söz konusu film gösterimden kalkınca veya ödül törenlerinin üzerinden biraz zaman geçince, yakın bir tarihte tekrar alevlenmek üzere bu tartışmaların da dumanı sönüyor ama sorunlar baki kalıyor.
Bu araştırmayı yaparken en önemli amacımız, gündemdeki herhangi bir polemiğe odaklanmadan, temeldeki sorunları ve film eleştirisi kurumunun içinde bulunduğu durumu ortaya çıkartmaktı. Elimizden geldiğince objektif olabilmek için sektörün farklı kesimlerinden ulaşabildiğimiz kişilerin sinema yazarları ve film eleştirisi üzerine görüşlerini alıp, bu röportajlardan bir yazı derlemeye karar verdik. Yapımcı, yönetmen, dağıtımcı, sinema sahibi ve festival yöneticilerinin dışında, film eleştirmenleriyle de görüştük, hal ve gidiş konusunda onların da fikirlerini aldık.
Film eleştirmeni Uğur Vardan'ın, İngiliz Sight & Sound dergisinin Ekim 2008 tarihli sayısında, derginin genel yayın yönetmeni Nick James'in kaleme aldığı Who Needs Critics? (Film Eleştirmenlerine Kimin İhtiyacı Var?) başlıklı yazıya tekrar dikkatimizi çekmesi, bu araştırmanın da başlangıç noktasına denk düşüyor. Dergimizin genel yayın yönetmeni Senem İşmen'in de Ağustos sayımızın Sinema Girişi bölümünde değindiği üzere, James bu yazıda piyasanın özellikle internetle beraber değişen koşulları ve ekonomik kriz üzerinden profesyonel film eleştirmeninin durumunu ele alıyor. Her ne kadar yazısında kendisini Birleşik Krallık'taki durumla sınırladığını ifade etse de James'in değindiği sorunlar farklı boyutlarda dünyanın dört bir yanındaki film eleştirmenlerini etkiliyor. Örneğin bu araştırmayı yaptığımız günlerde FIPRESCI (Uluslararası Film Eleştirmenleri Birliği) genel sekreteri Klaus Eder'den gelen bir e-posta duyurusu, birliğin Ekim ayı sonunda Tunus'taki Kartaca Film Festivali esnasında bir kongre düzenleyerek mesleğin geleceğini tartışacağını belirtiyordu.
Bu araştırmayı dergi sayfalarında sizinle paylaşmak istememizin nedeniyse, bir film eleştirmenin öncelikli muhatabının okuyucusu olduğunu düşünmemiz. Dolayısıyla film eleştirisi kurumunun karşı karşıya olduğu sorunların veya içinde bulunduğu açmazların da sinemaseverleri doğrudan ilgilendirdiğine inanıyoruz. Medyadaki çıkış noktası haklı veya haksız polemikler sonuca ulaşmaktan çok, sayfa doldurarak günü kurtarırken, bu tartışmalara şu veya bu şekilde maruz kalan sinemaseverlerin de daha detaylı bir araştırmayla ilgileneceklerini tahmin ediyoruz.