Hayat sınavı

Nobel Ödülleri'nin gündemimizde olduğu şu günlerde bir başka Nobelli yazarın, 1994 Nobel Ödülü Sahibi Japon yazar Kenzaburo Oe'nin en önemle eseri olarak görülen Kişisel Bir Sorun, has edebiyatseverler için vitrinlerde öne çıkıyor. Çağdaş Japon Edebiyatı'nın en önemli isimlerinden biri olan Oe, özellikle güçlü toplumsal ve siyasi eleştirileriyle tanınıyor. Tokyo Üniversitesi'nde Fransız Edebiyatı eğitimi görmüş, gerçek bir entelektüel, o... Buraya kadar her şey normal, tam da bir Nobelli yazardan beklenecek, olması gereken altyapı özellikleri bunlar. Ama ona Nobel getirecek özgünlük, o farklı pırıltı ve kendi iç sesi nereden geliyor acaba? Cevabı çocukluğunda saklı... Oe, küçük bir çocukken asırlık ağaçlarla çevrili bir vadide yer alan bir orman köyünde büyümüş. Hemen herkesin köyünü terk edip büyük şehirlere akın ettiği o yıllarda, onun ailesi yüz, belki bin yıllardır yaşadıkları ormanı terk etmemişler. Oe ailesinin bir başka özelliği daha varmış. Ailenin kadınları nesillerdir hikâye anlatıcılığı yapıyorlarmış. İşte o küçük çocuk; asırlık ağaçlarla kaplı bir ormanda, annesi ve büyükannesinden dinlediği hikâyelerle büyüyen o çocuk, yıllar sonra dünya çapında ünlü bir yazar olmuş ve Nobel Edebiyat Ödülü'nü de kazanmış. Kendisi de neredeyse bir roman kahramanı olacak özelliklere sahip olan Oe'nin başta da belirttiğimiz gibi en önemli eseri olarak görülen Kişisel Bir Sorun da, ne tuhaf tesadüftür ki kendi hayatında yaşadığı bir dramdan yola çıkarak yazdığı bir roman. Yani tam da romanın adı gibi onun için kişisel bir sorunu anlatıyor. Oe, bu romanı kendi hayatında yaşadığı bir dramdan yola çıkarak yazmış. Gerçekte de Oe'nin aynı Bird gibi ilk oğlu nadir görülen bir zihinsel engelle doğar. Bird kadar olmasa da benzeri bir bunalımdan geçen Oe, çocuğunun ölmesini istemez ama onu hayatta tutmak için sonuna kadar çabalamak konusunda da kararsız kalır. Bu ikilemden doğan roman ise Oe'nin kendi özel kaçışı, sorunun üstesinden gelebilmesi için bir tür çıkış yoludur. Oe bu son derece kişisel sorunu hikâye ederken, bir yandan da modern şehir yaşamının hiçlikte ve manasızlıkta savrulan insanlarının amaçsızlıktan doğan bunalımlarını Himiko ve Bird ile simgeleştirir. Neredeyse bitkisel hayatta doğan bir çocuğun yaşaması mı yoksa ölmesi mi daha doğrudur gibi uç noktada etik sorulara ve bireyin sorumluklarının nerede başlayıp nerede bittiğine dair durumlara yönelik cevaplar arar. Oe'nin dili için şiirsel denemez belki, o kesinlikle bir Kavabata değildir örneğin ama insan psikolojisi ve durumların derinliğine inerken kullandığı yalın ve steril dili sayesinde gerçekçiliğin üst noktasına ulaşır. Onda süslü püslü bir anlatım ya da durumları yumuşatan bir dil yoktur. Gerçekte yaşanan her neyse sert ya da dayanılmaz, irrite edici olsa dahi aynen aktarır. Bir New York Times eleştirmeni Kişisel Bir Sorun için mükemmele çok yakın bir roman demiş. Evet, gerçekten de öyle. Ne fazla, ne de az, Kenzaburo Oe'nin ustalığı anlatmak istediğini tam da ideal uzunluk ve tonda anlatmasında yatıyor. Hiçbir yerinde bir sarkma olmayan bu hikâye adeta ideal bir çerçeve içinde yazılmış. Temiz, yalın ve sert...
Kişisel Bir Sorun Kenzaburo Oe Çeviren: H. Can Erkin Can Yayınları 232 s., 15 TL