Arzunun ulaşamadığı yerde duygusallık boy atar

Mrs. Stone'un Roma Baharı, 20. yüzyılın en seçkin oyun yazarlarından Tennessee Williams'ın düzyazı alanındaki nadir ürünlerinden biri, kısa roman ya da novella türünün bir başyapıtı. Kitap ilk önce ülkemizde Soğuk Güneş adıyla yayımlanmış. Orijinal isminin çevirisiyle ilk kez 1983 yılında Adam Yayınları, ikinci kez de 1999'da İş Bankası Kültür Yayınları tarafından basılmış. Yenisi ise tasarımı Bülent Erken'e ait, kâğıdı, yazı karakteri ve sayfa düzeniyle pırıl pırıl bir Helikopter baskısı. Çevirmeni yine Fatih Özgüven, okuyacağım her yabancı kitabı Türkçeleştirmiş olmasını dilediğim birkaç isimden biri... Oyunlarında (Kızgın Damdaki Kedi, İhtiras Tramvayı, Sırça Kümes...) aşırı duyarlılıkları hayatın sert ve acımasız gerçeklerine çarpan, uçurumun kenarında, ağır bir histeriyle yaşayan, ruh sağlıkları pamuk ipliğine bağlı kadınları (Maggie, Blanche du Bois, Laura...) ustalıkla anlatan Williams, Mrs. Stone'un Roma Baharı' nda, geçmişiyle, bugünüyle, kendi kendisiyle ve görmezden gelmeye çalıştığı cinselliğiyle hesaplaşan eski bir tiyatro yıldızını anlatıyor bu kez. New York ve Londra sahnelerinde büyük bir pırıltıyla boy gösteren, kendini büyük bir oyuncudan çok renkli bir sahne 'star'ı olarak kabul eden Karen Stone, zengin kocası öldükten ve mesleğini bıraktıktan sonra, kubbeli kiliselerin dizildiği sokaklarla dolu, baharın mavi bir sıcaklıkla yaşandığı büyülü şehir Roma'ya yerleşir. Onu gitgide daha huysuz ve gergin yapan, içindeki dinginliği parçalayan duygularla baş edemediği, yatağının bembeyaz yalnızlığına baktığında bile içinin derin bir tiksintiyle dolduğu, artık sağlıklı biçimde sürdüremeyeceği bir kendi kabuğuna çekiliş döneminden sonra Roma sosyetesine katılır Mrs. Stone. Meteliksiz, yapmacık ama yine de yeterince içten bulduğu bir kontes, Mrs. Stone'un Roma sosyetesinin oldukça özel bir kesimine kabul edilmesini sağlar.

'GERÇEK'LE 'ÇİRKİN'İN ÖZDEŞLİĞİ
Bir zamanlar çok güzel olan, güzelliğinin kalıntıları hâlâ görülebilen ama artık yaşı geçmiş, zamanın küçük imzalarının, küçük kırışıklıkların silinemeyecek bir şekilde yüzüne yerleştiği Mrs. Stone'a eşlik etmesi için durmadan genç erkekler bulur bu çıkarcı kontes. Ancak Mrs. Stone için bu gençler, ona pahalıya patlasalar da kavalyelikten öteye gidemezler. Bunun üzerine kontes, müşkülpesent bir müşteriye mallarını teker teker teşhir eden tüccar gibi bir başka genci daha çıkarır karşısına Mrs. Stone'un. Ta ki, fırsatçı, bayağı ama tanrısal güzelliğe sahip bir jigolo olan Paolo'yla tanıştırana kadar... Yine de uyarır kontes Mrs. Stone'u; Paolo'nun bir hikâye anlatarak kalbini sızlatmaya kalkacağını ve hemen ihtiyacı olan on milyon lireti karşılamasını bekleyeceğini söyler. Mrs. Stone ise "Kalbimin o kadar derinden sızlayacağını hiç sanmam," der. "Sızlar belki, ama on milyon liretlik de sızlamaz! Biliyor musunuz, Amerikalılar çevirdikleri filmler kadar duygusal değildirler..." Bu tutumuna rağmen Mrs. Stone, körpeliğin üstünlük anlamına geldiği yolunda masum bir aldatmacaya kaptırır kendini, Paolo gibi biriyle dürüst ve onurlu bir ilişkiye girilebileceğini düşünür. Ancak bu abartılı hayal kısa sürede son bulur; gerçek olanın çirkin olanla özdeş olduğunu görür ve tek başına kalakalır. Onurlu olmak isteyince yalnızlıktan başka çıkar yol yoktur... Zor geçen çocukluğunu, parlak şöhretini ve büyük servetini usta bir politikacı gibi yönetmiş olan Mrs. Stone, kadın erkek demeden parası olan herkesin üstüne konan, tekinsiz Paolo'yla baş edemez. Oysa kariyeri boyunca tıpkı bir politikacı gibi yüzleri ve isimleri hatırlamaya büyük özen göstermiş, eleştirmenler hakkında bilinmesi gerekenleri ezberlemiş, o günün kimin doğum günü, bugünün kimin ölüm yıldönümü olduğunu hep hatırlamış, tebrik kartları ya da başsağlığı telgrafları yağdırmış, hasta ziyaretlerini hiç aksatmamış, sahnede yenemediğinin hakkından kuliste gelmiş, etrafa bahar Tanrıçası Flora kadar çiçek dağıtmıştır.

ÇAĞDAŞ BİR HİSTERİ
Ama giderek gökyüzündeki bahar ayı gibi kendisinden uzaklaşan Paolo'ya, gençlik denen o tuzağa yenilmiştir işte! Arzunun ulaşamadığı yerde duygusallık boy atmıştır. Büyülü bir sözcük olan gençliğin yerini kalp kırıcı bir sözcük olan geçkinlik almıştır. Belki de yenildiği şey 'zaman'dır Mrs. Stone'un... Zıt yönde ilerleyen zaman. O akla hayale sığmaz zaman. Tehdit eden zaman. Dostça onun yanı sıra değil, sinsice ona karşı ilerleyen, yarı yolda yetişip onu korkunç bir gürültüyle tuzla buz eden zaman... Oyunun yanı sıra şiir, öykü, deneme, senaryo yazan ve bir eşcinsel olan Tennessee Williams, kendi cinsel karmaşasını, kadın karakterlerine yansıttığı şeklinde eleştirilmiş, hatta onun para için yazdığı, önceliğinin acımasız ve çirkin içgüdüler olduğu bile söylenmişti. O ise kendi gözlemlemediği herhangi bir ahlak bozukluğu hakkında hiç yazmadığını ısrarla belirtmiş ve "Ben yolumdan şaşmayacağım," demişti. Altmış küsur yıldır sahnelemeye, oynamaya ve okumaya doyulmayan eserler vermiş birine yapılmış, zamanı hiç hesaplayamayan, ufku kısa menzilli bu eleştiriler kısır, yazarın yarattığı karakterlerin kaderi kadar hazin değil mi? Meselenin cinsel sorunları içinde çırpınan kadınlardan ibaret olmadığını, 'çağdaş bir histeri' dünyasında aşırı duyarlılıkla gerçeğin çarpışmasını kendine dert ettiğini eserlerinin altına dip notlarla belirtmek, herhalde en çok Tennessee Williams'ın kendisine yakışmazdı! Mrs. Stone'un Roma Baharı 1961 yılında filme çekildi, Karen Stone'u Vivien Leigh, Paolo'yu ise Warren Beatty canlandırdı. Sapasağlam bir edebiyat geleneğini izleyen, kahramanının bilincindeki kaymalarla ilerlerken bir an bile kurgu kokmayan, içten akıp giden diliyle şiirin altın tozuna bulanmış bu küçük dev romanı okuyun lütfen. Bunun gibisine rastlamak kolay olmuyor pek.
Mrs. Stone'un Roma Baharı Tennessee Williams Çeviren: Fatih Özgüven Helikopter Yayınları 104 s., 12 TL