‘İlk yardım sahnelerinde ölümcül hatalar yapılıyor’

İlk yardım eğitimi günümüzde en önemli eğitimlerin başında geliyor. Trafik kazasında araçta sıkışan yaralıya hep birlikte müdahalede bulunmak kişiyi yaşatmıyor, aksine sakat bırakabiliyor. Bu tarz yanlışların dizi-filmlerde sıklıkla yaşandığını belirten ilk yardım eğitmenleri Fahrunnisa Yeşim Avcı ve Sabriye Tekümit, televizyonda yayınlanan dizi-filmlerin doğruymuşçasına gösterdiği bu hareketleri insanların yaptığını, büyük ölçüde yaralıya zarar verdiklerini belirtiyor. Eğitmenlerle dizilerdeki ilk yardım hatalarını konuştuk...
İlk yardım nasıl olmalıdır?
İlk yardım; ilk yardımcının kendi hayatını tehlikeye atmadan olay yerinde, ilaç kullanmadan, tıbbi araç-gereç kullanmadan, sağlık ekiplerine teslim edinceye kadar hasta ya da yaralının yaşamsal fonksiyonlarını devam ettirmeye yönelik yaptığı müdahalelerdir. İlk yardım müdahaleleri doğru olarak uygulanmadığında olay yerinde pek çok insanın ölümüne neden oluyoruz.
Dizi ve filmlerde yapılan ilk yardım hataları neler?
Filmlerde hatırlanan klasik sahnelerden biri, suda boğulmalarda gösterilen karnın üzerine baskı yaparak ya da ayaklarından tutup silkeleyerek yutulan suyun boşaltılmasıdır. Boğulan kişinin yaşamsal fonksiyonları yoksa öncelik, yaşamsal fonksiyonlarını geri getirmektir. Bu durumda temel yaşam desteğine başlamak gerekir. Yaşamsal fonksiyonlar varsa uygun pozisyona almak önem taşır. Soğuktan donanlara da filmlerde yanan şömine önüne yatırma, karla ya da karsız ovalama yapma; yanlış ilk yardım uygulamalarıdır. Donmada ovalama yapılmaz. Kanamalarda bir kemerle kanayan yerin üstünden sıkma yani turnike uygulaması yapılması, yanlış uygulamalardan biridir. Yılan ve akrep sokmalarında ise emerek tükürme de yanlış uygulamalardandır. Bunun yerine yaranın üzerine bandaj uygulanmalıdır. Arı sokmasına idrar uygulaması da yanlıştır.

'İstanbullu Gelin'
Birkaç dizi sahnesinden örnek verir misiniz?
'İstanbullu Gelin' dizisinde bir karakter trafik kazası yaşadı. Oldukça şiddetli bir çarpışmaydı, araç içinde savruldu. Emniyet kemeri de takılı değildi galiba. Arabadan çıkarıldı, şoktaydı ama yürütüldü, kenara oturtuldu ve hemen su şişesi açılarak su içirildi. Su, yıkama ve soğutma amaçlı kullanılır; asla içirilmez. 'Kalp Atışı' dizisinde; epilepsi (sara) krizi geçiren doktorun dilini çekmeye çalışmaları, ağzını açmaya çalışmaları da yanlış uygulamalardandı. Epilepsi (sara) krizinde kriz kendi sürecinde kasılma çırpınmalarla tamamlanmalı, baş gerekiyorsa korumaya alınmalıdır. Kriz bittikten sonra varsa yapılacak müdahale yapılmalıdır. 'Muhteşem Yüzyıl'da Kanuni Sultan Süleyman karakteri, yılanın soktuğu yeri kesip genişletip emip tükürerek müdahale etmişti. Bu esnada dişteki küçük bir çürükten kana geçecek zehir dolaşıma karışıp ölüme neden olabilir. Yardım etmeye çalışan kişinin hayatı da tehlikeye girebilir. 'Beni Affet' dizisinde ise doktor rolündeki kişi solunum desteği yaparken diğer oyuncuya kalp masajı yaptırmaya çalıştı; 'Kalbin üstüne üç defa bas bırak' diye tarif ederek... En büyük yanlışlardan biri de bu. Yetişkinlerde kalp masajı yapılması gereken nokta belirlenerek 30 defa bası, iki defa nefes verilmesi gerekiyor. Bebeklerde bu sayı değişiyor.