Sabah memurlar: Sözleşmeli personeller dikkat! Disiplin cezası...

5393 sayılı Kanunun 49 uncu maddesi kapsamında istihdam edilen sözleşmeli personele disiplin/ceza işlemlerinin nasıl uygulanacağı hususuna ilişkin ilgi yazı incelenmiştir.

a) Sözleşmeli personele disiplin-ceza uygulamasına ilişkin mevcut düzenleme bilindiği üzere, 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanununun, 38 inci maddesinde, "Belediye başkanının görev ve yetkileri şunlardır:

a) Belediye teşkilâtının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak…" hükmü, 49 uncu maddesinde, "Belediye ve bağlı kuruluşlarında, norm kadroya uygun olarak çevre, sağlık, veterinerlik, teknik, hukuk, ekonomi, bilişim ve iletişim, plânlama, araştırma ve geliştirme, eğitim ve danışmanlık alanlarında avukat, mimar, mühendis, şehir ve bölge plâncısı, çözümleyici ve programcı, tabip, uzman tabip, ebe, hemşire, veteriner, kimyager, teknisyen ve tekniker gibi uzman ve teknik personel yıllık sözleşme ile çalıştırılabilir. Sözleşmeli personel eliyle yürütülen hizmetlere ilişkin boş kadrolara ayrıca atama yapılamaz. Bu personelin, yürütecekleri hizmetler için ihdas edilmiş kadro unvanının gerektirdiği nitelikleri taşımaları şarttır. Bu fıkra uyarınca sözleşmeli olarak istihdam edileceklere ödenecek net ücret, söz konusu kadro unvanı için birinci derecenin birinci kademesi esas alınmak suretiyle 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre tespit edilecek her türlü ödemeler toplamının net tutarının yüzde 25 fazlasını geçmemek üzere belediye meclisi kararıyla belirlenir. Genel hükümlere göre birinci dereceden kadro ihdas edilemeyen kadro unvanları için ise o kadro unvanından ihdası yapılmış en yüksek kadro derecesinin birinci kademesi esas alınır ve yapılacak ödemenin azami tutarı yukarıda belirtilen usûle göre tespit olunur. Bu fıkra hükümlerine göre çalıştırılacak personel için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı unvanlar itibarıyla sınırlama getirebilir...

Üçüncü ve dördüncü fıkra hükümleri uyarınca çalıştırılacak personele her ne ad altında olursa olsun sözleşme ücreti dışında herhangi bir ödeme yapılmaz ve ücret mahiyetinde aynî ya da nakdî menfaat temin edilmez. Bu personel hakkında bu Kanunla düzenlenmeyen hususlarda vize şartı aranmaksızın 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (B) fıkrasına göre istihdam edilenler hakkındaki hükümler uygulanır…" hükmü, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 4/B maddesinde, "…Sözleşmeli personel seçiminde uygulanacak sınav ile istisnaları, bunlara ödenebilecek ücretlerin üst sınırları ile verilecek iş sonu tazminatı miktarı, kullandırılacak izinler, pozisyon unvan ve nitelikleri, sözleşme hükümlerine uyulmaması hallerindeki müeyyideler, sözleşme fesih halleri, pozisyonların iptali, istihdamına dair hususlar ile sözleşme esas ve usulleri Cumhurbaşkanınca belirlenir.

Bu şekilde istihdam edilenler, hizmet sözleşmesi esaslarına aykırı hareket etmesi nedeniyle kurumlarınca sözleşmelerinin feshedilmesi veya sözleşme dönemi içerisinde Cumhurbaşkanı kararı ile belirlenen istisnalar hariç sözleşmeyi tek taraflı feshetmeleri halinde, fesih tarihinden itibaren bir yıl geçmedikçe kurumların sözleşmeli personel pozisyonlarında istihdam edilemezler…" hükmü, 06/06/1978 tarihli ve 7/15754 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan "Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar"ın değişik 12 nci maddesinin birinci fıkrasında "Sözleşmeli olarak çalıştırılacakların, ilgili kurumun saptayacağı özel koşulların yanı sıra, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinin (A) fıkrasının 4, 5, 6 ve 7 nci bentlerinde belirtilen koşulları da taşımaları gereklidir." hükmü, Ek 6 ncı maddesinde ise, "Personelin;

a) İşe alınma açısından gerekli olan niteliklerden herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması,

b) İşe alınma açısından gerekli olan niteliklerden herhangi birini sonradan kaybetmesi,

c) Sözleşme dönemi içerisinde mazeretsiz ve kesintisiz üç gün veya toplam on gün süreyle görevine gelmemesi…

f) Terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olması, bu örgütlere yardım etmesi, kamu imkan ve kaynaklarını bu örgütleri desteklemeye yönelik kullanması ya da kullandırması, bu örgütlerin propagandasını yapması, hallerinden herhangi birinin gerçekleşmesi halinde, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca sözleşmesi tek taraflı feshedilir…" hükmü yer almaktadır. Görüldüğü üzere, mezkur Esaslarda sözleşme fesih halleri açıkça sayılmakla birlikte, uygulanacak yönteme ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Ayrıca, 5393 sayılı Belediye Kanununun 49 uncu maddesinin dördüncü fıkrası gereğince tam zamanlı/kısmi zamanlı olarak çalıştırılacak sözleşmeli personele ilişkin tip hizmet sözleşmesinin 13 üncü maddesinde, "…Bu sözleşme hükümlerine, 5393 sayılı Belediye Kanununa ve tabi olduğu diğer mevzuat hükümlerine aykırı davranışı tespit edilen sözleşmeli personele, Kurumu tarafından gerekçesi ile birlikte bu durumu yazılı olarak tebliğ edilir. Tebligatta belirtilecek günden geçerli olmak üzere sözleşme kendiliğinden sona erer." hükmü yer almaktadır.

b) Disiplin-ceza uygulamasının varlığının gerekliliği Disiplin cezaları, çalışanları görevine bağlamak, kamu hizmetlerinin en iyi bir düzeyde yürütülmesini sağlamak amacına yönelik olarak düzenlenmiştir. Kamu hizmetini yürütmek için kurulan kurum ve kuruluşlar doğal olarak, bir miktar personelin bir araya gelmesini ve bu personelin kurumsal kimlik altında belirli bir düzen içinde kamu hizmetlerini yürütmesi sonucunu doğuracaktır. Kamu hizmetinin yürütülmesi esnasında kamu çalışanlarının, gösterdikleri başarı ya da başarısızlıkla kamu hizmetlerinin aksamasında veya kurumsal kimliğe uygun olmayan hal ve hareketlerinin varlığı halinde, bir takım yaptırımlara uğraması kaçınılmazdır. Disiplin rejiminin genel amacı 657 sayılı Kanun'a göre, "kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamaktır". Sözleşmeli personele ilişkin disiplin suç ve cezalarının bulunmaması, sözleşmeli personelin gerek ihmal ve gerekse kasıtla yaptığı eylemlerin cezasız bırakılacağı anlamına gelmemektedir. Nitekim bu hususu 657 sayılı Kanun 4/B maddesinde "müeyyideler" denilerek, mezkur Esaslarda ise ek 6 ncı maddesindeki düzenlemeler getirilerek bahse konu durumların varlığı halinde sözleşmeli personelin uyarılması/sözleşme feshi gibi idari yaptırımlara konu edilebileceği anlaşılmaktadır. Son yıllarda sözleşmeli personel uygulaması hızla yaygınlaşmıştır. Aynı çalışma ortamında benzer işleri yapan kadrolu personel ile sözleşmeli personel yan yana çalışmaktadır. Örneğin "Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum ve davranışta bulunmak" fiilini işleyen memur uyarılırken benzer bir fiili işleyen sözleşmeli personelin uyarılmaması, "Göreve sarhoş gelmek, görev yerinde alkollü içki içmek" fiilini işleyen memurun kademe ilerlemesi durdurulurken aynı fiili işleyen sözleşmeli personelin cezasız kalması, "İdeolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzur, sükün ve çalışma düzenini bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere katılmak veya bu amaçlarla toplu olarak göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek veya yardımda bulunmak" fiilini işleyen memurun görevine son verilirken aynı fiili işleyen sözleşmeli personelin cezasız bırakılması çalışma ortamında kaosa yol açacağı gibi yönetilemez bir sisteme kapı aralayacaktır. Nitekim 657 sayılı Kanunun 124 üncü maddesinde geçen, "Kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak amacı ile kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve yönetmeliklerin Devlet memuru olarak emrettiği ödevleri yurt içinde veya dışında yerine getirmeyenlere, uyulmasını zorunlu kıldığı hususları yapmayanlara, yasakladığı işleri yapanlara durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre 125 inci maddede sıralanan disiplin cezalarından birisi verilir." hükmü bu açıklamayı desteklemektedir. Yönetici düzeyinde sözleşmeli personel bulunmadığına göre, aynı ortamda hem sözleşmeli personel hem de kadrolu personel çalıştıran yönetici düzeyindeki personelin, madde metnindeki zorunlulukları her statüdeki personeli kapsayacak şekilde uygulaması gerekmektedir.

Sözleşmeli personele disiplin-cc)eza uygulamasın nasıl olması gerektiği açıklama yapmak gerekir Bilindiği üzere 657 sayılı Devlet Memurları Kanunda disiplin suç ve cezalarına ilişkin düzenlemeler bulunmakla birlikte, soruşturma açılmasından cezanın verilmesine kadarki sürece ilişkin tüm usulleri düzenleyen bir düzenleme bulunmamaktadır. Oluşan bu boşluk yüksek yargı mercilerinin kararları ile doldurulmaktadır. Mezkur Esasların ek 6 ncı maddesindeki "ç) Hizmet sözleşmesinde belirtilen koşullara uymaması nedeniyle bağlı bulundukları yöneticileri tarafından yazılı olarak uyarılmasına rağmen söz konusu koşullara uymama halinin tekrarlanması," hükmü Danıştay Onikinci Dairesinin 10/12/2014 tarihli ve E:2011/6048, K:2014/8538 sayılı kararı ile iptal edilmiştir. Mezkur Kararda şu ifadeler yer verilmiştir, "Uyuşmazlık konusu düzenlemede; personelin hizmet sözleşmesinde belirtilen koşullara uymaması nedeniyle bağlı bulundukları yöneticileri tarafından yazılı olarak uyarılmasına rağmen söz konusu koşullara uymama halinin tekrarlanması halinde ilgilinin sözleşmesinin idare tarafından tek taraflı olarak feshedileceği düzenlenmiş ise de; sözleşmede belirtilen koşullar arasında -fiil ve hallerin ağırlığı yönünden herhangi bir ayrım yapılmadan tüm ihlal hallerinin sözleşme feshi nedeni olarak düzenlenmesi (ölçülülük); isnat olunacak sözleşme ihlali halinin tespiti için soruşturma yapılması, savunma alınması, birden farklı kişinin sürece katılmasının sağlanması gibi herhangi bir filtre sistemi öngörülmeden sözleşme feshinin personelin bağlı olduğu yönetici tarafından uyarılmasına bağlanması (objektiflik); yöneticilere tanınan yetkinin aynı ve benzer olay ve durumlarda, aynı doğrultuda ve aynı işlemleri ortaya koyacak şekilde kullanılmasını sağlayacak ölçütler içermemesi (nesnellik-eşitlik), uyarıya rağmen koşullara uymama halinin aynı nitelikte eylem için mi, yoksa farklı nitelikte eylem için mi düzenlendiğinin tereddütsüz ortaya konulamaması sözleşmelerinin feshedilmesi veya sözleşme dönemi içerisinde Cumhurbaşkanı kararı ile belirlenen istisnalar hariç sözleşmeyi tek taraflı feshetmeleri halinde, fesih tarihinden itibaren bir yıl geçmedikçe kurumların sözleşmeli personel pozisyonlarında istihdam edilemezler…" hükmü, 06/06/1978 tarihli ve 7/15754 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan "Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar"ın değişik 12 nci maddesinin birinci fıkrasında "Sözleşmeli olarak çalıştırılacakların, ilgili kurumun saptayacağı özel koşulların yanı sıra, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinin (A) fıkrasının 4, 5, 6 ve 7 nci bentlerinde belirtilen koşulları da taşımaları gereklidir." hükmü, Ek 6 ncı maddesinde ise, "Personelin;

a) İşe alınma açısından gerekli olan niteliklerden herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması,

b) İşe alınma açısından gerekli olan niteliklerden herhangi birini sonradan kaybetmesi,

c) Sözleşme dönemi içerisinde mazeretsiz ve kesintisiz üç gün veya toplam on gün süreyle görevine gelmemesi…

d) Terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olması, bu örgütlere yardım etmesi, kamu imkan ve kaynaklarını bu örgütleri desteklemeye yönelik kullanması ya da kullandırması, bu örgütlerin propagandasını yapması, hallerinden herhangi birinin gerçekleşmesi halinde, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca sözleşmesi tek taraflı feshedilir…" hükmü yer almaktadır.

Görüldüğü üzere, mezkur Esaslarda sözleşme fesih halleri açıkça sayılmakla birlikte, uygulanacak yönteme ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Ayrıca, 5393 sayılı Belediye Kanununun 49 uncu maddesinin dördüncü fıkrası gereğince tam zamanlı/kısmi zamanlı olarak çalıştırılacak sözleşmeli personele ilişkin tip hizmet sözleşmesinin 13 üncü maddesinde, "…Bu sözleşme hükümlerine, 5393 sayılı Belediye Kanununa ve tabi olduğu diğer mevzuat hükümlerine aykırı davranışı tespit edilen sözleşmeli personele, Kurumu tarafından gerekçesi ile birlikte bu durumu yazılı olarak tebliğ edilir. Tebligatta belirtilecek günden geçerli olmak üzere sözleşme kendiliğinden sona erer." hükmü yer almaktadır.

Disiplin cezaları, çalışanları görevine bağlamak, kamu hizmetlerinin en iyi bir düzeyde yürütülmesini sağlamak amacına yönelik olarak düzenlenmiştir. Kamu hizmetini yürütmek için kurulan kurum ve kuruluşlar doğal olarak, bir miktar personelin bir araya gelmesini ve bu personelin kurumsal kimlik altında belirli bir düzen içinde kamu hizmetlerini yürütmesi sonucunu doğuracaktır. Kamu hizmetinin yürütülmesi esnasında kamu çalışanlarının, gösterdikleri başarı ya da başarısızlıkla kamu hizmetlerinin aksamasında veya kurumsal kimliğe uygun olmayan hal ve hareketlerinin varlığı halinde, bir takım yaptırımlara uğraması kaçınılmazdır. Disiplin rejiminin genel amacı 657 sayılı Kanun'a göre, "kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamaktır". Sözleşmeli personele ilişkin disiplin suç ve cezalarının bulunmaması, sözleşmeli personelin gerek ihmal ve gerekse kasıtla yaptığı eylemlerin cezasız bırakılacağı anlamına gelmemektedir. Nitekim bu hususu 657 sayılı Kanun 4/B maddesinde "müeyyideler" denilerek, mezkur Esaslarda ise ek 6 ncı maddesindeki düzenlemeler getirilerek bahse konu durumların varlığı halinde sözleşmeli personelin uyarılması/sözleşme feshi gibi idari yaptırımlara konu edilebileceği anlaşılmaktadır.