Ne etik, ne değil? Uzmanına sorun

Etik meselesi giderek daha fazla gündemimize giriyor. Öncelikle bugünlerde basın etiği çok tartışılıyor. Ancak bir ahlak felsefesi olarak etik, hayatın her alanında önemini sürdürüyor. Biz de dünyanın önde gelen gazeteleri gibi (Örneğin New York Times/Randy Cohen), bir süredir sabah.com.tr'de yayınlanan 'etik' köşesini, SABAH Pazar'da da başlatıyoruz. Yaşamın her alanına ilişkin sorularınızı SABAH Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Barış Soydan yanıtlayacak.
1- Doğum gününde gelen hediye başkasına hediye edilebilir mi?
- Doğum günümde bir arkadaşım telsiz telefon hediye etti. Evde zaten iyi bir telefon bulunduğu için, hediyeyi evlilik hazırlığı yapan yeğenime vermeyi planlıyorum. Doğru mu? (T. D. İzmir)
- Onca yoksulluk varken, bir hediyeyi herhangi bir nedenle (Bazen sırf rengi sevilmediği için!) dolabın karanlık bir köşesine kaldırmak, bence asıl etik olmayan. Babaannesinin hediye ettiği ve beş yaşındaki kızımın 'Ben bunu sevmedim!' diye bir kez olsun giymediği kazağı, ona gerçekten ihtiyaç duyduğunu bildiğim başka bir çocuğa neden hediye etmeyeyim? Veya evde zaten iyi bir İngilizce sözlük varken bana hediye edilen elektronik sözlüğü bir köşeye atmak yerine, İngilizce öğrenmek için kendisini parçaladığını bildiğim bir gence neden hediye vermeyeyim? Telsiz telefonu yeğeninize verin. Ama daha güzel bir evlilik hediyesi akıl edin.
2- CV'ye masum yalanlar yazmak etik mi?
- Üniversiteden iki yıl önce mezun oldum. Başvurmadığım yer kalmadı ama iş bulamadım. Şırnak doğumlu olmamın negatif izlenim bıraktığını düşünüyorum. Son iş başvurularımda özgeçmişime doğum yerimi 'İstanbul' diye yazdım. Etik mi? (S.T. İstanbul)
- Babası Kenyalı bir siyahın ABD'ye başkan seçildiği, Almanya'da bir Türk'ün Yeşiller Partisi'nin başkanlığını üstlendiği bir çağda, insanları sırf Şırnaklı olduğu için işe almayacak şirketlerden ne size ne de bu ülkeye bir fayda gelir, üzülmeyin. Türkiye'de iş başvurusu yapanların sadece bilgi birikimi ve yetenekleriyle ilgilenen çok sayıda şirket olduğuna eminim. Sorunuzun yanıtına gelince: Hayır, özgeçmişinizde doğum yerinizle ilgili yanıltıcı bilgi vermek etik değil. Ama başka bir alternatif var: Doğum yerinizle ilgili yanlış bilgi vermek yerine, bu konuda hiç bilgi vermemek. İyi özgeçmiş, kısa özgeçmiştir. Özgeçmişinizde iş tecrübeleriniz, eğitim durumunuz, diğer becerileriniz (yabancı dil gibi) ile ilgili bilgi elbette yer almalı. Ama işte o kadar. Küreselleşmenin erdemlerinden söz edip durmuyor muyuz? Türkiye ekonomisi de küreselleştiğine göre, uluslararası şirketlerin uyguladığı işe alım kuralları, artık ülkemizde de geçerlik kazanmalı. Gelişmiş ülkelerde, işe alımda ayrımcılığa yol açacağı endişesiyle iş başvurusu yapan kişilerden yaş, ten rengi, din ve hatta medeni durumla ilgili bilgi istenmiyor. Hatta bu tip bilgilerin yer aldığı özgeçmişleri alan şirketler, dava konusu olmamak için sahiplerine iade ediyor. Doğum yeriniz patronu ilgilendirmez. Ona bilmesi gerekenleri söylemekle yetinin.
3- Nişanlıya diyet baskısı etik mi?
- Kilolu bir kadınım. Aile yakınlarım ve nişanlım, sık sık neden diyet yapmadığımı soruyor. Etik mi? (H. A. Ankara)
- İlginç bir soru. Aslında fazla kiloların etik felsefesiyle ilgili bir yanı gerçekten var: Aristo, Nicomakos'a Etik adlı eserinde, sağlıklı yaşamın etik zorunluluklardan biri olduğunu söyler. Birçok tıp kaynağı da 'kilolu' hastalara diyet önerilmesini etik zorunluluk olarak değerlendiriyor. Dünya Sağlık Örgütü de bel çevresi 80 cm. olan kadınları, kronik hasta olarak tanımlıyor. İşin felsefesi böyle. Ama yakınlarınızın amacının felsefe olduğundan şüpheliyim! İnsanların sıra dışı özelliklerinin, ayıpmış gibi yüzlerine vurulması, elbette etik değil. Size diyet baskısı yapanlar, şişmanlık vakalarının yüzde 25-40'ının genetik nedenlerden kaynaklandığını ve mucize diyetlerin hiçbirinin işe yaramadığını bilmiyorlar mı? Anlatmayı deneyin.
SORULARINIZI GÖNDERİN
Etikle ilgili sorularınızı etik@sabah.com.tr'ye gönderebilirsiniz.