Duygularını ifade edemeyenler rahat karar veremez

Jonah Lehrer, 29 yaşında bir bilim yazarı. Wired dergisinin yanı sıra Scientific American Mind ve National Public Radio's Radiolab'de de düzenli olarak yazıları yayımlanıyor. Bilim ve daha sonra da pazarlama dünyasında ünlenmesinin asıl nedeni ise How We Decide (Nasıl Karar Veriyoruz?) adlı kitabı. Zihnimizin nasıl karar verdiğini ve daha etkin karar vermek için yapmamız gerekenleri anlattığı kitabında Lehrer, nörobilimdeki yeni keşifleri avantaja dönüştürebileceğimizi iddia ediyor. Psikoloji ve nörobilim üzerine uzmanlaşan Lehrer, karar verme süreçlerini anlatmak için geçtiğimiz haftalarda İstanbul'daydı. Mediacat'in 'Lords of Marketing' konferansında konuşan Lehrer, dopaminin (vücutta üretilen bir kimyasal) etkilerinden beyindeki prefrontal kortekse (beynin en geniş beyin kabuğu alanı) kadar farklı konulara değindi. Lehrer, aslen bir bilim insanı. Columbia Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra bir süre Oxford Üniversitesi'nin laboratuvarında çalışmış zaten. Bilimi çok sevdiği halde, mesleğinin deney yapmak gibi gerekliliklerini sevmediğini anlayınca da bilim yazarlığına başlamış. Bilimsel araştırmaların ve yeniliklerin günlük hayata nasıl etki ettiğini incelediği yazılarıyla da kısa sürede ünlenmiş. 'Karar vermenin efendisi' olarak bilinen yazarla konferans sonrasında bir araya geldik ve 'karar vermenin incelikleri'ni dinledik.
- Karar verme mekanizmalarıyla ilgilenmeye nasıl başladınız?
- Çok kararsız bir insandım. Büyük kararları alabiliyordum ama konu ne kadar küçük ve aptalca bir sorunsa, karar vermek o kadar zorlaşıyordu. Bunun üzerine araştırmaya başladım. Uzun zamandır, özellikle Batı'da, doğru kararların mantıklı olması ve karar verirken dikkatli düşünmemiz gerektiği öğretilirdi. İyi karar verebilmek için iyi analiz yapmamız gerektiğini düşünürdük. Nörobilim ise insanların mantıklıdan çok duygusal olduğunu söylüyor.
- Duygular işin içine girince nasıl karar veriyoruz o zaman?
- Duygular çok önemli bir rol oynuyor. Zaten duygularını rahat ifade edemeyenler, karar vermekte de çok zorlanıyor. Böyle insanlar bütün bir günü 'Bu akşam nerede yemek yemeliyim?' diye düşünerek geçirebilir. Karar vermek için duygularımıza muhtacız. Hem de bütün kararlarımız için.
DÜŞÜNMEYİ, DÜŞÜNMEYE ÇALIŞMALIYIZ
- Bu duygusal kararlar, alışverişi de etkiliyor tabii...
- Elbette. Mesela lüks markalar, bizim duygularımızı etkileyerek kendilerini konumlandırıyor. Pazarlama ve reklamcılık da öyle. Reklamlar bilgi vermek değil, bir markayla ilgili duygularınızı değiştirmek için yapılır.
- Peki en doğru kararı nasıl veririz?
- En iyisi duygusal beynimize izin vererek, ama mantığı da elden bırakmadan karar vermek. Esnek davranmalıyız. Düşünmeyi, düşünmek için daha çok vakit harcamalıyız. 'Bu nasıl bir karar, bunda çok bilgi var mı, bu kararla ilgili tecrübeye sahip miyim?' gibi sorular sorup, cevaplara göre mantığımızı veya duygularımızı dinlemeliyiz. Böylece zaten kararın kendisini de düşünmüş oluyoruz. Bir şeye karar verirken hızlı davranmamalı veya sadece mantığımızı çalıştırmamalıyız.