Andy Warhol: Şöhreti paraya tahvil etme gurusu

İstanbul'da, Galerist'in üç salonunda birden ağırladığı dolgun bir Andy Warhol sergisi var. İstiklal Caddesi'ndeki Mısır Apartmanı'nda, Tepebaşı Meşrutiyet Caddesi'nde ve Beşiktaş Akaretler'de, üç Galerist'te de Andy Warhol'un film, video ve polaroidlerinden oluşan 'Warhol Hareket Halinde / Warhol in Motion' adlı sergi açıldı hafta ortasında, 9 Temmuz'a kadar da kapanmayacak. Bir kelime oyununda en kolay bilinecek sanatçı herhalde. "Pop-art," dese biri öbüründe cevap hazır. "Çorba konservesi," dese garanti, "15 dakikalığına ünlü," dese banko, "Mustafa Sarıgül," bile dese tamamdır! Evvelki ay İletişim Yayınları çok ilginç bir kitap bastı. Bazı sanat eserlerinin karşılığı olarak telaffuz edilen rakamlara 'Fesüphanallah'tan başka diyecek lafı olmayanlara bu piyasanın nasıl işlediğini anlatan, ayrıca da adının magnetsiz olmasına kanmayın, bestseller akışkanlığında bir kitap: Sanat Mezat / 12 Milyon Dolarlık Köpekbalığı / Çağdaş Sanatın ve Müzayede Evlerinin Tuhaf Ekonomisi, Don Thompson). Andy Warhol'un benzersiz şöhreti ve sınırsız para etmesiyle ilgili olarak da aydınlatıyor insanı. Başarılı bir marka oluşturmak ve yüksek fiyata satılmak için şu beş şarttan birinin olması gerektiğini söylüyor Thompson: 1. Ya yenilikçi olacak 2. Ya büyük bir çizer olacak 3. Ya şöhret olacak 4. Ya tartışmalı olacak 5. Ya da hem seksi hem tartışmalı olacak! Andy Warhol'un numarası, 3! Şöhret. Şöhret olarak sanatçının timsali diye tanımlanıyor. Eserleri, 20. yüzyıl sonu Amerikan kültürünü yansıtmasıyla ünlü ama en başlıca ürünü, kendi... Sergiyi gezerken eşe dosta rastlarsanız ukalalık etmenize faydası olur:

1 WARHOL NEDEN İKİNCİ PICASSO?
Tuhaf bir mukayese ama müzayede evleri yaygın biçimde öyle dermiş. Şöyle de bir dayanakları var: Warhol, dünyada Picasso'dan sonra en çok alınıp satılan ikinci sanatçıymış. 2006 yılında müzayedelerde, toplam değeri 199 milyon dolar olan 1010 Warhol eseri satılmış (Yılın tüm iş günlerinde, günde beş adet diye bir hesap yapıyor Don Thompson!). Bunların 43 tanesi (ki Picasso'dan dört fazlaymış) birer milyon doların üzerinde fiyatlara alıcı bulmuş.

2 DOMATES Mİ, TAVUK SUYU MU: Warhol'un adının medyada ilk duyulması, çorba konserveleriyle olur. 1962'de 32 tane Campbell çorba konservesi resmi yapar ve bunlar nüfuzlu bir Los Angeles galerisi yöneticisi olan Irving Blum tarafından tanesi 100 dolara satışa sunulur. Resimler galeriye, bir bakkal dükkanının içini çağrıştıracak biçimde yerleştirilir. Reklamın iyisi kötüsü olmadığı kesin: Karşıdaki rakip galeri "Gerçeği bizde, sadece 29 sente," yazan bir ilanla kendi vitrinine gerçek çorba konserveleri yığar ve tam da Warhol'a çalışmış olur! 1995'te Blum seriyi 14.5 milyon dolara MoMA'ya satar. O soru kaçınılmazdır: Neden çorba konservesi? Warhol, paketlenmiş gıdaların, kafasını işe takmış bir kuşak için meşru bir konu olduğunu söyler. Ona göre esas soru, kendi tercihinin domatesli şehriye çorbası mı, tavuk suyuna şehriye çorbası mı olduğu, dolayısıyla en değerli ipek baskının hangisi olduğudur!
3 BUNU HANGİ GERİ ZEKALI SATIN ALDI?
Kenarı Yırtılmış Küçük Campbell Konservesi (Biberlik) adlı işi, 2006'da New York Christie's'te düzenlenen bir müzayedede Los Angeles'lı koleksiyoncu Eli Broad'a (Forbes dergisinin en zengin Amerikalılar listesinde 42. sırada yer alan bir sanayici) 11,8 milyon dolara satılır. En eğlenceli kısmıysa, Broad'un yanında oturmakta olan ama pey sürdüğünü fark etmeyen karısının "Bunu hangi geri zekalı satın aldı?" diye söylenmesi, sesinin herkesçe duyulması ve kayıtlara geçmesidir!

4 FABRİKA'DA ZAMANE FOTOSHOP'U: 62'nin sonlarına doğru, Marilyn Monroe, Elizabeth Taylor, Elvis Presley, Jackie Kennedy gibi şöhretlerin ipek baskılarını yapmaya başlar. Değişik renk kombinleriyle. Sonra haber fotoğraflarından gerçek felaket röprodüksiyonları üretir. 1963'te 'The Factory' (Fabrika) dönemi gelir. Atölyesini daha geniş bir mekana taşır, sanatın aynen tüketim ürünleri gibi bir montaj hattında üretilebileceğini savunur. 70'lerde bir süre gözden düşer; 'Factory'yi zamane fotoşopuyla ayakta tutar! 25 bin dolar karşılığında, poz verenin gerçekte olduğundan çok daha göz alıcı bir portresini yapıyordur. Arkadaşı Chris Makos, portrelerde yüz gerdirme ve burun kaldırma gibi müdahaleler olduğunu söyler. Warhol bu portrelerden 1000 tane kadar yapar! Her eserin tamamlanması yaklaşık bir (tek!) gün sürüyordur. Portrelerden aldığı ücret, 80'lerde 40 bin dolara yükselir!

5 PAZARLAMA DEHASI BU OLSA GEREK: Bir gün Dorothy Podber diye bir arkadaşı, Marilyn ipek baskılarından birine kurşun sıkıp sıkamayacağını sorar ve izin üstüne silah çekip üç resme delik açar. Warhol bu hikayenin reklamını yapar, serinin adını Shot Red Marilyn olarak değiştirir ve fiyatlarını yükseltir. Sonraki müzayedelerde kurşun yiyen üç hasarlı resim, kurşunsuzların iki katına satılır! Daha neler... İsteyen kitaptan devam etsin. The Velvet Underground & Nico'dan Venus in Furs eşliğinde mesela. Ya da Heroin. Albümün yapımcısı Andy Warhol.