Okullarda akran zorbalığına hayır!

E.S. (24) bundan tam 11 yıl önce, ortaokul birinci sınıf öğrencisi iken sınıf arkadaşları tarafından okulun üçüncü sınıf penceresinden atıldı. Aslında her şey bir şaka olarak başlamıştı. Akranlarına göre daha çelimsiz olduğu için sürekli aşağılanan ve taciz edilen E.S., o gün başına pek çok defalar geldiği gibi okulda sıkıştırılmış ve ayaklarından tutularak pencereden aşağıya doğru sallandırılmıştı. Bu defa umulmayan bir şey oldu ve arkadaşları onu tutmayı başaramadılar. Baş aşağı yere çakılan E.S. felç oldu ve o günden beri yürüyemiyor. M.A. (21) anne babası ayrıldıktan sonra Ankara'ya taşındı ve dedesiyle birlikte yaşamaya başladı. Lise 2. sınıfa orada bir okulda devam etmek zorunda kaldı. Yeni okulundaki arkadaşları onu benimsemeyip dışladılar. Bir erkek olduğu halde fiziksel özellikleri nedeniyle onunla 'kız gibi' diyerek dalga geçtiler. Defalarca şiddete maruz kaldı, fakat bunu kimseye anlatamadı. Sonunda bu şiddet cinsel tacize dönüştü ve iki sınıf arkadaşı tarafından kendisine okul tuvaletinde tecavüz edildi. Bu olaydan sonra birkaç kez intihara teşebbüs etti. Uzun süre psikolojik tedavi gördü. Tedavi halen devam ediyor. L.E. (27) okulun en güzel kızlarından biriydi. Kendisine yönelen ilgiyi kıskanan sınıf arkadaşları tarafından yüzüne kezzap atıldı ve yüzünün sol yarısı yandı. Bu örnekleri çoğaltmak mümkün... Toplumda yaşanan şiddet olaylarının kökenine indiğimizde aile içi şiddet kadar okulda yaşanan şiddetin de önemli olduğunu görüyoruz. Ne yazık ki okullarımız şiddetin normalleştirildiği ve meşrulaştırıldığı kurumlar arasında yer alıyor. Okulda yaşanan şiddetin farklı boyutları var. Bunlardan biri: Öğretmenler tarafından öğrencilere uygulanan şiddet, ki bu konu çeşitli olaylar üzerinden sıkça tartışılıyor. Oysa okuldaki şiddet sadece öğretmenler tarafından uygulanmıyor. Hatta daha çok öğrenciler tarafından birbirine uygulanıyor. Öğrencilerin birbirine uyguladığı şiddet nedense o kadar önemsenmiyor hatta yanlış bir algıyla bireysel gelişimin zorunlu bir aşaması olarak görülüyor. Halbuki, bu eylemlerin yol açtığı travmalar kişilik bozukluklarına yol açıyor; bazen farkında olarak ve bazen de olmayarak bireylerin tüm hayatını önemsiz yönde etkileyebiliyor.
BİR SOSYAL SORUMLULUK PROJESİ BAŞLIYOR
Sabah PAZAR olarak, bu haftadan itibaren tüm aile ve bireyleri yakından ilgilendiren bu konuyla ilgili bir sosyal sorumluluk projesi başlatıyoruz. Yazı dizimize, okulda şiddetin tanımını yaparak; bu şiddetin türlerini tanımlayarak, şiddetle ilgili yanlış toplumsal algıları anlatarak başlayacağız. Önümüzdeki haftalardan itibaren örnek olaylar, uzman görüşleri ve çözüm önerileri ile tartışmayı sürdüreceğiz.
AKRAN ZORBALIĞI VE TÜRLERİ
İngilizce 'bullying' olarak adlandırılan bu kavram Türkçeye 'akran zorbalığı' olarak çevriliyor. Akran zorbalığı, okul zorbalığı ya da akran şiddeti konusunda pek çok tanım mevcut. Fakat biz bu konuda Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Metin Pişkin'in tanımını esas alacağız. Buna göre okul zorbalığı, bir ya da birden çok öğrencinin kendilerinden daha güçsüz öğrencileri kasıtlı ve sürekli olarak rahatsız etmesiyle sonuçlanan ve kurbanın kendisini koruyamayacak durumda olduğu bir saldırganlık türüdür. Pişkin'in yaptığı alan araştırmalarına göre okul çağındaki her dört öğrenciden biri, bir hafta içerisinde zorbalığa maruz kalmaktadır. Akran zorbalığının birçok türü mevcut... Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi öğretim üyelerinden oluşan bir grubun TÜBİTAK desteğinde öğretmen, öğrenci ve veliler için hazırladıkları kitapçıklara göre bunları ana hatlarıyla şöyle sıralayabiliriz:
FİZİKSEL ŞİDDET: İtme, dürtme, tekmeleme, tükürme, vurma, ısırma, kulak çekme, tekme atmak ya da çelme takmak, kesici ya da delici aletlerle saldırma, ateşli silahlarla korkutma, oturacağı yere sivri bir cisim koyma, cisim fırlatma, vs.
SÖZEL ŞİDDET: Boy, kilo, diş yapısı, ten rengi gibi bedensel özellikleriyle alay etme; giysi ve gözlük gibi dış görünüş özellikleriyle alay etme; peltekliğiyle, kekemeliğiyle, aksanıyla ya da şivesiyle alay etme; küçük düşürücü lakaplar takma, kaba ve çirkin sözlerle (manyak, geri zekalı, ezik, vb.) hitap etme; sözlü olarak tehdit etme, vs.
SOSYAL ŞİDDET: Dışlama, oyunlara almama, grup dışında bırakarak yalnızlığa itme, görmezden gelme, konuşmama, diğer öğrencilerin de o öğrenciyle konuşmasını engelleme, diğer öğrencileri o öğrenciye karşı kışkırtma, hakkında dedikodu ve söylenti çıkarma, iftira atma, haksız şikayetlerde bulunma, çeşitli yerlere çirkin yazılar yazma.
CİNSEL ŞİDDET: Cinsel amaçlı dokunma, elle ya da sözle sarkıntılık yapma, cinsel çağrışımlı sözcükler kullanarak imalarda bulunma, giysilerini (etek, eşofman) kendi isteği dışında kaldırma ya da çıkarma, hakkında cinsel içerikli söylentiler yayma, tecavüz, vs.
EŞYALARA ŞİDDET: Eşya ya da yiyecekleri zorla alma, para ya da eşyaları çalma, haraç alma, zorla bir şeyler ısmarlatma, defter ya da kitaplarını karalama, eşyalarını izinsiz kullanma, vs.
AKRAN ZORBALIĞI İLE İLGİLİ YANLIŞ ALGILAR
Akran zorbalığının bu derece yaygın bir sorun olduğu halde bu kadar az önemsenmesinin birçok kültürel ve sosyal nedeni var. Öyle anlaşılıyor ki zorbalık hakkındaki çeşitli yanlış toplumsal yargılar şiddetin üretilmesinde ve tekrar tekrar üretilmesinde önemli bir rol oynuyorlar. Bu algılardan bazıları şunlar:
İNKAR VE KÜÇÜMSEME: Özellikle okul yöneticilerinin, sorunları görmezden gelerek 'Bizim okulda zorbalık yoktur' diyerek kendilerini savunmaya çalışmaları. Toplumsal açıdan bakıldığında da zorbalık olaylarının 'büyütülecek kadar ciddi olmadığı' algısı. Oysa Doç. Dr. Metin Pişkin tarafından ilköğretim öğrencileri üzerinde yapılan araştırmalar öğrencilerin yüzde 26'sının fiziksel, yüzde 34'ünün de sözel şiddete maruz kaldığını ortaya koymuştur.
EĞİTİCİ BULMA: Zorbalığı büyüme ve gelişmenin doğal bir parçası olarak görmek büyük bir hatadır. 'Zorbalığa uğrayan öğrencilerin yaşam güçlükleriyle mücadele etme becerisi gelişir', 'bu öğrenciler acı çekerler ama acı onları olgunlaştırır' ya da 'zamanla unuturlar' gibi yaklaşımlar çok yaygın ve tehlikelidir.
EĞLENCELİ BULMA: Doğası gereği şiddet ve zorbalık içeren eylemleri çocukların birbirine yaptığı 'masum şakalar' olarak görmek, en fazla 'ayarını kaçırmış' olmakla suçlamak.
GÖRMEZDEN GELME: Toplumda kendisine yapılan zorbalığı şikayet eden öğrencileri 'ana kuzusu' olarak tanımlayıp aşağılamak, bu kişileri ispiyonculukla suçlamak gibi bir eğilim vardır. Şikayetler genellikle önemsenmez ve kurban, dolayısıyla şiddet, görmezden gelinir. Bu öğrenciler yalnızlaştırılır.
KURBANI SUÇLAMA: Zorbalığa uğrayan öğrencinin 'mutlaka bunu hak edecek bir şey yaptığı'nın düşünülmesi. Kurbanın kışkırtıcı olarak görülüp zorbalığa ortak edilmesi.
ZAMANA BIRAKMA: Küçükken yapılan zorbalıkların geçici bir ergenlik durumu olarak görülmesi ve bu zorbalıkları yapanların büyüyünce olgunlaşıp 'akıllı, uslu insanlar olacaklarını' varsaymak. Oysa araştırmalar okul döneminde zorbalık yapanların önemli bir bölümünün, yetişkin olduklarında da kendilerine ve topluma zarar vermeye devam ettiğini ortaya koyuyor.
CİNSİYET AYRIMCILIĞI: Zorbalığın sadece erkekler tarafından uygulandığını düşünmek... Araştırmalar kızlar tarafından uygulanan şiddetin de küçümsenemeyecek boyutlarda olduğunu ortaya koyuyor.
ZORBALIĞIN YOL AÇTIĞI SORUNLAR
Araştırmalar akran zorbalığına maruz kalan bireylerin süre giden hayatlarında şu tür sorunlarla karşılaştığını ortaya koymuştur:
* Düşük ya da zayıf benlik algısı
* Kendine güvensizlik
* İnsanlara güvenme ve onları sevme becerisinden yoksunluk
* Şiddete alışma ve uygulayıcı olma
* Öfke ve intikam duygularıyla yaşama
* Pasifize olma ve içe kapanma
* Depresyon
* İntihara eğimlilik
* Kaygı ve korku
* Uyku ve yeme bozuklukları
* Okulda başarısızlık
* Madde bağımlılığı
* Evden ya da okuldan kaçma
* Kendini değersiz görme
* Fiziksel ve duygusal gelişimde gecikme
BİZE ULAŞIN
* Bu yazıda anlattıklarımız sizin ya da bir yakınınızın başından geçtiyse ya da halen geçmekteyse
* Kampanyamıza destek vermek, sorunun nedenleri ve çözüm önerileri hakkında görüş bildirmek istiyorsanız 'Akran Zorbalığına Hayır!' kampanyamıza katılın. Şikayet ve dileklerinizi bizimle paylaşın. Telefon: (0212) 354 34 40 E-mail: ibrahim.altay@sabah.com.