Bu Sherlock, bildiğim Holmes'a benzemiyor

Ben inançlı bir insanım. Bir zamanlar Sherlock Holmes isimli bir dedektifin yaşadığına ve Doktor Watson'ın onun en iyi arkadaşı ve vakanüvisi olduğuna sarsılmaz bir bağlılıkla inanıyorum. Bu yüzden televizyonu açıp bu büyük akıl yürütücü ve yardımcısını I) 2012 yılında; II) New York sokaklarında; III) iki erkek değil de bir erkek ve bir kadın olarak cinsiyet değiştirmiş şekilde gördüğümde ilk tepkim mutlulukla gülümsemek olmadı. Bunun yerine şaşırdım, rahatsız ve biraz da sinir oldum. Ancak Elementary'yi izlemeye başlayınca anladım ki bu hayatımdaki kritik bir eşikti ve önümdeki seçenekler basitti. Ya ortodoks bir Sherlock'çu olarak bu diziyi kitabımıza edilmiş büyük bir küfür olarak lanetleyecek ya da ılımlı bir Sherlock'çu olarak onu dedektifin mesajını yayan bir dizi olarak benimseyecektim. Ilımlı Sherlockçu olarak yaftalanma pahasına ikinci yolu seçtim. Devam etmeden önce filmi bir yıl öncesine sarayım. Beni Galatasaray'da yürürken cep telefonumdan bulan kadının sesi yeni bir Sherlock Holmes çevirisi yapmaya ne diyeceğimi soruyor. Holmes ve Watson gibi birbirini önceden tanımayan iki kişi olarak ortak bir iş yapmaya karar veriyor, buluşuyor ve elimizdeki Kanon'u çevirmeye koyuluyoruz. Kanon derken, Sherlock Holmes'un Maceraları'nın da içinde yer aldığı Holmes külliyatından bahsediyorum.
DÖVMELİ BİR SHERLOCK
Kısa bir süre içinde bizden özel bir edisyonun çevirisini yapmamızın istendiğini fark ediyoruz. İngiltere Kralı 1. James'in 1600'lerin başında İncil'i anlaşılır bir İngilizceyle yeniden yayımlamak amacıyla en büyük din alimlerini bir araya getirerek yaptığı işin bir benzerini yapacak, Sherlock Holmes'un Norton Eleştirel Basımı'nı Türkçeleştireceğiz. Kanon'u çevirdiğimiz süre boyunca telefondaki sesin sahibi Berrak Göçer'le ne zaman "çeviri nasıl gidiyor Sherlock?" veya "dipnotları ne kadar abartmışlar, değil mi Watson?" şeklinde birbirimize takılsak Holmes veya Watson olarak isimlendirilmenin anlamı üzerine düşünürken bulduk kendimizi. Başrollerinde Lucy Liu ve Jonny Lee Miller'ın yer aldığı yeni Sherlock uyarlaması Elementary'nin yaptığı şey de tam bu aslında. Ortodoks Sherlock'çuları kızdırmak pahasına dedektif ve yardımcısı arasındaki ilişkinin mahiyetini sorguluyor. Elementary'de Holmes'un uyuşturucu bağımlılığından kurtulup sağlığına kavuşmasını isteyen, bu yüzden de bir doktoru ona eşlik etmek üzere tutan babası bu iki karakteri bir araya getiriyor. Bunları yazarken bile utanıyor, yüzümün kızardığını fark ediyorum, lakin John, pardon, Joan Watson, dedektifle tanışmaya gittiğinde Holmes'un az önce sevişmiş olduğu bir kadınla karşılaşıyor önce. Daha da fenası, dedektifin vücudunu kaplayan dövmeler. Kendisini ilk defa keman çalarken değil, bir sürü ekranın karşısında yarı çıplak, tefekküre dalmış bir halde buluyoruz.
DEĞİŞİME ALIŞMAK ZOR
Pek çok Sherlockçu için burada yaşananları hazmetmek o kadar zor ki insan dizinin ilk sahnesindeki gibi elindeki bardağın yere düşüp paramparça olmasından korkuyor. Oysa daha bundan iki sene önce BBC, Holmes ve Watson'ın iki erkek olarak Londra'da yaşamalarına müsaade eden, her bölümü bir buçuk saat süren Sherlock adlı bir dizi yaptığında şaşırmaktan çok memnuniyet duymuştuk. İlk bölüm yayınlanmadan önce herkes kitaplardaki suç vakalarını dizinin günümüze nasıl uyarlayacağını merak ediyordu. Victoria döneminde yaşanan vakalar 2010'ların Londrası'na uyarlanabilir miydi? Bu soruya BBC'nin verdiği cevap, "Hem de nasıl!" olmuştu: Senaryo ekibi her bölüme bir kısmı bizim çevirimizde de yer alan Sherlock maceralarından belli durumlar ve karakterleri serpiştirmişti. Bazen açık bazen daha üstü kapalı göndermeler her Sherlockçuyu özel olarak kendisine göz kırpıldığı duygusuyla dolduruyordu. Elementary'de de böyle ince mesajlar var. Sherlock, Kanon'daki büyük aşkıyla aynı adı taşıyan bir kadın, Irene yüzünden Amerika'ya gelmiş mesela. Zamanında Scotland Yard'a danışmanlık yapmış biri olarak şimdi deneyimlerini New York polis teşkilatının hizmetine sunuyor. Muhtemelen dizinin ilk 15 dakikasını seyredince onu sevip sevmediğinize karar vereceksiniz. Bense maalesef ne düşüneceğimi bilemedim, çözümü Berrak Göçer'e akıl danışmakta buldum. Göçer "Holmes'u 21. yüzyıl Londrası'na yerleştirerek yenilikçi bir çalışmaya imza attı," diyerek BBC uyarlamasını övdü önce. Elementary konusunda ise temkinli, yalnızca ilk bölümü izlediği için dizinin genel kalitesiyle ilgili yorum yapmıyor. "Ama özgeçmiş hikayelerini tamamen değiştirmesi; Watson'la Holmes'un tanışma biçimlerinin, Watson'ın geçmişinin sil baştan yazılması, Sherlock'u Sherlock yapan öğeleri yok edip ortaya CSI benzeri bir dizi çıkartıyor," diyor. "Elementary kendi içinde başarılı olabilir, ama Conan Doyle'ın kaleme aldığı Sherlock Holmes kanonu göz önünde bulundurulduğunda, naçizane fikrim BBC'nin yeniyle eskiyi daha büyük bir ustalıkla harmanladığı yönünde."
ZAMAN TANIMAK GEREK
Göçer'in aksine ben bu yazının hiçbir yerinde Arthur Conan Doyle'dan bahsetmedim. Sherlock'çular için Conan Doyle, Watson'ı tanıyan, o dönemde yaşamış İskoç bir romancı yalnızca, bundan fazlası değil. O yüzden ricam, Kanon'u yazan kişinin Watson olduğuna, onun ve Holmes'un gerçekten yaşadıklarına inananlara Elementary gibi reformcu yapıtları kabul etmeleri için biraz zaman tanımanız. Umuyorum ki bir süre sonra şüpheciliği bir kenara bırakacak, cep telefonu kullanan New Yorklu modern Sherlock Holmes'a biz de alışacağız.