45 yılda SİYAD'ın isabetli tercihleri

Sinema Yazarları Derneği'nin (SİYAD) 45. Türk Sineması Ödülleri yarın Cemal Reşit Rey'de düzenlenecek törenle verilecek. Bu giriş bir haber cümlesi gibi gelebilir size. Ama bu ödüllerin 45'cisinin düzenleniyor olması özel bir ilgiyi hak etmiyor mu? 1968'te başlamış sinema yazarlarının yılın en iyilerini seçme geleneği. Ama son zamanlarda SİYAD ödülleriyle ilgili bir önyargı var: "Ödüller kimselerin izlemediği filmlere veriliyor," deniliyor. Gerçekten öyle mi? 1968'ten bu yana verilen ödüllere bakınca, yani SİYAD tarihin koridorlarında dolaşınca farklı bir manzara çıkıyor. Sinema tarihimiz için kıymetli olan, bugün klasik olarak kabul edilen pek çok film ve usta yönetmen, sinema yazarları tarafından ödüllendirilmiş. Kimi ödüle mesleğinin ilk yıllarında, kimi de olgunluk döneminde kavuşmuş. Eleştirmenlerin tercihlerine bakılınca, sinemada yenilikçi ve yaratıcı yaklaşımlara daha fazla prim verildiği söylenebilir. Bu da doğal aslında. Çünkü eleştirmenler genel olarak sinemada yeniliği ve yaratılıcığı sever. Popülist filmlerden uzak durulmuş. Ama kitle filmlerinin iyi örneklerine değer verilmiş. Mesela, Babam ve Oğlum, Eşkıya, ve Arabesk SİYAD'ın ödül verdiği filmler. Ama şöyle bir şey de çıkıyor ödüllere bakınca, sinema tarihimiz için önemli olan yönetmenler ve onların filmleri pek atlanmamış. Mesela Ertem Eğilmez'den Lütfi Akad'a, Atıf Yılmaz'dan Yılmaz Güney'e, Zeki Ökten'den Yusuf Kunçenli'ye, Ömer Kavur'dan Ali Özgentürk'e, Yavuz Turgul'dan Çağan Irmak'a, Nuri Bilge Ceylan'dan Reha Erdem'e, Kutluğ Ataman'dan Serdar Akar'a, Derviş Zaim'den Özcan Alper'e, Semih Kaplanoğlu'ndan Zeki Demirkubuz'a kadar kıymetli yönetmenler, eleştirmenlerin filmlerini ödüllendirdiği sinemacılar olmuş. Zaten yandaki tabloya bakınca da genel olarak SİYAD'ın tercihlerinin isabetli olduğunu görmek mümkün.
1968'DEN BU YANA EN İYİLER SEÇİLİYOR
SİYAD, 1977 yılında kuruluyor. İlk başkan da Atilla Dorsay oluyor. Ama ondan öncesinde de, resmi olarak bir dernek çatısı altında toplanılmasa da, sinema yazarları örgütlü. 1968'te ilk defa sinema yazarları tarafından yılın en iyi filmleri seçilmeye başlanıyor. Sonra ara veriliyor. Bunda ülkedeki kaos ortamının ve sinemadaki yozlaşmanın etkisi büyük. 1973'e tekrar seçimler başlıyor. O yıldan itibaren de düzenli olarak en iyiler belirleniyor. 1978'de, en iyiler bir törenle duyuruluyor. İlk tören mekanı da Emek Sineması. 1979'da Harbiye Açık Hava Tiyatrosu'nda hınca hınç bir kalabalık karşısında tören düzenleniyor. 1980'de ise yine Emek Sineması'na dönülüyor. 12 Eylül'de tüm dernekler gibi SİYAD da kapanıyor. Ama sinema yazarları listelerini açıklamaya devam ediyor. Ödüller de bazen bir meyhanede sahiplerine kapalı devre buluşmalarla veriliyor. 1993'te SİYAD tekrar kuruluyor. 1997 itibariyle tekrar törenler düzenlenmeye başlanıyor.
TARİHİ ANLARA VESİLE OLDU
SİYAD törenleri sonrası bir tartışma alıp yürür. Kâh verilen ödüllere itirazlar yükselir, kâh törenler eleştirilir. Ya da geçen yıl olduğu gibi kılık kıyafet meselesi tartışmaya açılır. Oysa Sİ- YAD üyelerinin amatör bir ruhla, kendi çabalarıyla kotarmaya çalıştığı bir gecedir aslında bu törenler. Eleştirmenlerin eleştirilmesinde yadırganacak bir şey yok. Ama bu törenlere güncel tartışmaların dışında bakıldığı zaman ilginç buluşmaların da olduğu bilinmelidir. Mesela 2004'te Halif Refiğ'e SİYAD Onur Ödülü'nü, dönemin Kültür Bakanı Erkan Mumcu vermişti. Mumcu yaptığı konuşmada Refiğ'den devlet eliyle yakılan Yorgun Şavaşçı için özür dilemişti. SİYAD'ın Onursal Başkanı Atilla Dorsay'ın anlattığına göre 1980'deki Emek Sineması'ndaki törende sinema yazınına katkıda bulunan Halit Refiğ, Oktay Akbal, Burhan Arpad, Salah Birsel, Hüsamettin Bozok, Tarık Dursun K., Vehbi Belgil, Tuncan Okan, Alim Şerif Onaran, Rekin Teksoy ve Şakir Eczacıbaşı'na aynı sahnede ödül verilir. Bu buluşma da tarihi bir an olarak kayıtlarda duruyor.
PAMUK DA, AVŞAR DA ÖDÜL ALDI
45 yıllık SİYAD'in en iyiler tarihinde ilginç ayrıntılar var. Mesela sinema yazarlarından en çok ödül alan yönetmen Ömer Kavur. Yönetmenin çektiği Ah Güzel İstanbul, Anayurt Oteli, Gizli Yüz ve Karşılaşma en iyi film seçilmiş. Filmleri üçer defa en iyi film seçilen yönetmenlerse Lütfi Akad, Atıf Yılmaz, Zeki Ökten, Nuri Bilge Ceylan ve Reha Erdem. Eleştirmenlerle arasının iyi olmadığı düşünülen Hülya Avşar, Benim Sinemalarım ve Fazilet filmlerindeki performansıyla 1990'da en iyi kadın oyuncu seçilmiş. Süt Kardeşler 1976'da yılın en iyi 10 filmi arasında yer almış. Kemal Sunal 1978'de, Çöpçüler Kralı ve Şabanoğlu Şaban ile en iyi erkek oyuncu seçilmiş. Müjde Ar dört defa en iyi kadın oyuncu ödülü alan tek oyuncu. Onu Tarık Akan ve Şener Şen üçer oyuncu ödülüyle takip ediyor. Nobel ödüllü yazarımız Orhan Pamuk'un da SİYAD'dan ödül aldığını biliyor muydunuz? Gizli Yüz'ün senaristi olarak 1993'te en iyi senaryo ödülünü alır Pamuk. SİYAD'dan ödüllü bir diğer edebiyatçımız da Selim İleri. Kırık Bir Aşk Hikayesi'nin senaryosuyla en iyi senaryo ödülünü alır. Şerif Gören'in yönettiği Yol filmi ise yıllar sonra vizyona girdiğinde değerlendirme dışı tutulmuş. Fakat 1999'da Şerif Gören ve Fatoş Güney'e özel ödül verilir.