Sosyal medyada gri noktalara ihtiyacımız var

İnsanlığın teknolojik gelişmelere alışması zaman alıyor galiba. Ama o alışma döneminde kimi sancılar da yaşanıyor. Şöyle biraz geçmişe gidelim, cep telefonları ilk çıktığı zamanı bir hatırlayın "Yolda telefonla konuşulur mu, ayıp," denilirdi, ya da dijital fotoğraf makinaları ortalığa dökülünce "Herkes fotoğraçı mı oldu şimdi?" diye kibirli bir bakış sarmıştı ortalığı. Ama hepsi unutuldu gitti, artık cep telefonunun hayatın vazgeçilmez bir parçası olduğunu biliyoruz. Eski usul fotoğraf çekenlerse neredeyse kalmadı. Sosyal medya da aslında yeni bir alan. Özellikle de Twitter'ın Türkiye'de yaygınlaşmasının üzerinden çok zaman geçmedi. Ama 'Twitter olmadan olmaz' gibi bir algı var şu aralar. Ülkemizde yaklaşık 12 milyon kullanıcısının olduğu Twitter, son günlerin de en çok tartışılan sosyal medya ortamlarından. Şimdilik deneyimliyoruz, olumlu, olumsuz taraflarını yaşayarak öğreniyoruz. Farklı konularda bilgi ve deneyim paylaşımları, insanların kendini ifade etme olanağı, farklılıklarla karşılaşma imkanı gibi olumlu durumlar bir yana, Twitter'da linçler de oluyor, hakaretler de ediliyor, bilgi kirliliği de yaşanıyor. 'İnternet ekipler amiri' olarak tanınan Serdar Kuzuloğlu ile Twitter'daki haletiruhuyeyi, olumlu olumsuz yönlerini konuştuk. Tabii hafta içi yaşadığı linç girişimini sormamazlık etmedik.
- Sosyal medyada, özellikle Twitter'da bir adap oluştu mu?
- Bir karşılaştırma yapmak için cep telefonlarını düşünelim. Hatırlanırsa cep telefonlarının hayatımıza girdiği ilk yıllarda sokakta, otobüste telefonla konuşmak görgüsüzlük olarak görülüyordu. Bugünse kısa mesajla kandil tebriği bekleyen bir toplum haline geldik. Sosyal medyanın en kolay kullanılan ve en çalçene ortamı Twitter'da da benzer bir süreçten geçiyoruz. Mesela bugün Twitter'a insanların yemek fotoğrafı koymasına, gittiği yerleri yazmasına 'Senin nerede olduğundan bana ne?', 'Yediğin yemeği niye koyuyorsun?' gibi itirazlar geliyor. Emin olun, bir süre sonra bu tepkilerin hepsi söyleyenlere bile komik gelecek. Açıkçası Twitter bugünkü anlamıyla hayatımıza birkaç yıl önce girdi. Henüz alışma, kurallar oluşturma dönemindeyiz.
ÇOK FAZLA BİLGİ KİRLİLİĞİ YAŞANDI
- Peki genelde sosyal medyanın, özelde Twitter'ın ne gibi bir işlevi var?
- Cep telefonu bireyler arasında bir iletişimin aracıydı, sosyal medya ise iletişim aracından da öte bir kitle etkileşim aracı. Twitter gibi sosyal medya ortamları, sizi sanal ve teorik olarak diğer bütün kullanıcılara bağlıyor. Büyük bir organizmanın parçası haline getiriyor. Bu organizmanın içindeki serbest radikaller bazen kanser hücreleri yaratıyor. Organizma bazen bu hücreyi yok edebiliyor, bazen de edemiyor. O zaman o hücre büyüyor, bir ura dönüşüyor ve habis gibi yayılıyor.
- Gezi olaylarında Twitter nasıl ön plana çıktı?
- Gezi Parkı eylemleri ve yansımaları Twitter hızında yaşanan bir süreçti. Kimsenin birilerinin analiz yapmasını, olayların önünü arkasını eşelemesini beklemeye zamanı yoktu. Herkes telefon ekranlarından eylem nerede, polis nerede, ne oluyor, ağaçlar sökülüyor mu, park ne olacak, müdahale olacak mı sorularına cevaplar arıyordu. Habercilerin bile talep edilen hızda doyuramayacağı bir açlık vardı. Sürekli sorulara cevap aranıyordu o küçük ekranlardan. Ama bu süreçte şu unutuldu: Burada kim kimdir, kimin sözü ne kadar anlamlıdır, kim neyi söylemeye ne kadar ehildir? Dolayısıyla belki de bu ülkenin tarihinde hiç görülmediği kadar bilgi kirliliği yaşadık. Ve bilgi çarpıtılmasını hiç beklemeyen bir kitle, gerçekliğini koşulsuzca kabul ettiği ortamlarda birçok yanlış bilgiye maruz kaldı.
- Bu, bilgi kirlenmesi neden yaşandı?
- Gezi Parkı eylemlerinin bu denklemdeki ayrıştırıcı noktası şu: Hiç olmadığı kadar sayıda yeni insan bu süreçte, bu mecraya girdi. Kimi gözlem, kimi haberdar olmak için, kimi kendi düşüncesini baskın kılmak adına, dezenformasyon yapmak için. Ama yeni kitlenin çoğu ortamın yabancıydı, ne yapacağını bilmiyordu. Her şey Twitter'da varlık gösterme savaşına dönüştü.

- Her atılan tweet neden doğru kabul edildi?
- Bu olay sırasında hem tecrübe hem de sorgulama araçları açısından yetersizdik. Mesela bir fotoğrafta bir gösterici yerde sürükleniyor. Bu fotoğraf bugüne mi ait, geçen seneye mi ait, bilinemedi. İnsanlar fotoğrafı bu süreçte görünce, onun Gezi olaylarına ait olduğunu düşünüyor ve onun üstünden bir süreç geliştiriyordu. Benim takip edebildiğim kadarıyla bilgi çarpıtma konusunda hiçbir taraf temiz kalamadı. Ama günün sonunda şu sevindirici: Benzer bir olay yaşanırsa vatandaş da polis de eylemci de epey bir tecrübeye sahip artık. Bir haberin saygınlığı nasıl kontrol edilebilir, bir şey kötüye gidiyorsa nasıl düzelebilir, doğru iletişim nasıl kurulabilir gibi konularda bir tecrübemiz var artık. Teyitli bilgi gibi ifadeler ortaya çıkması da bunun göstergesi.