Napolyon'u yenen Mekanik Türk aramızda

Mekanik Türk; Wolfgang von Kempelen isimli bir mekanik ustası tarafından 1769'da icat edildi. İlk olarak dönemin en güçlü kadınlarından olan Avusturya İmparatoriçesi Maria Theresa'ya sunuldu. 120 cm uzunluğunda, 105 cm genişliğinde ve 60 cm yüksekliğindeki otomat, karşısındakiyle satranç oynuyordu. Ünü o kadar yayılmıştı ki efsane bilimadamı Benjamin Franklin'e karşı satranç oynadı ve kazandı. Yendiği ünlüler arasında satranç ustalığı bilinen Napolyon Bonapart ve bilgisayarın babası kabul edilen Charles Babbage da vardı. Mekanik Türk, 1854'te New York'tayken bir yangında kül oldu. Dönemin en ünlü isimleri hakkında makaleler, kitaplar yazdı. Ancak Mekanik Türk'ün yapay zekaya sahip olmadığı ve aslında çok iyi bir illüzyondan ibaret olduğu yıllar sonra anlaşıldı. Makinenin mucidi Kempelen, Mekanik Türk'ün içine çok başarılı bir satranç ustasını sokuyordu. Kempelen her şovdan önce, Mekanik Türk'ün altındaki kutuyu izleyicilere gösteriyordu. Daha sonra da satranç ustası hiç kimseye gözükmeden kutunun içine girip mum ışığında karşısındakini mat ediyordu. Satranç tahtası mıknatıslıydı ve bir tane de kutunun içinde vardı. Sahnede bir hamle yapıldığında kutunun içinde aynısı gerçekleşiyordu.
NEDEN TÜRK BİR KARAKTER
Otomata neden Mekanik Türk adı verildiği hakkında çeşitli rivayetler var. Bunlardan bir tanesine göre o dönem Türk ortaoyunları büyük ilgi gördüğü için sanatsal anlamda Türk figürü seçilmişti. Bir başka teoriye göre Avrupa'daki ünlü isimlere satranç masasında Türkler'i yenme zevki yaşatılmak istendi. Diğer bir tahmine göre de Türkler'in ticaret veya fetihlerdeki kurnazlıklarına gönderme yapılmıştı. Sadece 85 yıl şov yapabilen Mekanik Türk'ün ünü günümüze kadar ulaştı. Dünyaca ünlü alışveriş sitesi Amazon, Mekanik Türk'ten esinlenerek kurduğu bir sistemi kullanıyor. Sistem, yapay zeka ve bilgisayar verilerinin sınıflandıramadığı bilgiler konusunda kullanıcılara yardımcı olmayı hedefliyor. Mesela duyduğunuz bir şarkının kime ait olduğunu ya da fotoğrafını gördüğünüz bir yemeğin ismini merak ediyorsunuz. Amazon'un Mekanik Türk servisine girip merak ettiğiniz şeyi paylaşıyorsunuz. Servis çalışanları bilgisayarların yanıtlamakta zorlandığı bu gibi soruları sizin için cevaplıyor ve merakınızı gideriyor. Mekanik Türk için herkes çalışabiliyor. Amazon, verdiğiniz doğru cevaplar için size cüzzi miktarda bir ödeme de yapıyor. Mekanik Türk ayrıca şimdilerde yeniden dünyaya döndü. İllüzyon makineleri uzmanı ABD'li- John Gaughan, Mekanik Türk'ün birebir kopyasını yaptı. BBC'ye Türk replikası hakkında konuşan Gaughan, dönemin şartları düşünüldüğünde Mekanik Türk otomatının gerçek bir efsane olduğunu söylüyor. Gaughan'a göre Mekanik Türk, gerçek yapay zekaya sahip olmasa da illüzyon harikası olması efsaneler arasına girmesi için yeterli.