Dumansız hava sahasını sevdik

Sigara yasağı resmi olarak 19 Temmuz 2009 yılından itibaren yürürlüğe girdi ve ülkece dumansız hava sahasına havalı bir giriş yaptık. Açık söylemek gerekirse bu hiç kimse yasakla bu işin çözülebileceğine ihtimal dahi vermiyordu. Bu kanunu faşizan bulanlar bir kenara, 'Türk gibi sigara içmek' deyiminin muhatabı olan ülke vatandaşları için yasaklar delinmek içindi ve ince belli çay bardağının içindeki tavşan kanı çay ile tüttürülecek sigaranın keyfinden kimse vazgeçemezdi. Bu zihni altyapının arkasında elbette Türkiye'de bugüne kadar tozu dumana katarak içip durduğumuz sigara alışkanlığı var. Hafızamızı biraz yoklayarak nasıl bir ortamdan bugünlere geldiğimizi kolayca anlayabiliriz.
UÇAKTA BİLE SİGARA İÇİLİYORDU
Önce yolculuklarımıza göz atalım isterseniz. Yasak çıkmadan önce şehirlerarası yolcu otobüslerinde içilen sigaranın haddi hesabı yoktu. Genç neslin 'Nasıl yani?' diye hayret ettiği bu durum, o dönem tiryakilerinin bile şimdi garibine gidiyor aslında. Otobüste hasta, çocuk, yaşlı varmış kimsenin umrunda değildi ve üst üste yakılan sigaraları tüttüre tüttüre yolculuk yapılırdı. İşin ilginç tarafı bu garip ve insani olmayan durumu yadırgayan ve itiraz eden de pek çıkmazdı. Gecenin bir yarısı arka koltuktan ensenize sigara dumanının üflenmesi işten bile değildi. Verilen molanın ardından otobüse biner binmez sigaralara sarılmak da adettendi. O dönemler otobüslerde kusma vakaları çok sık yaşanır ve bu yüzden muavinler yolculara poşet taşırlardı. Bu durum genelde yol tutmasına bağlanırdı ama sigara yasağı kalktıktan sonra kusma vakalarının da azalması kusmaların daha çok sigara dumanından kaynaklandığını ortaya çıkarmış oldu. Her ortamda sigara içilen bu karanlık çağlar sadece yolcu otobüsleri ile kalsa iyi! Bırakın şehirlerarası otobüsleri, belediye otobüslerinde bile sigara içilirdi. Buyur burdan yak! Hayır, yanlış okumadınız, gerçekten de İstanbul'da belediye otobüslerinin içinde sigara içmek serbestti. Biten sigaranın izmariti de sivri burunlu ayakkabının ucuyla otobüsün içinde söndürülürdü. Gerçi belediye otobüsünde sigara içilen dönemler ile "Buralardan denize girerdik" cümlesi aynı zaman dilimine denk düşer ama hatırlatmakta fayda var. Durum uçaklarda da farklı değildi. Uçakların içinde sigara içilen ve içilmeyen koltuklar vardı ama içilen sigara dumanının içilmeyen koltuğa ulaşmaması gibi bir önlem olmadığı için herkes duman altı olurdu. Vapurlarda, minübüslerde, trenlerde yolculuk edenler de bu dumandan nasibini yeterince alırdı elbette. Hastane, lokanta, kafe, kamu kuruluşları gibi aklınıza gelebilecek her mekanda rahatlıkla içilen sigaraları saymıyorum bile. Yasakla birlikte aldığımız mesafe ve nefes sayısı bir hayli arttı. Öyle ki, uygulamayı faşizanca bulan tiryakiler bile gelinen durumdan memnun. Şimdi geçmiş günlere bakıp "Vay be arkadaş, otobüste, uçakta, hastanenin içinde nasıl sigara içiyor muşuz?" noktasına gelen çok. Ama yine de her şey tam olarak hallolmuş değil. Zira kapalı mekanlarda sigara yasağına büyük oranda uyum sağlansa da çocuk parkları, otobüs ve metrobüs durakları ile metronun üstü açık duraklarında hiç yasak yokmuşçasına hareket edenler hâlâ mevcut. Durak bekleyen kadar insanı rahatsız etmek bir yana üzerine sinen koku ve bindiği aracın içine üflenen son nefeste cabası. Ancak bunun gibi bütün bu ihlallere rağmen sigara yasağı konusunda beş yılda Türkiye'nin çok ciddi bir mesafe aldığı ve toplumsal bir bilinç oluşturduğu ortada. Zaten sağlık bakanlığı verileri de bunu doğruluyor. Türkiye ilk kez bir yasağı bu kadar benimsedi. Hiç sesimizi çıkarmasak da bu dumandan çok çekmişiz anlaşılan.
Yeşilay Başkanı Prof. Dr. İhsan Karaman
Kapalı alanda sigara yasağı bir devrimdir
Son on yılda sağlık bakanlığının dumansız hava sahası projesiyle son on yılda çok mesafe alındı, sigara içme oranları yüzde 4 düştü. Bu bir dünya rekorudur. Kapalı alanda sigara yasağı bir devrimdir. Vatandaşın ihbar etmesi gerekiyor. Bu gammazlamacılık değil, gençliği ve toplum sağlığını korumaktır. Fakat henüz açıklanmayan bir araştırma raporuna göre, bu kadar mücadeleye rağmen 15 yaş altı grupta sigara konusunda artış var. Gençlerin kişilik bulma çabalarının, asi olma durumunun bir enstrümanı haline geliyor sigara. Sigara yüzünden dünyada 6 milyon, Türkiye'de 120 bin insan ölüyor.
BEŞ YILDA 2 MİLYON 200 BİN KİŞİ SİGARAYI BIRAKTI
Sigara yasağı konusunda sağlık bakanlığı bin 704 denetim ekibi ile 5 milyon 464 bin 157 denetim gerçekleştirildi. Denetimlerde 40 milyon 63 bin 471 TL idari para cezası kesildi.
Sistemin daha iyi yürütülebilmesi için 2012 Eylül ayında online Dumansız Hava Sahası Denetim Sistemi (DHSDS) faaliyete geçirildi. 17 Eylül tarihinden 31 Mart'a kadar bir milyon 15 bin 562 denetim yapıldı ve 18 milyon 65 bin 144 lira idari para cezası uygulandı.
27 Ekim 2010-30 Nisan 2013 tarihleri arasında ALO 171 Sigarayı Bırakma Danışma Hattı'na gelen toplam çağrı sayısı 7 milyon 819 bin 284. Günlük ortalama 9 bin civarında çağrı yapılıyor.
Ülkemizde her yıl 100 bin kişi tütün kullanımına bağlı hastalıklar sebebiyle ölüyor.
Türkiye'de 15 yaş üzeri 16 milyon kişi sigara kullanıyor. Küresel Yetişkin Tütün Araştırması'nın 2012 verilerine göre, ülkemizde 15 yaş ve üzeri bireylerin 2008 yılında yüzde 31,3'ü her gün veya ara sıra tütün ve tütün mamullerini kullanırken, 2012 yılında bu oran yaklaşık yüzde 27'ye düştü.
Ülkemizde 15 yaş ve üzeri halen tütün kullananların oranı erkeklerde yüzde 43,5 iken kadınlarda yüzde 16,0'dır.
Yetişkinlerde sigara içme oranında düşüş yaşanırken gençlerde artış yaşanıyor. 2009 yılında yapılan araştırmaya göre ülkemizde 13-18 yaş grubu gençlerin yüzde 8,4'ü sigara kullanıyor. Gençlerde sigara kullanımı erkeklerde yüzde 9,4 iken, kızlarda yüzde 5,3 oranında. Sigara içtiğini belirten gençlerin yüzde 62.8 bırakmayı düşünürken, yüzde 65.1'i geçen yıl içerisinde sigarayı bırakmaya çalışmış ancak başarılı olamamış.
Ülkemiz tütünle mücadelede Dünya Sağlık Örgütü'nün belirlediği kriterlere göre dünyada başarılı ilk dört ülke arasında yer alıyor. Tütün kontrolüyle ilgili yapılan son çalışmalardan sonra ülkemizde 2008 yılına göre yaklaşık 2 milyon 200 bin kişi sigarayı bıraktı, kapalı alanlarda sigara dumanına maruz kalma yüzde 60 ve yasak olmamasına rağmen evlerde sigara içenlerin oranı yüzde 35 azaldı.