Evlerde Topkapı Sarayı’ndan fazla eser var

Mazimiz Osmanlı gibi zengin bir imparatorluğa dayanıyor. Pek çoğumuzun evinde değerli olduğunu düşündüğü eski bir eşya vardır. Taşınırken atıp atmamakta kararsız kaldığımız, kaç para eder diye düşündüğümüz objelerden bahsediyorum. Peki ama ya sürekli üstüne bastığınız halınız yüz binlerce lira ediyorsa? Ya da tavan arasında çürümeye bıraktığınız yağlı boya tablonuz büyük ikramiye ile eş değerdeyse... Hemen size umut vermek istemem. Ama emsaller yok değil. Eskiciye sattığı şekerlikle hayatı değişen, evindeki kartpostal saray arşivine giren örnekler var. Hemen büyük umutlara kapılmayın elbette, ama evinizde gizli kalmış bir hazine varsa da gün yüzüne çıkartın. Bunun için yapmanız gerekenler basit. Eksperlere başvurmanız yeterli. Hem de internet ortamında artık kendi araştırmanızı kendiniz de yapabilirsiniz. İşte eksperlerden evdeki objeleriniz için tavsiyeler....

Murat Öztürk / Halı eksperi
ŞİMDİ AVRUPA VE AMERİKA'DAN ESER TOPLUYORUZ
- Halı eksperliğine nasıl başladınız?
- Öztürk Halı'yı rahmetli dedem 1960'lı yıllarda Kapalı Çarşı'da kurmuş. Ben bu işi yapan üçüncü kuşağım. Ama daha küçük yaşta genlerime işlemiş bu iş. Henüz ortaokuldayken komünizm çökmüş, Sovyetler dağılmış. O dönemde Azerbaycan ve Ermenistan'dan insanlar el dokuması değerli halılarını getirip burada satmaya çalışıyordu. O kadar da ucuza satıyorlar ki biz de iyilerini seçip alıyoruz. Bir gün dükkana valizlerle Azeriler geldi. Babam iki-üç parça aldı. Benim beğendiğim parçayı almadı. Ben de arkalarından koştum ve harçlıklarımdan ödeyip aldım. Birkaç saat sonra dükkana gelen Avrupalı bir koleksiyoner benim aldığım halıyı iki katı fiyatına aldı.
- Türkiye'deki evlerden hali hazırda değerli halı çıkıyor mu?
- Artık çok ama çok zor, pek kalmadı. Bazı çok zengin ailelerde var tabii ama öyle çok ucuza alma şansı yok. Dünya internet sayesinde küçüldü. Artık herkes bilgiye çok rahat ulaşıyor. Şimdi biz Avrupa ve Amerika'dan eser topluyoruz. Oradaki mezatları, koleksiyoncuları takip ediyoruz. Eserleri genelde yurtdışından alıyoruz. Her gün telefonlar geliyor "Antika halımız var" diye. Ama maalesef çoğu ekonomik açıdan hiç bir değer teşkil etmiyor.

Bayram Karşit / Resim eksperi
TÜRKİYE'DE YAPILAN SAHTE TABLOLAR ÇOK AMATÖR İŞİ
- Sık sahte resme rastlıyor musunuz ve en çok hangi ressamların sahteleri oluyor?
- Sahte resimlere ara ara rastlıyorum. En çok İbrahim Safi, Fikret Mualla, Hoca Ali Rıza ve son dönemde vefat etmiş olan bazı çağdaş sanatçıların sahte eserlerine rastladım.
- Türkiye'de sahte resim piyasası ne durumda?
- Son dönemde oldukça azaldı. Mesela eski klasik ressamların eserleri nadir olarak satışa çıkıyor ve fiyatları da yüksek olduğu için alıcı da satıcı da bu işi ciddiye alıyor ve mutlaka ekspertiz yaptırıyor.
- Bir eserin sahte olup olmadığını nasıl anlarız?
- Bir resmin sahte olup olmadığını anlamak için öncelikle ressamın eserlerini çok iyi tanımak, çok eser görmek ve bilgi sahibi olmak lazım. Bunun dışında ultraviolet ışık ve çeşitli kimyasallar kullanılır. Kimyasalların bazıları üzerindeki kirli tabakayı temizlememize, bazıları da eserin yeni olup olmadığını tespit etmemize yardımcı olur. Dünyada bile henüz zamanın getirdiği eskimeyi herhangi bir yöntemle yapmak mümkün değil. Ama Türkiye'de yapılan sahte tablolar çok amatör.

Turgay Artam / Antiş A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı
MANDAL KARŞILIĞI TOMBAK SATTI
- Türkiye'deki insanlar ellerindeki değerlerin farkında mı?
- Elbette hayır. İstanbul'daki evlerde Topkapı Sarayı'ndan fazla eser var.
- Sizin bulduğunuz, rastladığınız ilginç hikayeler var mı?
- Yıldız Sarayı'nda düzenlediğimiz tombak sergisini gezen bir kadın kendisinde benzer bir şerbetlik olduğunu ama bunu bir gün önce eskiciye satıp mandal aldığını söyledi. Tombağın değerini anlatınca da hızlıca sergiyi terk etti. Eskiciyi bulmuş ve tombağını üç katı ödeyerek geri almış. 50 bin lira gibi bir fiyatla müzayedeye koyduğumuz tombak tam 500 bin liraya satıldı. Sahibi büyük ikramiye çıkmış gibi sevindi.
- En çok hangi objeler çıkıyor evlerden?
- Evlerde genellikle değerli hilyelere rastlıyoruz. Değerli yüz binler eden bu hilyelerin ne olduğunun insanlar farkında değil. İnsanlar bunları evlerine asıyor ama ne olduklarını bilmiyor. Hilyeler Peygamber Efendimiz'i tasvir eden levhalardır. Etrafında da tezhip sanatı vardır. Ama üzerlerindeki imzalar eski Türkçe olduğundan kimse anlamıyor değerini. Oysa Nisan 2010'da 1 milyon 150 bin liraya satılan Kazasker Mustafa İzzet'in Hilye-i Şerif'i bunun en güzel ispatı. Sahibi sadece 50 bin lira istiyordu.
- Günde size kaç kişi başvuruyor?
- Yaklaşık 50 kişi başvuruyor. Bazı günler 20 eve ekspertize gittiğimiz oluyor. Ekspertiz için bir ücret almıyoruz.
- En değerli eşyalar nereden çıkıyor?
- İstanbul'da Anadolu yakasından çıkıyor. Ankara, Amasya, Konya ve Eskişehir'den de çok sayıda değerli eşya çıktığı oluyor. Doğal olarak her gidilen evden müzayedede satılacak eser çıkmıyor. Bazı evlerde hayal kırıklığı yaşanırken beklenmedik bir evden muhteşem eserler çıkabiliyor.

Muazez Bodur / BuKaçparaEder.com'un kurucusu

HER ÇEYİZ SANDIĞI ASLINDA BİR HAZİNE
Türkiye'de evlerde çok fazla değerli eşya var mı?
- Herkesin evinde değerli olduğunu düşündüğü veya değerli olduğunu büyüklerinden duyduğu nice obje var. Dededen kalma bir saat, büyükannenin çeyizinden porselen yemek takımı, babanın eski silahı... Belki bir servet değeri taşıyan nice eşya yıllarca evlerimizin bir köşesinde sessizce duruyor. Her çeyiz sandığı bir hazinedir aslında...
- En çok hangi objelerle kapınızı çalanlar oluyor?
- Site ziyaretçilerimize en çok halı, ahşap objeler, tablolar, tespihler, Kur'an-ı Kerim el yazmaları, paralar, silah ve savaş objeleri, saatler, eski fotoğraf makineleri, eski radyolar, vintage eşyalar, pul ve gümüş objeler konusunda hizmet veriyoruz. Osmanlı tarafından üretilmiş eserler ya da Osmanlı pazarı için yapılmış mobilyalar, porselenler, kılıçlar ve tablolar hâlâ evlerimizi süslüyor. Vintage dediğimiz dönem kıyafetleri, eski fotoğraf makineleri, kameralar ve eski radyolar tahmin edilen değerin çok üstünde değerlenebiliyor.
- Peki ama en değerli objeler neler oluyor?
- Birinci sırada Kur'an-ı Kerim ve el yazmaları geliyor. Günümüzde evlerde hâlâ çok sayıda el yazması eser ve Kur'an bulunuyor. Birçoğunun çok tahrip olduğunu görüyoruz. El yazması ve matbu eserler çok karıştırılıyor, ekspertiz için tarafımıza gönderilen bütün el yazması eserlerin çevirilerini yapıp, eserlerin ne olduğu, kim tarafından yazıldığı, hangi konuda yazıldığı hakkında eser sahiplerine bilgi veriyoruz. Kur'an ve el yazmalarını, halı, mobilya, eski savaş objeleri ve saat takip ediyor.
- Size şu ana kadar kaç kişi başvurdu?
- Online ve kurumsal müşterilerimizin 2,5 yıl içinde 250 bin eski değerli eşyasına ekspertiz yaptık. Elinde dedesinden, büyükannesinden kalma nadir ve eski eşyası olanlar, koleksiyonerler ya da olmak için çaba gösterenler, eski eşya almak ya da satmak isteyenler, antikacılar, mimarlar, iç mimarlar, avukatlar, sigorta şirketleri, özel müzeler ve kurumlar müşterilerimiz arasında.
- Ekspertiz işlemi nasıl yapılıyor? Gerçek olup olmadığını nasıl anlayacağız?
- Günümüzde ekspertiz, güven esasına dayalı, kendilerini belli konularda geliştirmiş insanların, geçmiş tecrübeleriyle verdikleri kanaat görüşlerine dayalıdır. Öncelikle bu kişilerin tarafsız, objektif ve iyi niyetli olması hususu bu aşamada en önemli kriterdir.
- Evlerde bir kenara atılmış ve çok değerli olan eşyalarla karşılaştınız mı?
- Bir mühür koleksiyonerinin, Osmanlıca bilmediği için okuyamadan aldığı bir mühür, döneminin çok önemli bir hattatına ait çıktı, alındığı fiyatın 300 katına değerlendi ve bu mühür ilgili bir kitapta içerik olarak kullanıldı. Ekspertiz için yollanan ve bir sarayımızda çekilen bir fotoğraf, saray arşivinde olmadığı için bağışlanarak sergilenmeye başlandı. Yine eski Türkçe yazılmış bir kitap, bu alanda araştırma yapılan bir üniversiteye ışık tutuyor şimdi.
- Hiç, bir evde bulduğunuz çok değerli ve sizi şaşırtan bir obje oldu mu?
- Duvarlarda unutulmuş tablolar, kitapların arasında unutulmuş el yazması mektuplar, evraklar, el yazması kitaplar, Kur'anlar bazen servet değeri taşıyor. Hem eser sahibi hem biz çok şaşırıyoruz. Boşaltılan bir evde eski diye bırakılmış eşyaların arasında tarihe ışık tutan kartpostallar, eski fotoğraflar, sandıkların içinde askeri üniformalar, depolarda çürümeye bırakılmış eski mobilyalar bulduğumuz çok oluyor. Evindeki sobayı satıp, kalorifer bağlatmak isteyen bir müşterinin duvarında yüz binler eden bir tablo olduğunu ve onun hiç farkında bile olmadığına da şahit olduk.
- En çok değerli eşyalar nerelerden çıkıyor? Örneğin Anadolu'dan çıkıyor mu?
- İnsanlar duygusal bağ kurduğu objeleri saklıyor ancak şaşırtıcı örnekler daha çok hiç umursamayıp köşeye attığınız, çatı katında, depoda unuttuğunuz eserler. Ekspertiz için en çok talebi İstanbul, Ankara, İzmir, Gaziantep, Bursa'dan alıyoruz.
- Değerli eşyaları nasıl korumalıyız?
- Bazen büyük koleksiyon sahipleri bile sahip oldukları eşyanın ne olduğunu bilmiyor. Bizi en çok şaşırtan ve üzen şey bu aslında. Bir eserin korunması, güncel bir eserin ortaya çıkarılmasından daha zordur. Doğru koşullarda saklamak, gereken bakımları uzmanlara yaptırmak gerekir. Her tip materyalin farklı koruma ve bakım kuralları var. Temizlik ve restorasyon uzman ellerde yapılmazsa eser çok değer kaybedebilir. Öncelikle eserlerinizi temiz, direkt gün ışığına ve ısıya maruz kalmayacak şekilde sergilemenizi ve zarar gördüğü anda doğru, ehil restorastöre ulaşmaya çalışmanızı tavsiye ediyorum.
- Farklı kültürlerde tarihi eşyalara gösterilen ilgi de farklılaşıyor sanırım.
- Dünyada Çin, Türkiye, Rusya ve Hindistan tarihi değerlerini koruyamadı. Bu ülkelerden sayısız kültürel varlık yurtdışına çıktı. Şimdi bu ülkeler kültürel miraslarını geri almaya çalışıyor.