Bir direniş örneği: Raja

İstanbul Devlet Tiyatrosu'nda sahnelenmeye başlayan Bülbül Susturulduğunda adlı oyun 2002 yılında İsrail ordusunun Filistin Ramallah'ı işgal ettiği süreçte geçen gerçek bir hayat hikayesini konu ediniyor. Olağanüstü halden dolayı evinde mahsur kalan Filistinli yazar, hukukçu ve insan hakları savunucu Raja Shehadeh o dönemde yaşananları günlüklerine yazmış. İskoçya'nın önde gelen yazarlarından David Greig de bu günlüklerden yola çıkarak eseri tiyatroya uyarlamış. Oyunda Raja Shehadeh'in iç dünyasındaki çalkantılardan bireysel dünyasındaki umut ve umutsuzluğa, kardeşi Samir'in evinin İsrail askerleri tarafından kuşatılmasından Arap dünyasının işgale karşı sessizliğine, televizyonlara yansıyan ikiyüzlülükten Shehadeh'in hukuk ve yazarlık dünyasına kadar günlüklerinde yer alanlar seyirciyle buluşuyor. İşgal esnasında Raja'nın evde yaşadığı dönemdeki ruh halinin yansıması seyirciyle buluşurken oyun adeta sizi Shehadeh'in evine götürüyor. Oyunun yönetmenliğini Özgür Yalım yapıyor. Tek kişilik oyunda Raja Shehadeh'i de beş yıl aradan sonra sahnelere dönen 30 yıllık tiyatro sanatçısı Alptekin Serdengeçti canlandırıyor. Oyun, Raja Shehadeh çalışma masasında romanını yazarken başlıyor. Bir anda duyulan bomba sesleri, ışık ve efektler seyirciyi çarpıyor. Raja'yı canlandıran oyuncu Alptekin Serdengeçti de sahnede devleştikçe devleşiyor. Tek perdelik oyun 70 dakika sürüyor.
HERKES KENDİNCE DİRENİR
Tek bir kişi üzerinden Filistinliler'in yaşadıklarını gözler önüne seren oyunda yazarın bireysel çığlığı günlüklerden çıkıp sahnede duyuluyor. Oyuncu Alptekin Serdengeçti Raja'yı "Yaşadığı şartları dış dünyaya aktarabilmenin sancısını yaşayan muhalif bir şahıs" diye tanımlıyor. "Oyunda içimdeki Raja'yı ortaya çıkardım" diyen Serdengeçti, metni okuduğunda Raja'nın yaşadıklarından çok etkilendiğini söylüyor: "Filistin'de şiddet yaşanıyor ama kimse bireyin evinin içindeki sıkışmışlığını, çaresizliğini görmüyor. Filistin'in bu yanını gözler önüne serdiği için oyun beni cezbetti" diyor. Filistin için bir sosyal sorumluluk projesi olarak oyuna dahil olduğunu söyleyen oyuncu, iki aylık hazırlık sürecinde bazen gözyaşlarına hakim olamamış: "Oynarken yabancılaşarak oynamıyorum. Her provada belli noktalarda ağlıyordum, hâlâ da oynarken duygulanıyorum. Oyundaki İsrailli keskin nişancının TV ekibinin sürücüsünü vurduğu an, moloz yığınının önünde bir kadının 'Şehitlerimizi dozerle çıkardılar' diye feryad ettiği bölüm ve Cenin mülteci kampında bir mültecinin 'Kimse bize yardıma gelmedi' dediği an duygulandırıyor beni. Eğer empati kurmazsanız yaşayarak oynayamazsınız!" diyor. "Raja, oyunda çaresiz bir milletin dili, ağzı, görseli oluyor!" diyen Serdengeçti'ye göre herkes hayatta elinden geldiğince direniyor: "Kiminin silahlı mücadeleye inancı vardır; gider savaşır, kiminin elinde hukuk vardır; bilgisi, birikimi, aydınlığı ve demokrat kişiliğiyle mücade eder. Raja da 'Hem işgali önleyecektik hem de Filistin'de daha eşit, daha demokrat yeni bir toplum yaratacaktık' diyerek elinden ne geliyorsa o şekilde mücadele veren bir isim. İşgalde yaşanan ölümleri gördükçe yıkılıyor. Bireysel bir karşı çıkışla bütün bunları dile getirmek için sıkıyönetimde, evinin içinde yaşadıklarını günlüklerine ve romanına aktararak insanlara ruhunda yaşadığı o çelişkiyi göstermeye çalışıyor."

EVDE YAŞADIĞI ÇELİŞKİ ÜZERİNE
Oyunda bir bireysel direniş örneği olarak Raja'nın Filistin'deki evinde geçirdiği günler verilirken Filistinliler'in işgal sırasında yaşadıkları da izleyiciye yansıtılıyor. Hukukçu olan Raja'nın "Bizim silahımız sadece hukuktu!" serzenişi ve bir yazar olarak "İşgal dönemini anlatan kelimeler, romanımın kelimeleri, onlar yazar tanımazdı" deyişi ve "Biz insan değil, teröristiz, bu kelimeyi duymaya artık katlanamıyorum" sözleri Raja'nın ruh halinin göstergeleri. Travma, trajedi, zorbalık ve yıkımın sahnelendiği Bülbül Susturulduğunda adlı oyuna seyircinin ilgisi de büyük. Aralık ayının son haftasında Samsun ve Çorum'da, daha sonra İstanbul Beyoğlu'ndaki Küçük Sahne'de sahnelecek oyunu sezon sonuna kadar İstanbul Devlet Tiyatrosu'nda seyredebilirsiniz.