Gerçeği yüzümüze çarpan adam!

1990'larda belgesel fotoğrafçılık ölüyor mu tartışmaları yapılırken Brezilyalı fotoğrafçı Sebastiao Salgado'nun dünyanın çeşitli yerlerinde çektiği, İşçiler adlı fotoğraf albümü çıkmıştı. Fotoğrafın gücünün, insanlar üzerindeki etkisinin sapasağlam olduğunu ispatladığı anıtsal bir işti ve tartışmalara da noktayı koymuştu. Ama bu sefer, küreselleşmenin, dünyadaki gelir dağılımının adaletsizliklerini görmek, daha doğrusu gerçekle yüzleşmek istemeyenler hedef tahtasına Salgado'yu koymuşlardı. Salgado 'Acıyı estetize etmekle' eleştiriliyordu. Özellikle Fransa'dan dünyaya yayılan bu eleştiri, etkili gazete sütunlarında sık sık dillendirilmeye başlayınca, yine bir Fransız, belgesel fotoğrafın duayeni Henri Cartier-Bresson ortaya çıktı. 'Utandım' başlıklı kısa ve öz bir yazı yazıp Salgado'nun fotoğraflarındaki soyluluktan bahsetti ve asıl hedefin belgesel fotoğraf olduğunu anlatarak meslektaşına sahip çıktı. Salgado, hepsi birer anıtsal bir çalışma olan sonraki işlerinde Bresson'un kendisine sahip çıkacak kadar vicdanlı bir fotoğrafçı olduğu gösterdi. Her çalışmasında, insanlığın temel sorunlarından birini ele alıyor, sade ama çok etkili kadrajlarıyla insanlığın yüzüne gerçekleri bir bir fırlatıyordu. Diğer Amerikalılar, Toprak, Göçler, Çocuklar, Afrika gibi fotoğraf projeleriyle küresel dünyada, görmezden gelinen ne insan varsa onları baş köşeye oturtup 'işte gerçek, yüzleşin' demeye getiriyordu. Wim Wenders'in bu hafta gösterime giren belgeseli Toprağın Tuzu belgeseli işte bu adamı anlatıyor. Kimdir, neden fotoğraf çeker, çektikleri insanlara yaklaşımı nasıldır, birbir cevap veriyor belgesel.
TÜRKİYE'DE SALDIRIYA UĞRADI
Dünyanın en etkili üç beş fotoğrafçısından biri kabul edilen Salgado'nun yolu bu topraklardan da geçti. Göçler çalışmalarında Türkiye'den de fotoğrafları var. Ama, Ara Güler'e büyük bir saygısı olan Salgado'nun ülkemizle ilgili hoş anıları maalesef yok. Bunun sebebi de Göçler projesini yaparken 1999'da Türkiye'ye geldiğinde uğradığı saldırı. Tarlabaşı'nda bir pazarda fotoğraf çekerken, pazarcının biri tarafından tezgahın önünü kapatıyor diye saldırıya uğradı ve ayağından yaralandı. Sakat kalmaması için bir dizi ameliyat geçirmek zorunda kaldı. Ama bu nahoş olaya rağmen Türkiye ile ilgili kötü düşünceler beslemediğini hep hissettirdi. Tüm dünyayı dolaşan retrospektif sergisi maalesef Türkiye'de açılamadı. Bir dönem Göçler projesinin Türkiye'de sergilenmesi gündeme gelmişti. Bu proje 'Kürtleri evsiz gösteriyor' diye dönemin devlet yetkililerinden uyarı gelince, sergiyi desteklemeye niyetli sponsor çekilmiş, sergi de hayal olmuştu. Pamukbank Fotoğraf Galerisi'nde açılan bir karma sergide 12, Ara Güler'e fotoğrafçıların hediye ettiği fotoğraflardan oluşan Sevgili Dostum Ara'ya sergisinde 25 Salgoda imzalı fotoğrafları görerek yetinmek düştü bize de. 2007'di India başlıklı İstanbul Fotoğraf Merkezi bünyesindeki Leica Galeri de açılan sergisi memleketteki ilk Salgado sergisi olarak kayıtlara geçti. Sonrası da yok zaten. Bir dönem MAGNUM'a üye olan sonra buradan ayrılıp kendi fotoğraf ajansını kurup çalışan Salgado'nun tam teşekküllü belgeseli Toprağın Tuzu, işte o bizde hiç açılmayan retrospektif sergiye bedel bir film... İnsanlık ailesinin bu güzide insanı bu filmde sizleri bekliyor, gel tanışalım diyor.