Kimi zaman Amerikan rüyası sokakta bitiyor

ABD'nin başkenti Washington süper bir gücün kalbi olduğu kadar her yıl milyonlarca turistin de seyahat ettiği, sayısız müzeleriyle, konser salonlarıyla ve büyük anıtlarıyla bir kültür şehri. Geniş sokakları ve ağaçlı yolları yürüyüş yapmak için mükemmel. Tabii arada sırada kırmızı ışıkta beklerken, yahut metronun istasyonlarına girdiğinizde, markette sıra beklerken, yüzü oldukça yorgun, çoğu zaman tıraşsız ve kokusundan günlerce yıkanmamış olduğunu anlaşılan bazı evsizler ile karşılaşırsınız. Washington sakinleri bu kişileri görmezden gelir, yok sayarlar, ne de olsa günün telaşesi içerisinde hiç kimsenin insanda güvensizlik oluşturan bu şahıslarla konuşmaya niyeti yoktur. Fakat onlar bu şehrin ve ABD'nin birer gerçeği. ABD Konut ve Kent Gelişimi Bakanlığı'nın geçen ay açıkladığı rakamlara göre evsizlik ülkenin deyim yerindeyse ayrılmaz bir parçası haline gelmiş durumda. Raporda Ocak 2015'teki hesaplamalara göre ABD'de toplamda 564 bin 708 kişinin evsiz olduğu ifade ediliyor. Bunların yüzde 69'u bir çeşit barınma programına dahil olduğu için zaman zaman kalacak yer bulabiliyor. Yüzde 31'i ise devamlı sokakta yaşıyor. Rakamlar oldukça çarpıcı. Çünkü rapora göre ülkede 127 bin 787 çocuk evsiz. Belki de bu rakamların en ilginci evsizlerin önemli bir kısmının ABD ordusunda görev yapmış gazilerden oluşuyor olması. Verilere göre 47 bin 725 gazi köprü altlarında barınmaya çalışıyor.
LÜKS MAHALLEDE TEMİZLİK!
Washington'ın belki de en görkemli ve en eski mahallerinden biri olan Georgetown'da bir köprü altına kurulan evsiz kampı belediyenin baskılarıyla ortadan kaldırıldı. Dünyaca ünlü John Kennedy Kültür Merkezi'ne, ABD Dışişleri Bakanlığı ve üniversitelere metreler uzaklıktaki bu yerde aralık ayına kadar düzinelerce çadır bulunuyordu. Yaklaşık dört aydır burada yaşamakta olan ve Amerikan basınına konuşan Owen Makel (64) çadırların zorla kaldırılmasına dayanamadığı için hastanelik oldu. Makel, "Nasıl hissedeyim? Oldukça hayal kırıklığına uğramıştım. Zorla çadırları alaşağı ediyorlardı" diyor. Evsizler, belediyenin aldığı temizlik kararına karşı protestolar düzenlediler ama etkili olamadılar. Belediye Başkan Yardımcısı Brenda Donald, burada yaşayan tüm evsizlere kalacakları bir yer ayarlayacaklarını söyledi. Fakat aradan haftalar geçmesine rağmen yaklaşık 10 kişi hâlâ aynı yerde kalmaya devam ediyor. Çünkü belediye sözünü tutamadı. Donald, şehir içindeki diğer kampları da temizleyeceklerini söylüyor. Fakat çoğu evsiz çadırlarından memnun. James Bannister adlı evsiz taşınmanın manasız olduğunu belirtiyor. Evsiz bir çift "Barınaklarda yaşamak mümkün değil. Çok dram, tartışma var. Biz burada mutluyuz" diyor.
EVSİZ OLMAK SUÇ MU?
Öte yandan tüm ABD'de evsizlere karşı detaylı yönetmelikler çıkarılmaya başlandı. Pek çok şehirde dilenme, banklarda uyuma ve kamp yapma suç haline getirildi. Özellikle yerel suçlar, federal suçlarla birleştirildiğinde evsizler için ciddi yasal sorunlar oluşturabiliyor. Aktivistler bu tür uygulamaların sorunu çözmediğini daha da karmaşık sonuçlara yol açtığını söylüyor. Obama yönetimi eyaletlerin ya da şehirlerin aldığı kararlara karşı harekete geçtiği için şu anda herkesi bağlayıcı evsiz karşıtı bir yasa yürürlükte değil. Fakat bu ileride bunun gerçekleşmeyeceği manasına gelmiyor. Pek çok evsiz özellikle yönetmelikler nedeniyle gönderildikleri barınaklardan da rahatsız. Çoğu barınaklardaki böceklerden ve hırsızlıktan şikayet ediyor. Washington Post'a konuşan 59 yaşındaki Mike Ford, yaklaşık altı aydır kaldığı evsiz kampını yaşadığı en iyi kamp olarak anıyor. "Şu an barınakta olunacağına, sokakta yaşamak daha iyi. Yemekleri dolayısıyla hasta oluyorum" diyor.
BARINAKLAR DA TEHLİKELİ
Çok sayıda evsizle yapılmış mülakatlar ve hatta evsizlerin kendisi tarafından yazılmış makaleler, ABD'de çok yaygın bir şekilde kullanılan evsiz barınaklarının da tehlikeli ve işe yaramaz olduğunu gösteriyor. Bir radyo kanalına söyleşi veren David Pirtle adlı evsiz, barınakların çoğunda uyuşturucu tüketildiğini ve satıldığını, kişisel eşyaların çalındığını, yatakların böcekli yahut bitli olduğunu söylüyor. Tüm bu sorunlara rağmen evsizlik rakamlarının azaltılması konusunda da önemli ilerlemeler kaydedilmiş durumda. ABD Konut ve Kent Gelişimi Bakanlığı'nın verilerine göre 2010 yılından bu yana ABD'de evsiz sayısı 72 bin azalmış. Bu yüzde 11'lik bir düşüşe tekabül ediyor. 2007 yılında bir barınağı olmayan evsizlerin oranı da yüzde 37'den yüzde 31'e düştü. Bu da her şeye rağmen şehirlerin evsizlere barınak sağlamak için çalıştığının bir göstergesi. Fakat ABD'deki gelir adaletsizliği, sosyal güvenlik problemi ve sosyal devlet anlayışı çözülmeden önümüzdeki yıllarda da evsizleri konuşmaya devam edecekmişiz gibi görünüyor.

EVSİZLERİN TERCİHİ CALİFORNİA
Evsizlik denilince ABD'de akla California geliyor. Havanın tüm yıl boyunca ılıman olduğu bu eyalette, ABD'deki evsizlerin yüzde 21'i yani 115 bin 738 kişi yaşıyor. İkinci sırayı ise her köşesinde birer evsiz görebileceğiniz Manhattan adası yani New York alıyor. ABD'nin kültür başkentinde 88 bin 250 kişi gökdelenlerin arasında yaşama savaşı veriyor. Yine hava sıcaklığının yıl boyu görece yüksek olduğu Florida'da 35 bin 900, Texas'ta 23 bin 678 ve Massachusetts'te de 21 bin 135 evsiz var. ABD'nin başkenti Washington'da ise 8 bine yakın kişi sokakta yaşıyor. Bugünlerde özellikle Washington'da evsiz olmak kolay değil. Her ne kadar şehirde onlarca hayır kurumu ve vakıf evsizlere yönelik elbise, gıda ve sıcak yemek yardımı yapsa da, onların özgürce şehir içerisinde yaşamalarına izin verilmiyor.
BERRY, CARREY VE STALLONE DA SOKAKTA YAŞADILAR
Oscar ödüllü ünlü aktris Halle Berry'nin genç bir kızken evsiz kaldığını biliyor muydunuz? 21 yaşında Chicago'ya ilk taşındığında hızlı bir şekilde elindeki avucundakini bitiren Berry, annesinden de para gelmeyince bir dönem sokakta ve evsiz barınaklarında yaşamak zorunda kalmış. Ünlü aktris, "Bu sayede her zaman kendi yolumu çizecek bir insan olduğumu öğrendim" diyor. Oyuncu Jim Carrey de bir dönem evsiz kalanlardan. Şu anda lüks bir yaşamı olan Carrey de 12 yaşındayken babasının işini kaybetmesi dolayısıyla evsiz kalmış. O sırada Kanada'da yaşayan ailesiyle önce minibüste sonra da çadırda yaşamış. Ve efsane müzik grubu Nirvana'nın solisti Kurt Cobain. Genç yaşta hayatına son veren ünlü müzisyen ABD'nin batı kıyısındaki Washington eyaletinde bir süre evsiz kalmış. Köprü altlarında ve hastane odalarında uyumuş. Kimileri Cobain'in bazı şarkılarını bu tecrübeden esinlenerek yazdığını düşünüyor. The Doors grubunun solisti Jim Morrison, aktris ve dansçı Carmen Electra, komedyen David Latterman ve Slyvester Stallone hayatının bir bölümünde evsiz kalmış diğer isimler.
GAZETE BİLE ÇIKARIYORLAR
Washington'da evsizler 2003'ten beri gazete çıkarıyor. Bir grup hayırsever ve aktivistin katkılarıyla yayın hayatına başlayan Street Sense (Sokak Hissi), iki haftada bir evsizler tarafından köşe başlarında satılıyor. Gazetede içerisinde evsizlerin, eskiden evsiz olanların ve evsizlik meselesine duyarlı insanların yazıları yer alıyor. Bir evsiz bu gazetenin satışıyla günde 10 ila 15 dolar arasında gelir elde edebiliyor. 50 sente alınan gazeteler 2 dolara satılıyor. Şu anda şehirde 500 evsiz gazete satıcılığı için kayıt yaptırmış durumda. Aynı anda 100 evsiz Beyaz Saray önünden ünlü Dupont Circle'e kadar değişik yerlerde sarı tişörtleri ile satış yapıyor. Yerel bir gazeteye konuşan Street Sense İcra Direktörü Brian Carome, "Gazetenin amacı insanların evsizlikle ilgili algılarını değiştirmek" diyor. Metro Center'daki zarif Epiphany Kilisesi'ni genel merkezleri olarak kullanan gazete çalışanları, sık sık evsiz satıcılar ile birlikte çalışıyor, yazı işleri toplantıları gerçekleştiriyor, hatta ve hatta grafik tasarım dersleri bile veriliyor. Gazete sayesinde pek çok evsiz kendini daha mutlu ve üretken hissediyor. Bir çok evsiz bu sayede daimi barınaklara geçmeyi başarmış durumda.
NEDEN EVSİZLER?
Yapılan araştırmalara göre evsizlik bir tercih değil, bir sonuç. Ulusal Evsiz Koalisyonu (NCH) rakamlarına göre ABD şehirlerinin yüzde 68'i uyuşturucu ve alkol bağımlılığını evsizliğin en önemli sebebi olarak gösteriyor. İkinci sırayı ise aile içi şiddet alıyor. Kadın ve çocuk evsizlerin yüzde 50'si aile içinde maruz kaldıkları şiddetten kaçıyor. Akli dengesi yerinde olmayan yahut çeşitli psikolojik sorunları olan evsizlerin oranı da yüzde 25'leri buluyor. En görünür evsizlik problemleri ise finansal. Özellikle ABD'deki iş koşulları nedeniyle insanlar kendilerini çok hızlıca hiçbir tazminat almadan işsiz bulabiliyor. Çoğu çalışan mortgage ve diğer kredilerini ödeyemediği için hem elindeki avucundan oluyor, hem de oturduğu evi kaybediyor. Azalan devlet yardımları ve ilgisizlik, savaş sonrası travması yaşayan gazilerin de sokaklarda yaşayan en büyük gruplardan biri olmasına yol açmış durumda.