Fotoğraf stüdyosundan çıkan hayatlar

Avni Anıl, Ruhi Su, Barış Manço, Kemal Tahir, Aziz Nesin... Bir edebiyat ya da müzik dergisinde buluşmuş değiller. Ortak özellikleri 12 yıl önce tarihe karışan Cüneyd Orhon Fotoğraf Stüdyosu. Fiziki olarak tarihe karışsa da stüdyonun yarım asırlık arşivinin kaybolmasına izin verilmedi. Biz de topluma ayna tutan bu arşivin derinliklerine daldık. Cüneyd ve Süveyd Orhon kardeşler ile bestekâr Avni Anıl arkadaştır. Geçim derdi arkadaşları çeşitli illere savurmuştur. Avni Anıl'ın Adana'da polis memurluğundan, Süveyd Orhon'un da Mersin'deki Deniz Lisesi'nden kendi isteğiyle ayrılmasıyla arkadaşların yolu yıllar sonra İstanbul'da kesişir. Cüneyd Orhon Güzel Sanatlar Akademisi mezunu. Avni Anıl'ın ise Kadıköy'deki Foto Suat'ta bir süre çalışması ile üç arkadaş, bir fotoğraf stüdyosu açarlar. Yıl 1954'tür. Stüdyoya Cüneyd Orhon Fotoğraf Stüdyosu adını verirler. Ancak Cüneyd Orhon ve Avni Anıl, kısa bir süre sonra müzisyenliğe döner. Süveyd Orhon stüdyoda tek başına kalmıştır. Abisi, "Başaracaksın" diyerek ikiz kardeşi Süveyd'den fotoğraf stüdyosunu devam ettirmesini ister. Körüklü Zenith, Mamiya, Rolleiflex, Leica gibi stüdyonun emektar fotoğraf makineleriyle Süveyd Orhon, abisinin isteğini yerine getirir. Ta ki 2004 yılına kadar.
KÜLTÜR DURAĞI
Kadıköy Çarşı durağının karşısındaki Kadıköy Palas'ın içinde bulunun bu fotoğrafçı sıradan bir stüdyo değildi. Aynı zamanda yazar, şair ve sanatçı takımının da uğrak noktası olmuştur. Ruhi Su, Barış Manço, Kemal Tahir, Aziz Nesin stüdyonun müdavimlerinden sadece birkaçı. Stüdyo duvarlarının uzun uzadıya kültür tartışmalarına tanıklık ettiğini, Süveyd Orhon'ın kızı Zeynep Orhon Tangaç'ın, "Hatırladığım güzel şeylerden biri de, stüdyonun çoğu zaman bir kültür evi yahut dernek gibi hep dostların sohbetleriyle renkli duygularla, bilgilerle yüklü oluşuydu" sözlerinden öğreniyoruz. Süveyd Orhon, stüdyosunda sıradan binlerce insanın özel anlarını ölümsüzleştirirken, mekânın müdavimleri Barış Manço, Ruhi Su, Kemal Tahir gibi isimlerin gerek portre gerekse değişik pozlarda fotoğraflarını da çeker.
10 YILLIK ÇALIŞMA
Süveyd Orhon, fotoğrafın dijitalleşip bilgisayar ortamına dönüşmesiyle 2004 yılında stüdyosunu kapatır. Ancak, emektar fotoğraf makinelerinin bir kısmını saklar, bir kısmını çocuklarına dağıtır. 2013 yılında ise 87 yaşında hayatını kaybeder. Kızı Zeynep Orhon Tangaç, Güzel Sanatlar Akademisi'nde Bedri Rahmi Eyüpoğlu'nun öğrencisidir. Ancak o resim yerine küçük yaşta tanıştığı fotoğrafa yönelir. Babasından birkaç adım daha ileriye giderek İstanbul ve Anadolu'nun çeşitli yörelerindeki fotoğraf stüdyolarının izini sürer. Fotoğrafçı ve Türk fotoğrafı tarihi araştırmacısı olan Tangaç, 10 yıl süren bu çalışmayla, yakın tarihimizin sosyal yaşamını ortaya koyan çok sayıda fotoğraf ve cam negatife ulaşır. Bu karelerden 1930 yılında, Kütahya Demirci'de, kız öğrencilerin bir gelin gibi pullarla süslenip, ellerine kına yakılarak okula başladığını öğreniyoruz. Hatta günümüzün modası 'selfie'nin de 1932 yılında bir fotoğrafçının Balıkesir Erkek Lisesi önünde Atatürk ile çekilen fotoğrafta yer almak istemesi üzerine yapıldığını görüyoruz. 65 yaşında olan sergiler açan ve fotoğraf stüdyolarını anlatan yazılar kaleme alan Tangaç, babasının arşivi ile kendi koleksiyonunu İstanbul Şehir Üniversitesi'ne bağışladı. Tangaç, bu hazine için, "Stüdyo arşivi ve koleksiyon İstanbul ve Türkiye'nin zenginliğidir. Arşiv gün yüzüne çıktıkça daha iyi anlaşılacak. Koleksiyonu her zaman bağışlamayı düşündüm. Tabii bana güven duyan Anadolu'nun cefakâr fotoğrafçı ailelerini göz ardı edemeyiz" dedi.
10 BİNİ AŞKIN NEGATİF
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphane Direktörü Ayhan Kaygusuz, Cüneyd Orhon fotoğrafhanesi arşivinde 71 çekmece içerisinde 10 binden fazla film negatif, Zeynep Targaç fotoğraf koleksiyonunda ise, 1199 adet cam negatif, 202 film negatif, 897 fotoğraf, 345 dia ile 426 adet kitap, dergi, broşür ve sergi davetiyesi bulunduğunu belirterek, "Arşivimiz 500 binden fazla belgeye sahip. Taha Toros, Fuad Köprülü ve Kemal Karpat koleksiyonlarımıza Cüneyt Orhon Fotoğrafhanesi ile Zeynep Targaç fotoğraf koleksiyonunu da kattık. İnternet üzerinden kullanıma açmaya devam ettiğimiz arşivimiz ile kendi öğrenci ve araştırmacılarımıza hem de Türkiye'nin ve dünyanın dört bir yanındaki araştırmacılara zengin bir sosyal bilimler laboratuvarı sunuyoruz" dedi.