Cevheri mücevhere çevirme sanatı

"Bu bir güvercin küpe, yüzük ve omuz aksesuvarı. Güvercin omuza takılıyor. Kafası ve kanatları hareket ediyor. İçten aparatı var, iç çamaşırına takılan. Düşme, oynama yapmaz. Zinciri tek başına kolye oluyor. Kuş masa objesi olarak da kullanılıyor. Ayrıca yüzük olarak da takılabilir." 59 yaşındaki sadekâr Surmak Usta (Surmak Susmak), altın, zümrüt ve pırlanta kullanarak tasarladığı nadide eserini bu sözlerle anlatıyor. Mücevherleri tasarlarken doğayı ilham kaynağı olarak gören Surmak Usta ile 16 Şubat'ta açılan Cevher ve Zanaat: Kapalıçarşı Ustalarının İzinde adlı sergiye ev sahipliği yapan Rezan Has Müzesi'nde konuşuyoruz. Yakasında yine kendi tasarımı olan göz alıcı bir broş bulunuyor. Broştaki simgeleri tek tek anlatıyor. İşine olan tutkusunu hissetmemek imkansız...
Surmak Usta, Kapalıçarşı'daki köklü kuyumculuk geleneğinin son temsilcilerinden. Sayıları giderek azalan ustalar, Osmanlı'dan günümüze 550 yıldır süregelen geleneği yaşatmakla kalmıyor nadide eserler ortaya koyuyorlar. Usta-çırak ilişkisiyle mesleği öğrenen bu değerli ustalar makine endüstrisine teslim olmadan, zanaatkar çizgisiyle üretim yapmaya devam ediyorlar.
UNESCO'nun Yaşayan İnsan Hazineleri envanteri kriterlerini karşılayan ustaların hikayeleri ve onlarla özdeşleşen eserlerinin yer aldığı sergiyi gezerken Surmak Usta'nın ardından bu kez sadekâr Kader Usta (Kader Yıldız) ile konuşma fırsatı buluyoruz. Kuyumcu çıraklığına ortaokul yıllarında başlayan, Avrupa'da da uzun süre çalışma fırsatı bulan Kader Usta, "Mesleğin teknik yönünü Türkiye'de, tasarımın ne demek olduğunu ise yurtdışında öğrendim" diyor. Pırlantadan mercana, yakuttan fildişine farklı materyallerin bir arada kullanıldığı eserlerini anlatırken şu bilgileri veriyor: "Bunlar tamamen el çalışması ürünler. Böyle bir çalışmayı bilgisayarda çizip döküm tekniği ile yapamazsınız. Özelliği kopya edilemez olmaları. Birinin bunları kopyalaması için benim kadar sanatkar olması ve benim gibi düşünebilmesi gerekiyor."
Sergide Art Avo adını verdiği özel bir tarza sahip olan ve Kraliçe Elizabeth'e yaptığı broşla bilinen Avedis Usta'nın (Avedis Kendir) muhteşem yılanlı broşu da bulunuyor. Biraz ilerisinde ise Berç Usta'nın (Berç Kazancı) kazayağı yüzükleri dikkatimizi çekiyor. Zeki Müren'in Gözlerin Doğuyor Gecelerime plağının kapağında yer alan fotoğrafında küçük parmağında takılı yüzük de Berç Usta'nın ellerinden çıkmış.
Ödüllü usta Sevan Bıçakçı'nın yüzükleri de sergide yerini almış. Ustanın yüzükleri tasarlarken tek bir açıdan değil, eseri 360 dereceden görmesi ve bezemesi, bütün sanat formlarını tek bir yüzükte birleştirmesi tek kelimeyle hayranlık uyandırıcı. Berç Usta'nın (Berç Melikyan) kalemkarlıktaki yeteneğini ise kalemişi madalyonları gözler önüne seriyor.
Sergiyi gezerken ustaların eserlerini inceleyip cevherin en yalın halden mücevherin en göz alıcı haline bürünmesinin yolculuğuna tanıklık ediyorsunuz.
Hraç Arslanyan, Hagop Erol Bahadıroğlu- Aret Çakıcı, Sevan Bıçakçı, Kürşat Bilmiş, Partam Derderyan, Manuk Durmazgüler, Berç Melikyan, Berç Kazancı, Haçik Kelleci, Avedis Kendir, Agop Kuyumcuoğlu, Arman Suciyan, Surmak Susmak, Rafi-Levon Şadiyan, Nerses Yağar, Kader Yıldız, Sebuh Yılmaz ve Hrant-Şant Zorbaş ustaların ellerinden çıkan nadide eserler, 30 Nisan'a kadar Rezan Has Müzesi'nde sergilenecek.
İlk paramı 18 yaşımda kazandım
- Rap müziğe dair aklınıza gelen ilk anı hangisi?
- Ben çocukken Almanya'daki dayılarım içinde birkaç filmin olduğu video kasetler gönderiyordu. Filmlerin arasında da video klipler yer alıyordu, Africa Bambaataa Looking for the Perfect Beat videosunu ilk kez bu şekilde izledim. Oradaki dansçı beni çok etkilemişti. Rap müziğe ait hatırladığım ilk anı bu. Bir de annemin The Sugarhill Gang plağını, Run DMC'nin Mary Mary klibindeki gibi scratch (plağı elle ileri, geri çekme hareketi) yapmaya çalışırken mahvettim. Plağın B tarafında oyuklar oluştu. O plağı hâlâ saklıyorum.
- Plak merakınız da o dönemlere dayanıyor o zaman?
- Annemin anlattığına göre plaktan çalan müziklerle uyurmuşum o yaşlarda. Hatta plağın bir yüzü bittiğinde, diğer yüzü çevrilene kadar susmadan ağlarmışım. 10 binin üzerinde plağım vardı. Pink Floyd, Public Enemy ve Pet Shop Boys gibi isimlerin koleksiyonları da dahil olmak üzere. Sonra birçoğunu yerim olmadığı için elimden çıkarmak zorunda kaldım. Ama yine de iyi bir koleksiyonum var.
- Kaç yaşına kadar Samsun'da yaşadınız?
- 18 yaşına kadar Samsun'daydım. Üniversite döneminde geldim. Kuzenim Murat'la birlikte Bakırköy, Osmaniye'de oturduk. Zor bir dönemdi ama gençliğin verdiği enerji vardı.
- Yıl 2004. Rap Yaparken Günaha mı Girdim adlı şarkınızda "Sagopa yaşlı çocuk. Saçlarında kış" diyorsunuz. O dönem mi beyazladı saçlarınız?
- 19-20 yaşında ilk beyazlarımı görmeye başladım. O dönem gergindim. Her şeye yetişmeye çalışıyordum. 13 yaşından beri çalışıyorum. İlk paramı 18 yaşında kazandım.
Bir türlü kruvasan yapamıyorum
- Yemek tutkunuzdan bahsedelim mi biraz da?
- Şef olmak isterdim. Şefler benim için sanatkardır. Ben de evde yemek yaparım. İnsanlar yemeklerimi sever.
- En iyi yaptığınız yemek?
- Ben yapınca her şeyi iyi yapıyorum. Acı tutkum var. Yurtdışından bile acı biber getirtiyorum. Bir tane tatlı tarifi buluyorum, içinde hayatımda duymadığım malzemeler oluyor. Mesela sodyum aljinat. Ya da maltodextrin... Gerekiyorsa jelatin, glikoz da alıyorum. Moleküler gastronomiye merakım var. Tek kaşıkta biten yemekler... İkinci kaşık yok. Sorduklarında "Bu yemek bu kadar yenir" diyorum. Makaron yapmaya merakım var. Bir tek kruvasan yapamadım.
- Koku merakınız da var değil mi?
- Bir ara vardı. Küçük küçük kokulara para yatırıyordum. Sonra baktım aslında kokularda kullanılan şeyler aynı. İnsan bir kokuya ihtiyaç duyuyor, birçok kokuya değil. Bir kokuda karar kıldım, onu kullanıyorum. Adını söylemeyelim, reklam olmasın.