Bu yazı yüksek dozda radyasyon içeriyor

İdeal tatiliniz nedir diye sorsam... Şöyle deniz kenarında sere serpe yatmak mı dersiniz. Yoksa şehir merkezlerini, metropolleri mi gezmek... Burak Kan sosyal medyadaki ismiyle namı diğer gurukafa'nın tatil seçimleri pek çoğumuza göre ekstren denilecek cinsten. Instagram'da yaklaşık 225 bin takipçisi olan sosyal medya fenomeni Kan bir önceki seyahatinde Everest Kampı'na gitmişti. Ardından ise belgeseli ve dizisi de yapılan Çernobil'i adım adım gezdi. Paylaşımlarını izlerken geçmişe gidiyorsunuz. Yaşanan faciayı bir kez daha hatırlıyor, doğanın gücüne bir kez daha şahitlik ediyorsunuz. Kara turizm son yılların en gözde aktivitelerinden biri. Yani geçmişte faciaların, travmaların yaşandığı yerlere seyahat etmek. Bunlar arasında şüphesiz en etkileyici olanlardan biri Çernobil. Bu yüzden gurukafa Burak Kan ile bu seyahatini konuşmamak olmazdı. İşte Kan'ın objektifinden çekilmiş karelerle adım adım Çerbobil...
- Bir kara turizm (dark tourism) noktası olarak Çernobil son birkaç yıldır popüler. Bunda dizi ve belgesellerin payı büyük. Sizin buraya gitme motivasyonunuz neydi
- En kısa tarifle şu şekilde gelişti. Bir kaç yıl önce bir seyahatim için araştırma yaparken bir blogda Çernobil gezisine ait fotoğraflar gördüm ve ziyaret edilebildiğinden o zaman haberim oldu. dark tourist programında Fukushima'nın gezildiğini görünce "Acaba?" dedim. En son Chernobyl dizisini izleyince "Tamamdır, gidiyorum" dedim.
- Gitmeden önce en büyük endişeniz neydi? - Her seyahat kendince bir risk taşıyor. Riski kabullenip gitmek lazım. Herhangi bir gündüz Avrupa uçuşunda uçakta maruz kalınan radyasyon miktarı ile bir günlük Çernobil seyahatinde maruz kalınan miktarı birbirine yakın gibi gözüküyor. Şehirlerin arka plan radyasyon seviyelerinden hiç bahsetmeyeyim.

ZAMANDA YOLCULUK YAPTIM
- Çernobil'e gitmek için ne gibi izinler gerekiyor?
- Chernobyl Exclusion Zone denilen 30 km. çapında yasaklı bir bölge var. Çernobil ve Pripyat da bu alanın içinde. Kendi başınıza girişiniz mümkün değil. Girişlerde kontroller mevcut. Belli tur şirketleri var ve onların vasıtası ile giriyorsunuz. Kaçak yollarla dolaşan maceraperestler varmış ama hiç gerek yok diyelim.
- Sizi en çok ne etkiledi? - En çok etkilendiğim anlar nükleer santralin içini gezdiğimiz anlardı. Reaktörler şu an aktif değil ancak santralin devreden çıkarılması işlemleri halen sürüyor. Bu yüzden içeride hâlâ yüzlerce insan çalışıyor. O zamana ait fotoğraflarda veya dizide gördüğümüz kıyafetler halen kullanılıyor. O kıyafetleri giyip bir, iki ve üçüncü reaktörlere ait kontrol odası, kumanda odası, veri odası, sirkülasyon pompaları gibi yerleri dolaşıyorsunuz ve personel de o alanlardan geçiyor. Kendinizi zamanda geriye gitmiş gibi hissediyorsunuz. Dizide bahsi çok geçen AZ-5 düğmesini bire bir görüp açıp, kapatabiliyorsunuz. İnsana kendini garip hissettiriyor. Ayrıca Pripyat'ta dolaştığımız hastane ve çocuk yuvası en çok etkilendiğim yerler olmuştu. Terkedilmiş binaların kendine ait dramatik bir görüntüsü vardır ama bu yer Çernobil felaket bölgesinde olunca insan daha çok etkileniyor. 33 senede doğa şehri bir şekilde yutmuş gibi.

İZİN ALMAK ŞART
- Reaktörlerin içine girdiniz... Hepsini gezebiliyor musunuz?
- Normal şartlarda Çernobil ve Pripyat turlarına nükleer santralin içi, reaktörlerin dolaşılması dahil değil. Nükleer santrali gezmek istiyorsanız en az 21 gün önceden başvurmak gerekiyor.
- Tur sırasında ziyaretçilere dozimetre veriliyor. Bu tam olarak neye yarıyor ve en yüksek rakamlara nerede ulaşıyor...
- Turun başında her birimize Geiger sayaçları verildi. Bu cihazlarla anlık olarak bulunduğumuz alandaki iyonlaştırıcı radyasyon seviyesini ölçüyorduk. Bu yerine göre bazen kendimizi güvende hissettiriyor bazen de alarmından ötürü hafif panik yaratıyordu. Ancak insanoğlunun garip bir özelliği sanırım, alarm sesi belli bir süre sonra sizi hiç korkutmuyor hatta sanki sabah saat alarmını sessize alır gibi sesini kapatıyorsunuz. Radyasyonun herhangi bir kokusunun veya tadının olmaması sanırım onun varlığını göz ardı etmenizi kolaylaştırıyor. Garip bir özelliğimiz.

TUR SONUNDA RADYASYON ÖLÇÜMÜ
- Gezi sırasında tedirgin olduğunuz anlar oldu mu?
- Kızıl Orman denilen alandan geçerken cihazlar bir anda çok yüksek seviyeleri gösterdi. Bu bölgeden geçerken aracımızı durdurmak yasakmış. En çok radyasyon kirliliği olan alanlardan biri burası. Çocuklar için hazırlanan bir lunapark var ve hiç kullanılamamış. Eğer felaket yaşanmasaydı dört gün sonra 1 Mayıs şenlikleri ile beraber açılacakmış. Bahsettiğim yeri o ikonik dönme dolaptan dolayı hatırlayabilirsiniz. Orada da yüksek seviyeler gördük. Reaktörlerden birinin sirkülasyon pompalarının olduğu yeri dolaşırken de mekanın atmosferinden ve alarmdan ötürü biraz gerildim sanırım. Turdaki en çarpıcı anlardan biri de santral çalışanı rehberin "Birazdan açacağım kapının 50 metre ilerisinde dördüncü reaktör var" dediği andı. Açtığı kapının içindeki duvarlar mavi bir malzeme ile kaplıydı ve devamında dördüncü reaktörün olduğunu bilmek insana kendini garip hissettiriyor. - Tur sonunda ziyaretçilerin radyasyon oranı ölçülüyor. Hiç anormal rakamlar çıktığı oluyor muymuş?
- 10 km ve 30 km alanlarından çıkarken ölçüm yaptıkları bir cihaz var. Bu cihaz yemekhaneye girerken dahi vardı. Cihazın altına giriyorsunuz eğer riskli durumda değilseniz kilidi otomatik açılıyor ve siz diğer tarafa geçiyorsunuz. Rehberle gezdiğiniz için anormal rakam çıkabilecek bir durumunuz muhtemelen olmadı. Eğer aksi bir durum olursa büyük ihtimalle önce kıyafetlerinize el konulacaktır. Sonra da sizi ayrıca tekrar kontrol ederler sanırım.