Depremin travması beni motive etti

33 yaşındaki Türk jeoteknik mühendisi Menzer Pehlivan'ın hikayesi, hayata yeni atılan, kendi ayakları üzerinde durmak isteyen gençlere, özellikle genç kızlara ders niteliğinde.

Doktora için gittiği ABD'de, ülkenin en eski deprem mühendisliği şirketlerinden birinde Seattle'ın zemin mühendisliği grubunun lideri olan, İnşaat Mühendisleri Derneği'nin her yıl geleceğin lideri olarak değerlendirdiği 10 mühendisten biri. Pehlivan olarak anılan, üç farklı mühendisle birlikte hayatını anlatan Dream Big (Büyük Hayal Kur) adlı belgesel filmde yer alan Pehlivan'ın başarısı parmakla gösterilecek cinsten.
İşte bu hikaye yüzünden Menzer Pehlivan geçtiğimiz hafta İstanbul'daydı.

Limak Vakfı'nın T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın yanı sıra T.C. Milli Eğitim Bakanlığı ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ile birlikte yürüttüğü Türkiye'nin Mühendis Kızları Projesi'nin beşinci dönem başlangıcına konuşmacı olarak davet edildi.
Türk mühendis kızlara ilham olmak, onlara büyük düşünmelerini öğütlemek için buradaydı.

- İnşaat, özellikle deprem mühendisliği çok farklı bir branş. Sizi bu alanı tercih etmeye iten neydi?

- 1999 depreminde Ankara'daydım. Tüm geceyi arabanın içinde geçirdim. O sıralar depremin bir gerçekliği de yok benim gözümde, 13 yaşımdayım henüz. Ekranda yıkımları gördükçe bu çok etkiledi beni. Bu olay belki de inşaat mühendisi olmak istememde ilk nüve olabilir. Ama şunu net biliyorum, çocukluğumdan itibaren, çok güçlü bir işkadını olmak istedim. Söz sahibi biri olmak arzusundaydım, 90'larda böyle bir istekle dolu olunca, söz sahibi herkesin inşaatla bir alakası olduğunu anladım. Ve inşaat mühendisliği okudum.

Erkek egemen bir alandı ama benim hep ilgimi çekti. Akıllardaki inşaat mühendisi tanımına uygun olmadığımı biliyorum. Gördüğünüz gibi süslü püslü biriyim ama sonuçta şantiyeye böyle gitmiyorum. ODTÜ'de inşaat mühendisliği okurken, zemin mekaniği dersinden etkilendim ve masterımı bu alan üzerinden yaptım. Depremle bire bir ilgili bir konu başlığıydı.
SEKİZ KİŞİDEN BİRİ

- Amerikaya doktora yapmaya giden yüzlerce insan var, sizin farkınız neydi ki bu kadar başarılı oldunuz?

- Doktora için Teksas Üniversitesi'ne gitmiştim. Orada yaptığım çalışmalar Amerika Nükleer Komisyonu tarafından destekleniyordu.
Üniversite dönemimde tehlike analizleri üzerine çalıştım. Şöyle açıklayayım; nükleer santraller, hastaneler, köprüler kritik yapılardır. Bunların depremden sonra sağlam kalmasını isteriz. O yüzden onlar için yapılan çalışmalar 20 katlı bir bina için yapılandan çok çok ileri seviyede olur. Ve bu çalışmalar her seferinde yeni yapı kodlarının ortaya çıkmasına yol açar. Ona göre inşaat yönetmelikleri düzenlenir.
Şu an Amerika'daki deprem yapı kodu üzerine araştırma yapan sekiz kişiden biriyim. Yenilikleri göz önüne alarak bilgileri güncelliyoruz.
En son 2016'da yayınladık araştırmamızı, şimdi 2022'de çıkacak kod üzerine çalışıyoruz. Ne gibi bilimsel gelişmeler oldu, neler yaşandı, bunları yeni yapı kodunun içine nasıl aktarabiliriz üzerine çalışıyorum.

DAYANIKLI OLMALIYIZ

- Buraya kadar harika... Ama Amerikan deprem mühendislerinin yüzü olacak kadar sizi ileri taşıyan neydi?

- 2016 yılında, doktora yaparken öğrenci grubunun başkanıydım. Amerikan İnşaat Mühendisleri Derneği'nin, Zemin Mühendisleri Uluslararası Öğrenci Grubu başkanlığı yaptım. Sonra bir komite kurulmasına öncülük ettim. Bunların sonucunda inşaat mühendisliğinde gelecek vaat eden ilk 100 listesine seçildim. Bir yıl sonra Amerikan İnşaat Mühendisleri Derneği'nin başkanlık madalyasını aldım. Bunu alan en genç insanım.
Civil Engineering dergisinin kapağında yer aldım. Bunu başaran tek kadınım. Bunlar olurken Dream Big isimli bir belgeselde yer aldım.
Bu belgesel aracılığıyla gelecek nesli mühendisliğe, bilime, teknolojiye yönlendirmek, onlara ilham vermek istiyorum.
Toplum mühendisin ne olduğunu bilmiyor. Biz bu belgeselde bunları anlattık.

Amerikan İnşaat Mühendisleri grubunun yüzü olan bir Türk mühendis olmamdan hoşlanan da var, hoşlanmayan da. Çabalarımı takdir edenler daha çok ama. Bundan 10 yıl önce Amerika'ya taşındığımda bir Allah'ın kulunu tanımıyordum. Sıradan bir doktora öğrencisiydim.
Dedesinin prensesi olarak bir kozada büyümüş bir kızdım, evde bir gece tek başıma kalmamıştım. Ama bunu tüm genç kadınlara söylemem gerekiyor; dayanıklı olmamız gerekiyor, bir şeyin size gelmesini beklemekle olmuyor.

- Şimdi nerede çalışıyorsunuz?

- Doktoramı yaptıktan sonra New York'ta bir inşaat şirketinde çalıştım. Şu an yaşadığım şehir Seatle deprem hattı üzerinde ve dokuz büyüklüğünde bir depremden söz ediyoruz. Deprem mühendisliğini orada yapmak cazip, beş senedir oradayım.
Bir yapı ve teknoloji danışmanlığı yapan firmada çalışıyorum. Şu an çalıştığım projelerden biri Kaliforniya hızlı tren projesi. Çok keyifli bir iş, büyük ve ünlü bir proje.

İSTANBUL'DA BÜYÜK PROJELERDE SORUN OLMAZ

- Bizdeki büyük projeleri nasıl değerlendiriyorsunuz?

- Çok heyecanlı işler... Bizim çok iyi mühendislerimiz var. Onları imrenerek ve özenerek izliyorum. Çünkü deprem bölgesi üzerinde bu tür projeleri yapmak çok keyifli.Deprem mühendisliği çok yeni bir alan ve her yeni depremden sonra bir şey öğreniyoruz.
Amerika'da afetlerden sonra araştırma yapan bir grup vardır. Onlarla beraber önce Nepal'e sonra Meksika'ya depremler sonrası araştırmaya gittim. Zeminle alakalı olan bulgular anında yok olabiliyor. Teknoloji ne kadar ilerlerse ilerlesin, doğanın yarattığı etkiyi anlayabilmek için zemini görmek ve incelemek zorundasınız. Bu anlamda 1999 depremi tüm dünya için yepyeni bir algıydı. Kile yakın taneli kumların da sıvılaşabileceğini öğrendik. Kocaeli depreminin deprem dünyasına etkisi çok büyük oldu. Onun üzerinden tüm dünyada kodlar yeniden değişti.
- İstanbul depremine ilişkin siz ne diyorsunuz?

- İstanbul depremi bekleniyor. Çok eskiden yapılmış yapılarımız var ve onların bazıları şu anki deprem mühendisliği alanındaki anlayıştan çok önce yapıldı. Şu anki anlayışla bu yapıların nasıl cevap vereceği bilinmiyor. Elbette güçlendirmeler yapılıyordur ama kritik yapıların ne güçte olduğunun çok iyi araştırılması gerekiyor. İstanbul'da bir projede çalışmadım ama İstanbul'da sıvılaşacak yerler var. Büyük projelerde büyük sorun olacağını sanmıyorum ama küçük projeler ne kadar ciddiye alınıyor emin değilim.

FOTOĞRAFLAR: MURAT ŞENGÜL